ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΟΜΑΧΩΝ
''Τι ήσαν οι Πνευματομάχοι; Αίρεσις σοβαρά, αναπτυχθείσα κατά τον 4ον μ. Χ. αιώνα και συγκλονίσασα την Εκκλησίαν. Αίρεσις, η οποία παρέσυρε πολλούς εις την πλάνην και εδημιούργησε σάλον εις τας συνειδήσεις των πιστών. Με αρχηγόν τον αιρετικόν πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως Μακεδόνιον οι Πνευματομάχοι ηρνούντο την Θεότητα του Αγίου Πνεύματος και εδίδασκον πεπλανημένως ότι το τρίτον πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, το Άγιον Πνεύμα, δεν είναι Θεός, αλλά κτίσμα. Ο αιρεσιάρχης Μακεδόνιος, κατά την έκφρασιν αρχαίου ιστορικού, "εβλαστήμει το Άγιον Πνεύμα, κτιστόν προφανώς ονομάζων" αυτό, και "άμοιρον των αυτών πρεσβειών, διάκονον και υπηρέτην καλών, όσα περί των θείων Αγγέλων λέγων τις ουκ αν αμάρτοι".
Η αίρεσις αυτή εξηπλώθη ενωρίτατα εις την Ανατολήν. Πλείστοι επίσκοποι την ενεκόλπώθηκαν και την εδίδασκον. Η Εκκλησία αντέδρασε συστηματικώς και με αποφασιστικότητα πολλήν. Συνεκάλεσε την Β' εν Κωνσταντινουπόλει Οικουμενικήν Σύνοδον τω 381 μ. Χ., εις την οποίαν "κατέκρινε τους αιρετικούς και διεσκεύασε και συνεπλήρωσε το Σύμβολον της Νίκαιας, δια της προσθήκης των πέντε τελευταίων άρθρων, αποτελεσθέντος ούτω και επισφραγισθέντος του ενιαίου Συμβόλου Νίκαιας- Κωνσταντινουπόλεως, ούτινος εφεξής γίνεται χρήσις..." (Ίδε Ι. Καρμίρη, τα Δογματικά και Συμβολικά μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, Τομ. 1ος, σελ. 131).
Πρόεδρος της Συνόδου ήτο ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Ο Βασίλειος δεν επρόφτασε να λάβη μέρος εις την Σύνοδον και να ιδή το αγαθόν αποτέλεσμά της...'' [1]
[1] "Ο ΦΩΣΤΗΡ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ" ΣΕΛ. 129-130, ΑΡΧΙΜ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι. ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΚΔΟΣΙΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΘΕΟΛΟΓΩΝ "Ο ΣΩΤΗΡ"