''Αλλ' ιδού και το δεύτερον γνώρισμα της εποχής. Το εκθέτει ο Γρηγόριος εις τον επιτάφιον λόγον του εις τον Μ. Βασίλειον''.
[...]Δια να εννοήσωμεν καλύτερα τον κίνδυνον, που διέτρεχεν η Εκκλησία εκ των αιρετικών αυτών δοξασιών, πρέπει να ενθυμηθώμεν, ότι αι αιρεσιάρχαι και οι οπαδοί των δεν παρουσιάζοντο ως εχθροί της πίστεως, αλλά ως ενδιαφερόμενοι να επικρατήση η ορθή πίστις, την οποίαν όμως τόσον οικτρώς παρεμόρφωναν, και ότι ανέπτυσσαν επιχειρήματα υπέρ των θέσεών των, το σφαλερόν των οποίων δεν ήσαν όλοι εις θέσιν να αντιληφθούν, και δι' αυτό πλείστοι παρεσύροντο εις αυτάς (4). Από αυτά εννοούμεν πόσον η πίστις είχεν ανάγκην γενναίων υπερμάχων και υπερασπιστών και πόσον μεγάλη θα είναι η συμβολή του Βασιλείου εις την επικράτησιν της ορθής πίστεως.
Αλλ' ιδού και το δεύτερον γνώρισμα της εποχής. Το εκθέτει ο Γρηγόριος εις τον επιτάφιον λόγον του εις τον Μ. Βασίλειον. Ήτο η πολλή αταξία περί την κατάληψιν των εκκλησιαστικών αξιωμάτων. "Δεν ανέρχονται, λέγει, εις τα εκκλησιαστικά αξιώματα οι εναρετώτεροι και αξιώτεροι, αλλά οι ισχυρότεροι. και συμβαίνει, ώστε να μη κατατάσεται μεταξύ των προφητών ο Σαμουήλ, ο έχων το προφητικό χάρισμα, και άρα άξιος τοπυ υπουργήματος, αλλά ο Σαούλ ο ευτελής και απόβλητος.... Ακόμη περισσότερον' ενώ κανείς δε γίνεται ιατρός, εάν δεν σπουδάση προηγουμένος τας ασθένειας, ούτε ζωγράφος, εάν δεν σπουδάση τα χρώματα και την ζωγραφικήν, εδώ όλως αντιθέτως, ο επίσκοπος ευρίσκεται με πολλήν ευκολίαν, χωρίς να κοπιάσει εις το έργον το ιερατικόν, χθεσινός ακόμη και χωρίς αξίαν άνθρωπος". Και ενώ "ο μέλλων κυβερνήτης του πλοίου εργάζεται πρώτα εις το κουπί, και από κωπηλάτης προβιβάζεται εις τον πρώραν", εις τα ιερατικά αξιώματα "ο άξιος της ανωτέρας θέσεως κληρικός, ο οποίος κατάχει πλούσιαν την μόρφωσιν των θείων λόγων... στέργει την κατωτέραν θέσιν και μένει ταπεινώς εις αυτήν. Αντιθέτως δε ο κατώτερος υπερηφάνως κατέχει ην ανωτέραν θέσιν και αλαζονεύεται ενώπιον των καλυτέρων του"
Αλλ' είναι καιρός να παρακολουθήσωμεν τους αγώνας του Βασιλείου. Αγώνας δια την πίστιν και την χριστιανικήν ζωήν.
[Σελ. 63-65]