«Ένα νησί ασφαλές»
(Λόγος παραβολικός Βαρλαάμ προς Ιωάσαφ)
Ο όσιος Ιωάσαφ είπε προς τον όσιο Βαρλαάμ: «… Παρακαλώ, να μου ζωγραφίσεις εικόνα της ματαιότητας αυτού του κόσμου και να μου πεις πώς μπορεί κάποιος να περάσει τη ζωή αυτή με ειρήνη και ασφάλεια».
Ο δε Βαρλαάμ έλαβε το λόγο και είπε:
«Γνωρίζω κάποια πόλη μεγάλη, της οποίας οι πολίτες είχαν την εξής πολύ παλιά συνήθεια: Συνήθιζαν να προσλαμβάνουν κάποιον ξένο και άγνωστο άνδρα, ο οποίος δεν είχε καθόλου ιδέα από τους νόμους και τις παραδόσεις τους και να τον ενθρονίζουν ως βασιλιά τους. Του έδιναν δε απόλυτη εξουσία και εκτελούσαν χωρίς κανένα εμπόδιο όλες τις επιθυμίες και τα θελήματά του. Αλλά, καθώς αυτός ο άνθρωπος ζούσε βασιλική ζωή τελείως αμέριμνος, διασκεδάζοντας και σπαταλώντας αμύθητα ποσά και νομίζοντας πως η βασιλεία του δεν θα είχε ποτέ τέλος, οι πολίτες της μεγάλης εκείνης πόλης επαναστατούσαν εναντίον του. Τον έριχναν από το θρόνο του και αφού του αφαιρούσαν τη βασιλική στολή, τον διαπόμπευαν γυμνό μέσα στους δρόμους και τις πλατείες της πόλης. Ύστερα τον έστελναν εξορία σε ένα μεγάλο και μακρινό νησί, στο οποίο δεν είχε ούτε τροφές ούτε ρούχα, αλλά έμενε εκεί βασανιζόμενος από πείνα και γυμνότητα. Έτσι, η όλη απόλαυση της βασιλικής εξουσίας, η οποία δόθηκε τελείως ανέλπιστα σ` αυτόν τον άνθρωπο, μετατράπηκε απροσδόκητα και ανέλπιστα σε λύπη.
Σύμφωνα λοιπόν με τη συνήθεια που επικρατούσε στην πόλη αυτή, κάποιον άλλον ανέβασαν στο βασιλικό θρόνο. Αλλά αυτός ο άνδρας ήταν άνθρωπος με πολλή σύνεση και βαθύ λογισμό. Αυτός δεν θαμπώθηκε από την απροσδόκητη ευτυχία ούτε μιμήθηκε την αμεριμνησία των προκατόχων του βασιλιάδων, οι οποίοι είχαν άθλιο τέλος. Ήταν άνθρωπος «περίφροντις» και «εναγώνιος» στην ψυχή και σκεπτόταν πώς και με ποιον σωστό τρόπο θα διαχειριστεί την κατάσταση. Κατόπιν πολλής έρευνας και μέσω κάποιου καλού συμβούλου, έμαθε και εξακρίβωσε τη συνήθεια των πολιτών. Τον τρόπο της ισόβιας εξορίας, αλλά και τον τρόπο κατά τον οποίο θα μπορούσε ο προσωρινός αυτός βασιλιάς να ασφαλίσει τον εαυτό του.
Όταν τα έμαθε αυτά και είδε ότι δεν θα είναι μακριά ο χρόνος, που αυτός μεν θα εξοριστεί στο νησί εκείνο, την δε προσωρινή και ξένη βασιλεία θα υποχρεωθεί να την παραδώσει σε άλλους, έκανε το εξής:
Άνοιξε τα θησαυροφυλάκια, τα οποία ήταν όλα στη δική του διάθεση και εξουσία, πήρε όσα χρήματα ήθελε και χρυσό και ασήμι και πολύτιμους λίθους και τα παρέδωσε στους πιο πιστούς υπηρέτες του, οι οποίοι τα μετέφεραν όλα στο νησί της εξορίας.
