Θέμεθλα
''[...] κατασκευές από τα πιο δύσκολα υλικά πάνω σε αφιλόξενες βάσεις στις πιο απίθανες τοποθεσίες και μένεις έκπληκτος για την επιλογή των προγόνων που κάθε άλλο παρά ευκολία τους συνόδευε...''
Στέρεα, Ακλόνητα, Θέμεθλα
του Απόστολου Σαραντίδη*
«Είναι κακό στην άμμο να χτίζεις παλάτια…» λέει το λαϊκό τραγούδι και δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Ο λαός μας είτε με τις παροιμίες του, είτε με τη δημοτική ποίηση είτε με το δημοτικό και λαϊκό τραγούδι, σε μια συνέχεια αδιατάρακτη μέσα στον χρόνο, μεταφέρει την εμπειρία από γενιά σε γενιά, αυτό που λέμε παράδοση. Στις μέρες μας όμως τα πράγματα πάνε από λίγο έως πολύ, ανορθόδοξα. Βέβαια, είναι γεγονός ότι η κάθε νεώτερη γενιά αποστασιοποιείται εν μέρει από την προηγούμενη και μετατοπίζεται κατά τι σε πολλά έτσι ώστε να γίνεται λόγος για «χάσμα γενεών» και άλλα παρόμοια υπερβολικά. Σε όλα πλην των αδιαπραγμάτευτων αξιών που μας παραδόθηκαν είτε με το άθλημα της σχέσης των συνανθρώπων είτε δι’ αποκαλύψεως από το άκτιστο στο κτιστό, για όσους έχουν ανοικτή καρδιά να τη δεχθούν και πίστη να την κρατήσουν.
Η μετατόπιση αυτή όταν κινείται σε φυσιολογικά πλαίσια είναι θεμιτή και επιτετραμμένη ευθυνών για το καινό στοιχείο που αναζητά τρόπο όσο το δυνατό ανώδυνης ενσωμάτωσης. Στον πτωτικό χωροχρόνο που επιβιώνουμε βιολογικά δεν υπάρχουν πολλά άλλα περιθώρια κοινωνικής ευελιξίας για τη συνέχεια. Όταν όμως η πίεση για αλλαγή γίνεται από άτομα που χάνουν τον ανθρωπισμό τους και μετατρέπονται σε μάζα, δημιουργείται σύγκρουση. Αν αυτή είναι οργανωμένη και ανάλογα με τη χρονική διάρκεια και το μέγεθος της αλλαγής, ονομάζεται επανάσταση, πόλεμος, τρομοκρατία κλπ. Τα κριτήρια, τα κίνητρα και οι μέθοδοι παίζουν σημαντικό ρόλο και είναι δυνατό ο νηφάλιος ιστορικός μελετητής που δεν συμμετέχει στα δρώμενα να τα ομαδοποιήσει και να βγάλει συμπεράσματα κρίνοντας και συγκρίνοντας.
Μέσα στην ιστορία του ανθρώπινου γένους και μετά από τόσες συγκρουσιακές καταστάσεις, το μένος όσων θέλουν να επιβάλλουν το πολιτικό, κοινωνικό ή οικονομικό τους σύστημα έχει οδηγήσει σε αφανισμό κατ’ αρχάς υλικά μνημεία μεγάλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Ό,τι δεν είχε βάση σταθερή, δομικά υλικά ανθεκτικά στον χρόνο, κατασκευή σύνθετη αλλά και δεν βρίσκονταν σε τόπο κατάλληλο, έχει εξαφανιστεί. Από την άλλη, βλέπεις κατασκευές από τα πιο δύσκολα υλικά πάνω σε αφιλόξενες βάσεις στις πιο απίθανες τοποθεσίες και μένεις έκπληκτος για την επιλογή των προγόνων που κάθε άλλο παρά ευκολία τους συνόδευε, από την έναρξη των εργασιών μέχρι το τέλος. Πολλές φορές δεν αρκούσε μία γενιά για να ολοκληρώσει το έργο και παρέδιδε τη σκυτάλη μαζί με την εμπειρία στην επόμενη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα θα μπορούσε να αναφέρει κανείς τα μοναστήρια των Μετεώρων. Εκπληκτικής ομορφιάς και αρχιτεκτονικής αλλά ο τόπος επιλεγμένος για να αντέξει στον χρόνο. Αν βρίσκονταν στον κάμπο παρακάτω, η επόμενη γενιά είναι αμφίβολο αν θα τα έβλεπε. Θα είχαν εξαφανιστεί από τις αλλεπάλληλες επιδρομές. Το ίδιο και στο Άγιο Όρος αλλά και στα περισσότερα νησιά των οποίων τα κύρια χωριά και κάστρα τους βρίσκονται είτε στην ενδοχώρα είτε σε απάτητα απόκρημνα σημεία. Πέτρα πάνω στην πέτρα, βράχος πάνω στον βράχο, μέχρι και το τελευταίο κεραμίδι, για να εξασφαλιστεί όχι απλά η επιβίωση αλλά η μακρά συνέχεια.
