...η επιστήμη της
εκπαίδευσης!!!
ΤΟ ΘΕΜΑ ΜΑΣ(!): "Ενώ οι εκπαιδευτικοί
είναι υπάλληλοι κι εξαρτώνται από ένα
υπουργείο, το οποίο αποφασίζει τόσο για
τις αρχές όσο και για τις εφαρμογές,
γιατί δεν υπάρχει η δυνατότητα να
στηριχθεί σε μια επαρκώς επεξεργασμένη
επιστήμη της εκπαίδευσης για ν' απαντήσει
στα αναρίθμητα προβλήματα που εμφανίζονται
κάθε μέρα και που η επίλυσή τους αφήνεται
έτσι στον εμπειρισμό ή στη παράδοση."
ΖΑΝ ΠΙΑΖΕ, “ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ”
Επιμέλεια: Τ. ΑΝΘΟΥΛΙΑΣ
[Μετάφραση: Απόστολος Βερβερίδης]
Μέρος πρώτο
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Τολμώντας κανείς το
τόσο φιλόδοξο εγχείρημα να θελήσει να
συνοψίσει και, ακόμα περισσότερο, να
προσπαθήσει να κρίνει την εξέλιξη της
εκπαίδευσης και των μεθόδων διδασκαλίας
κατά τη διάρκεια αυτών των τελευταίων
τριάντα ετών*, τρομάζει πραγματικά
μπροστά στη δυσαναλογία που εξακολουθεί
να υπάρχει σήμερα, όπως ακριβώς το 1935,
ανάμεσα στις τεράστιες προσπάθειες που
καταβλήθηκαν και στην απουσία μιας
ουσιαστικής ανανέωσης των μεθόδων, των
προγραμμάτων, της τοποθέτησης ακόμη
των προβλημάτων και μ' ένα λόγο της
παιδαγωγικής στο σύνολό της σαν
κατευθυντήριας επιστήμης.
Το 1939, ο Lucien Febvre μιλούσε
για το δυνατό σοκ που δοκιμάζει κανείς
συγκρίνοντας τον εμπειρισμό της
παιδαγωγικής με τον “υγιή, άμεσο, και
γόνιμο ρεαλισμό” των ψυχολογικών και
κοινωνιολογικών μελετών, από τις οποίες
η παιδαγωγική θα μπορούσε να εμπνευστεί.
Κι εξηγούμε
αυτή τη διάσταση κι αυτή
την έλλειψη συντονισμού με την ατέρμονη
πολυπλοκότητα της κοινωνικής ζωής, της
οποίας η εκπαίδευση αποτελεί συγχρόνως
αντανάκλαση και εργαλείο. Σίγουρα όμως
το πρόβλημα παραμένει και γίνεται κάθε
μέρα και πιο ανησυχητικό.
Πρέπει να καταλάβουμε
γιατί διαθέτουμε μια επιστημονική
ιατρική, έστω κι αν οι επιταγές της
παραμένουν σχετικά ανεφάρμοστες σε
πολλές χώρες και πολλά κοινωνικά
στρώματα, ενώ τα υπουργεία Παιδείας δεν
έχουν την δυνατότητα, όπως εκείνα της
Δημόσιας Υγείας, να προστρέξουν σε μια
ακέραιη και αντικειμενική επιστήμη που
η αυθεντία της θα επέβαλε, από τα ίδια
τα πράγματα, τις αρχές και τις κατευθύνσεις,
περιορίζοντας σ' αυτή την περίπτωση τα
προβλήματα στον προσδιορισμό των
καλύτερων τρόπων εφαρμογής.
Με άλλα λόγια, τα
υπουργεία Υγιεινής δεν παρεμβαίνουν
στο πεδίο της ιατρικής γνώσης, γιατί
υπάρχει μια επιστήμη της ιατρικής που
οι έρευνές της έχουν συγχρόνως μια
αυτονομία και μια πλατιά υποστήριξη
από το κράτος. Ενώ οι εκπαιδευτικοί
είναι υπάλληλοι κι εξαρτώνται από ένα
υπουργείο, το οποίο αποφασίζει τόσο για
τις αρχές όσο και για τις εφαρμογές,
γιατί δεν υπάρχει η δυνατότητα να
στηριχθεί σε μια επαρκώς επεξεργασμένη
επιστήμη της εκπαίδευσης για ν' απαντήσει
στα αναρίθμητα προβλήματα που εμφανίζονται
κάθε μέρα και που η επίλυσή τους αφήνεται
έτσι στον εμπειρισμό ή στη παράδοση.
Ανασκοπώντας λοιπόν
την εξέλιξη της εκπαίδευσης και των
μεθόδων διδασκαλίας από το 1935 ως τις
μέρες μας, πρόκειται ν' αναφερθούμε σε
μια πελώρια ποσοτική πρόοδο της δημόσιας
εκπαίδευσης. Θα διαπιστώσουμε βέβαια
και ορισμένες ποιοτικές προόδους σε
τοπικό επίπεδο, ιδίως εκεί που ευνοήθηκαν
από διάφορους πολιτικούς και κοινωνικούς
μετασχηματισμούς. Κυρίως όμως θ'
αναρωτηθούμε γιατί η επιστήμη της
εκπαίδευσης προώθησε τόσο λίγες θέσεις
της, σε σύγκριση μάλιστα με τις βαθιές
ανανεώσεις της ψυχολογίας του παιδιού
και της ίδιας της κοινωνιολογίας.
*Από το 1935 ως το 1965 (Σ. τ. Ε.)
ΖΑΝ ΠΙΑΖΕ, “ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ”, Επιμέλεια: Τ. ΑΝΘΟΥΛΙΑΣ,
ΕΚΔΟΣΕΙΣ “ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ” Α. Α. ΛΙΒΑΝΗ, ΑΘΗΝΑ 1999, Σελ.
13,14