Όταν λοιπόν συμπληρώθηκε ο χρόνος, οι πολίτες κατά τη συνήθειά τους επαναστάτησαν, τον εκθρόνισαν και μαζί με τους υπηρέτες του τον έστειλαν γυμνό στην εξορία. Και οι μεν άλλοι ανόητοι βασιλιάδες πεινούσαν και δυστυχούσαν εκεί, αυτός όμως, που φρόντισε όταν ακόμη ήταν βασιλιάς να στείλει εκεί τον πλούτο του, ζούσε τώρα με χαρά και αγαλλίαση, χωρίς να στενοχωριέται για τίποτε και δεν φοβόταν πλέον τους άπιστους και πονηρούς εκείνους πολίτες. Μακάριζε δε τον εαυτό του για τη σωστή απόφαση που είχε πάρει, να μεταφέρει έγκαιρα τον πλούτο το σε μέρος ασφαλές.
Και τώρα η εξήγηση αυτής της παραβολής: Πόλη είναι ο μάταιος και απατεώνας αυτός κόσμος. Πολίτες είναι οι αρχές και εξουσίες των δαιμόνων, οι κοσμοκράτορες του σκότους του αιώνος αυτού, οι οποίοι σαν δόλωμα χρησιμοποιούν την ηδονή και μας κάνουν να θεωρούμε ότι είναι άφθαρτα και αιώνια τα φθαρτά και πρόσκαιρα και ότι η απόλαυση, η οποία υπάρχει σ` αυτά, ποτέ δε θα μας εγκαταλείψει, αλλά θα είναι μαζί μας αθάνατη. Και κατ` αυτόν τον τρόπο απατόμαστε και δεν σκεπτόμαστε καθόλου για εκείνα τα μόνιμα και αιώνια.
Έτσι ξεχνιόμαστε και δεν κάνουμε αποταμίευση για την άλλη ζωή. Και ενώ βρισκόμαστε σ` αυτήν την ψυχική κατάσταση, έρχεται ξαφνικά η μεγάλη καταστροφή, ο θάνατος. Τότε οι πονηροί και πικροί του σκότους πολίτες, οι δαίμονες, βρίσκουν τους ανθρώπους γυμνούς από καλά έργα, καθόσον όλο το χρόνο της επίγειας ζωής τους ξόδευαν, υπηρετώντας αυτούς και αυτοί τώρα, οι δαίμονες, τους οδηγούν: «εἰς γῆν σκοτεινὴν καὶ γνοφεράν, εἰς γῆν σκότους αἰωνίου, οὗ οὐκ ἔστι φέγγος, οὐδὲ ὁρᾶν ζωὴν βροτῶν» (Ιώβ 10, 21-22).
Σύμβουλος δε αγαθός, ο οποίος γνώριζε όλα τα αληθινά και σωτήρια και τα δίδαξε στο συνετό και σοφότατο βασιλιά, είμαι εγώ, ο ευτελής και ελάχιστος, ο οποίος ήρθα, για να σου υποδείξω το σωστό δρόμο, να στρέψω την προσοχή σου στα αιώνια και ατελεύτητα και να σε συμβουλέψω να μεταφέρεις και να ασφαλίσεις στη ζωή εκείνη όλα σου τα πλούτη, να προσπαθήσω δε, να σε απομακρύνω από αυτόν τον αιώνα τον απατεώνα».
(Όσιος Βαρλαάμ εορτάζει την 30η Μαΐου και ο όσιος Ιωάσαφ την 26η Αυγούστου).
Από το βιβλίο «Ο πολύτιμος μαργαρίτης» Έκδοσις «Σταυρός»
Προλεγόμενα- Μετάφραση- Σημειώσεις: Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης