Σάββας Ηλιάδης, Προς Κολυμβάρειον σύνοδον: Εις τι συνίσταται η καύχησις του μαρτυρίου της συνειδήσεως υμών;
Προς Κολυμβάρειον σύνοδον:
Εις τι συνίσταται η καύχησις του μαρτυρίου της συνειδήσεως υμών;
« Ἡ γὰρ καύχησις ἡμῶν αὕτη ἐστί, τὸ μαρτύριον τῆς συνειδήσεως ἡμῶν, ὅτι ἐν ἁπλότητι καὶ εἰλικρινείᾳ Θεοῦ, οὐκ ἐν σοφίᾳ σαρκικῇ, ἀλλ' ἐν χάριτι Θεοῦ ἀνεστράφημεν ἐν τῷ κόσμῳ, περισσοτέρως δὲ πρὸς ὑμᾶς». (Β΄Κορ. 1,12)
Ο στίχος αυτός της Β΄προς Κορινθίους επιστολής κράζει και βοά για αυτοέλεγχο και αυτογνωσία ως προς την «πληροφορία της διακονίας», στην οποία τάχθηκε το κάθε μέλος μέσα στο σώμα της Εκκλησίας και ιδιαίτερα οι ποιμένες, που βαστούν στο λαιμό τους ψυχές, για να τις οδηγήσουν στη σωτηρία.
«Σὺ δὲ νῆφε ἐν πᾶσι, κακοπάθησον, ἔργον ποίησον εὐαγγελιστοῦ, τὴν διακονίαν σου πληροφόρησον», λέγει ο απόστολος Παύλος στον Τιμόθεο (Β΄Τιμ. 4,5) και ερμηνεύει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: «Ήτοι, το διακόνημα και αρχιερατικόν σου επάγγελμα πλήρωσον, λέγει, ω Τιμόθεε και δείξον αυτό κατά πάντα τέλειον. Τότε δε πληρούται και γίνεται τέλειον το επάγγελμα της αρχιερωσύνης, όταν ο αρχιερεύς κακοπαθή διά να σώση τας ψυχάς του λογικού του ποιμνίου».
Μιλά για την καύχησή του ο απόστολος Παύλος και μας ξαφνιάζει η λέξη. Μας προλαβαίνει όμως ο Ζιγαβηνός: «Εφ` ής σεμνυνόμεθα», μας ερμηνεύει. Δηλαδή, το καύχημά μου, το σέμνωμά μου. Και ποιο είναι το καύχημά του; «Τὸ μαρτύριον τῆς συνειδήσεως». Η μαρτυρία της συνείδησης, την οποία επικαλείται, άξιζε πολύ περισσότερο από μύριες άλλες μαρτυρίες. Διότι η συνείδηση είναι ο αντιπρόσωπος του Θεού στα βάθη της ψυχής μας και η φωνή της φωτισμένης συνείδησης είναι η φωνή του Θεού.
Βέβαια αυτά τα λέγει ο απόστολος Παύλος, καθ` ον χρόνο διωκόταν και κινδύνευε και συκοφαντούνταν. Αλλά είχε αγαθή τη μαρτυρία της συνείδησής του και χαιρόταν, εκεί που άλλοι θα θλίβονταν και θα πικραίνονταν. Ο άγιος Θεοφύλακτος ερμηνεύει: «Ήμίν την παρρησίαν η του συνειδότος παρέχει μαρτυρία».
Ο δε άγιος Νικόδημος ερμηνεύει: «Αυτό είναι που μας κάνει να παρηγορούμαστε, δηλαδή η συνείδησή μας, η οποία μαρτυρεί πως δεν διωκόμαστε και υπομένουμε πειρασμούς για τα πονηρά έργα που πράξαμε, αλλά για την αρετή και για τη σωτηρία των πολλών. Η προηγούμενη λοιπόν παρηγοριά που είχαμε ήταν από το Θεό. Αυτή δε η παρηγοριά που έχουμε τώρα, προέρχεται από την καθαρότητα της συνείδησής μας, γι` αυτό και την ονομάζει καύχηση μια τέτοια συνείδηση, δείχνοντας με αυτό το λόγο την πολλή βεβαιότητα που είχε ότι είναι καθαρή η συνείδησή του». Το «μαρτύριον τῆς συνειδήσεως», είναι,κατά τον απόστολο Παύλο, η εσωτερική αγιοπνευματική επιβεβαίωση του ορθοδόξου φρονήματος, ως αποτελέσματος της καθαρότητας της καρδιάς και η έκφραση αυτής διά της ορθοπραξίας.
