Συμβολὴ προβληματισμοῦ στὸ ἐτήσιο μνημόσυνο τῆς «Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου» τῆς Κρήτης(21.6.2017)

Ἀπάντηση σὲ ἄρθρο τοῦ κ. Εὐ. Σωτηρόπουλου

Συμβολὴ προβληματισμοῦ στὸ ἐτήσιο μνημόσυνο τῆς «Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου» τῆς Κρήτης(21.6.2017)

       Ἡ Ρωσικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Διασπορᾶς (ROCOR)[1] ὅρισε τὸν πρωτο-πρεσβύτερο π. Πέτρο Heers, Καθηγητὴ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Ἁγίας Τριάδος στὸ Jordanville τῆς Ν. Ὑόρκης , νὰ ὁμιλήσει γιὰ τὴ Σύνοδο τῆς Κρήτης [2] στὴν ἐτήσια ἱερατικὴ Σύναξη τῶν Κληρικῶν τῆς Ἐπισκοπῆς τῆς Ἀνατολικῆς Ἀμερικῆς (21.3.2017), παρουσίᾳ τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἰλαρίωνος καὶ πολλῶν Ἱεραρχῶν της.

      Κριτικὴ στὴν ὁμιλία τοῦ π. Heers ἄσκησε ὁ κ. Εὐ. Σωτηρόπουλος σὲ κείμενό του ποὺ δημοσιεύθηκε ἀρχικὰ στὴν ἱστοσελίδα The Huffington Post καὶ σὲ ἑλληνικὴ μετάφραση στὴ ΡΟΜΦΑΙΑ[3]. Ὁ κ. Σωτηρόπουλος, ἐπικαλούμενος τὸ γεγονὸς ὅτι ταξίδευσε στὴν Κρήτη χαρακτηρίζει τὴν κριτικὴ τοῦ π. Πέτρου ὡς «κακόβουλα λόγια» καὶ «ἐσφαλμένες καὶ παραπλανητικὲς δηλώσεις, ἰσοδύναμες μὲ ψευδεῖς παρουσιάσεις καὶ παραλείψεις»! Ἀδυνατώντας ὅμως νὰ προσφέρει τὴν ἀπαραίτητη τεκμηρίωση στὴν κριτικὴ του κινδυνεύει νὰ ἐπαληθευθεῖ σὲ αὐτὸν τὸ ψαλμικό: «ἐπὶ κορυφὴν αὐτοῦ ἡ ἀδικία αὐτοῦ καταβήσετε»… Πιὸ ἀναλυτικά:

1. Ὁ ἀριθμὸς τῶν μελῶν τῆς Πανορθοδόξου.Ἐγκαλεῖ τὸν ὁμιλητὴ γιὰ τὴν ἀναφορά του στὸν μικρό ἀριθμὸ τῶν ἐπισκόπων ποὺ συμμετεῖχαν στὴ Σύνοδο (160 περίπου ἐπίσκοποι-μέλη). Δὲν ἀντελήφθηκε ὁ κ. Σωτηρόπουλος τὴ μομφὴ κατὰ τῆς Συνόδου ἀναφορικὰ μὲ τὸν ἀριθμὸ τῶν ἐπισκόπων-μελῶν καὶ τὴ σύγκριση μὲ ὁρισμένες ἀπὸ τὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους! Ἀσφαλῶς τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι αὐτὸς καθ’ ἑαυτὸς ὁἀριθμὸς τῶν μελῶν, ἀλλὰ τὸ γιατί φτάσαμε στὸν ἀριθμὸ αὐτό. Γιατί νὰ περιοριστεῖ τόσο πολὺ ὁ ἀριθμὸς τῶν ἐπισκόπων-μελῶν τὴ στιγμὴ ποὺ σήμερα δὲν ὑπάρχει κανένα τεχνικὸ ἐμπόδιο γιὰ μία ἐπὶ τὸ αὐτὸ συν-παράσταση ἐν Συνόδῳ ὅλων τῶν ἀνὰ τὸν κόσμον Ὀρθοδόξων ἐπισκόπων, οἱ ὁποῖοι δὲν ὑπερβαίνουν τοὺς 900! Ἂν τὸ 325 ἢ τὸ 451 ἢ τὸ 787 μΧ μποροῦσαν καὶ συγκεντρώθηκαν 318 ἢ 630 ἢ 350 ἐπίσκοποι ἀντίστοιχα εἶναι ἀκατανόητο  νὰ μὴν μποροῦν σήμερα νὰ συγκεντρωθοῦν γιὰ ἕνα τέτοιο γεγονὸς 800-900 ἐπίσκοποι! Δὲν εἶναι; 