Το στέρεο έδαφος λειτουργεί καταλυτικά και στα πνευματικά εκκλησιαστικά ζητήματα με τον ίδιο περίπου τρόπο. Μόνο που ο χρόνος σε αυτή την περίπτωση αλλάζει εντελώς μορφή, αποκαλύπτεται ως συνεχές ασυμβίβαστο παρόν μέσα στο οποίο όλα ενεργούνται και διαμορφώνονται «σήμερον» σε αδιάσπαστη κοινωνία με τον μέγα αρχιτέκτονα Ιησού που η Μασονία αντέστρεψε λατρεύοντας το ακριβώς αντίχριστο κακέκτυπό του και μάλιστα στο σκότος με τρόπο μυστικιστικό κι αφανέρωτο.
Χαίρεσαι να βλέπεις στέρεες κατασκευές. Αισθάνεσαι ασφαλής και προστατευμένος να συμμετέχεις οργανικά δεμένος με το παρελθόν που δεν αλλάζει και να συνομιλείς με ακλόνητα κεκοιμημένα θεμέλια της πίστης μας, βράχους ορθοδοξίας όπου πάνω σε καθέναν στηρίζεται και κάποιος φάρος ο οποίος δεν νοιάζεται καθόλου για τη δική του κατασκευή αφού όχι μόνο δεν καταρρέει αλλά φωτίζοντας σώζει και διασώζει όσους ψάχνουν το φωτεινό μονοπάτι που έχασαν.
Οι φάροι θα μπορούσαν να είναι άστρα που έπεσαν από τον ουρανό. Το θεμέλιο, η βάση, το έδαφος όταν είναι σταθερά και τα δομικά στοιχεία αναλλοίωτα, υλικά ή πνευματικά, μαζί με το στρατηγικά επιλεγμένο σχέδιο που τα συνδέει, το οικοδόμημα ουδέποτε θα διαρραγεί και οι συνοικούντες σε αυτό από τίποτα δεν θα έχουν την έγνοια να ανησυχούν ούτε να φοβούνται. Άλλωστε η Υπέρμαχος Στρατηγός, διέσωσε σε όλο το ρωμαίικο πριν από τον Εθνικό μας Ύμνο, επί αιώνες την πιο στέρεα υμνωδία στα χείλη των πιστών, που όταν την ψάλλουν σήμερα, νοιώθουν ακλόνητη τη βεβαιότητα ότι το θεμέλιο της πίστεως είναι αυτό που στηρίζει σαν να κρέμεται από τον ουρανό με λεπτό μαλαματένιο κιγκλίδωμα που αγκιστρώνει τις αρετές, τα χαρίσματα και τα επτά Μυστήρια, το επιστέγασμα της αγάπης. Τότε και μόνον τότε αποκτά την οικουμενικότητα. Σαν τον τρούλο της Αγια – Σοφιάς, που εδώ και δεκαπέντε αιώνες ακουμπά πάνω στις τεράστιες αψίδες, που κρατούν από κάτω οι βαριές μαρμάρινες πανύψηλες κολόνες.
*Ο Α.Σαραντίδης είναι δάσκαλος στην Καβάλα και πολιτικός επιστήμων