Στη συνέχεια ο Απόστολος αναφέρει άλλες δυο αρετές, την απλότητα και τη θεϊκή ειλικρίνεια. Λέει ο άγιος Χρυσόστομος: «Με απλότητα και ειλικρίνεια (συμπεριφερθήκαμε μέσα στον κόσμο και προπαντός απέναντί σας). Εννοεί δηλαδή χωρίς τίποτε δολερό, χωρίς υποκρισία, χωρίς ειρωνεία, χωρίς κολακεία, χωρίς κακή προαίρεση και απάτη, αλλά με καθαρή και απονήρευτη σκέψη και άδολη κρίση». Συμπληρώνει δε ο άγιος Θεοφύλακτος: «Με ειλικρίνεια θα πει με καθαρότητα της διάνοιας, χωρίς δόλο και χωρίς να έχει τίποτε το ύπουλο».
Επειδή ο απόστολος Παύλος γράφει, για να ξεχωρίσει τη στάση του απ` αυτή των ψευδαποστόλων και επειδή αυτά που γράφει στους Κορινθίους, ενδείκνυνται απολύτως για τις ημέρες μας, καθώς έλειψε ο καθαρός και φωτισμένος λόγος, αλλά και η υπακοή των ποιμένων στην Εκκλησία, στις Οικουμενικές αποφάσεις και στην αγία μας Παράδοση, καταθέτουμε, στο κατά δύναμη, τις γνώμες των ερμηνευτών. Πάντα επίκαιρη η Αγία Γραφή, όπως και σήμερα, ιδιαίτερα μ` αυτόν το στίχο.
Συνεχίζει ο Απόστολος: «οὐκ ἐν σοφίᾳ σαρκικῇ, ἀλλ' ἐν χάριτι Θεοῦ ἀνεστράφημεν ἐν τῷ κόσμῳ»! Μετάφραση: «Όχι με σοφιστεία και με απατηλούς συλλογισμούς, αλλά με το φωτισμό και τα σημεία, που μας χαρίζει ως δωρεά του ο Θεός, συμπεριφερθήκαμε, όχι μόνο σε σας, αλλά και σε όλο τον κόσμο». «Όχι με δεινότητα και περιστροφές των λόγων, τα οποία συσκιάζουν, (θολώνουν) την αλήθεια», ερμηνεύει ο Οικουμένιος. Ο δε Θεοδώρητος διευκρινίζει: «Σοφία σαρκική δεν εννοεί εδώ την ευγλωττία αλλά την πανουργία». Ο άγιος Νικόδημος εξηγεί: «Όχι με δεινότητα λόγων και με περιπλοκές και σοφίσματα, διότι αυτά είναι η σαρκική σοφία». «Αλλά τι δώσαμε, τι προσφέραμε στον κόσμο και σε σας; Αυτά που διδαχθήκαμε από τη θεία χάρη, αυτά και γυμνά(αυτούσια, αναλλοίωτα) σας τα προσφέρουμε, χωρίς να ανακατεύουμε με αυτά τίποτε δικό μας», λέει πάλι ο Θεοδώρητος. Και ερμηνεύοντας τον απόστολο Παύλο ο Οικουμένιος, συμπληρώνει: «Δηλαδή, συναναστράφηκε με τον κόσμο και μαζί τους με τη σοφία που του χάρισε ο Θεός και με την επιτέλεση διαφόρων θαυμάτων, που κι αυτά ήταν χάρισμα του Θεού».
Και κλείνει ο στίχος:«περισσοτέρως δὲ πρὸς ὑμᾶς»: Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ρωτά και απαντά στην ερώτησή του: «Τι εννοεί λέγοντας περισσότερο προς σας; Ότι μ` αυτούς συναναστράφηκε περισσότερο εν χάριτι Θεού». Και ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ολοκληρώνει: «Πώς συναναστράφηκα, λέγει, με τη χάρη του Θεού ανάμεσά σας; Ότι κοντά στα σημεία και θαύματα, κήρυξα σε σας και το ευαγγέλιο χωρίς καμία πληρωμή. Βλέπε δε, αναγνώστη, ότι εκείνο το οποίο ήταν κατόρθωμα και αρετή του Παύλου, αυτός το αναφέρει στη χάρη του Θεού, πως ήταν εκείνης κατόρθωμα».
Μαζί με τον απόστολο Παύλο μας μίλησαν και τα δόκιμα στόματα των ερμηνευτών. Αν το Κολυμβάριον διακατέχεται από καύχηση συνειδήσεως παρόμοια του Παύλου και έτσι εφησυχάζει στη σιωπή και «στο απυρόβλητο» της εξουσίας του δεσποτισμού, ως επιτελέσαν εν πληρότητι το χρέος της διακονίας του, θα απαντήσει καιρίως ο Θεός. Και ελπίζουμε και ευχόμαστε η απάντηση να είναι μετριαστική της δικαιοσύνης Του για όλους μας.