             Ἂς εἴμαστε εἰλικρινεῖς, ἀγαπητοί! Ὁ περιορισμὸς τοῦ ἀριθμοῦ τῶν συμμετεχόντων ἐπισκόπων δὲν ἔχει νὰ κάνει μέ πνευματικὰ καὶ ἐκκλησιολογικὰ κριτήρια, ἀλλὰ μὲ … ζητήματα ἐθνοφυλετισμοῦ, τακτικισμοῦ καὶ ἰσορροποιῶν ἢ γιὰ νὰ τὸ ποῦμε πιὸ λαϊκά: Οἱ ἁρμόδιοι φοβήθηκαν πὼς ἂν ἐπιτραπεῖ ἡ συμμετοχὴ ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων ἐπισκόπων δὲν θὰ τοὺς βγαίνουν τά … “κουκιά”! Ἂς ἀναλογισθοῦμε τὸν ἀριθμὸ τῶν ἐπισκόπων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας καὶ θὰ γίνει κατανοητὸ τὸ γιατί δὲν ἐπετράπη ἡ συμμετοχὴ ὅλων τῶν ἐπισκόπων στὴ Σύνοδο τῆς Κρήτης. (Αὐτὸ ὑποδηλώνει ἐμμέσως πλὴν σαφῶς καὶ ὁ ἐκ τῶν ὑποστηρικτῶν τῆς Συνόδου ἱερομόναχος Δοσίθεος (Ἱ. Μ. Τατάρνης)!). Τὰ κριτήρια ποὺ πρυτάνευσαν γιὰ τὴ μὴ συμμετοχὴ ὅλων τῶν ἐπισκόπων δὲν ἑδράζονταν ἐπὶ τῆς ἐκκλησιολογίας ἀλλὰ ἐπὶ ἐθνοφυλετικῶν σκοπιμοτήτων…

            Δὲν μποροῦμε ὅμως νὰ μὴ μνημονεύσουμε τὸ σοβαρὸ ἐκκλησιολογικὸ ζήτημα ποὺ ἐγείρεται, κατὰ τὸν Μητροπολίτη Περγάμου Ἰωάννη (Ζηζιούλα),  ἀπὸ τὴν μὴ συμμετοχὴ ὅλων τῶν ἐπισκόπων. Γράφει ὁ Μητροπολίτης Περγάμου: «  Ἡ Σύνοδος, λοιπόν, δὲν εἶναι ἕνας θεσμὸς ὑπεράνω τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ἕνας θεσμὸς ποὺ ἐκφράζει τὴν ἑνότητα, τὴν σύμπτωση, τὴν συναίνεση καὶ ἀμοιβαιότητα τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν. Κάτι τέτοιο δομικὰ καὶ ὀργανωτικὰ ἐξασφαλίζεται μὲ τὸ νὰ μετέχουν αὐτοδικαίως στὶς Συνόδους ὅλοι οἱ ἐπίσκοποι…

Γι’ αὐτὸ εἶναι ἐκτροπές, ἀπὸ ἐκκλησιολογικῆς  ἀπόψεως , ὅλες οἱ μορφὲς τῶν Συνόδων οἱ ὁποῖες – ἐκτὸς ἂν ἔχουν ἀναπόφευκτο λόγο ἱστορικῆς ἀνάγκης – ἀποκλείουν ὁρισμένους ἐπισκόπους ἀπὸ τὴ συμμετοχὴ στὴ Σύνοδο. Ὑπῆρξαν καὶ ὑπάρχουν διάφορες τέτοιες ἀδικαιολόγητες ἐκκλησιολογικὰ ἀποκλίσεις… Ὅταν ὅμως μπορεῖ ἡ Σύνοδος νὰ ἀποτελεῖται ἀπὸ ὅλους, τὸ νὰ ἐπιλέγεις ὁρισμένους καὶ νὰ τοὺς καθιστᾶς ἐξουσιαστὲς πάνω στοὺς ὑπολοίπους ἐπισκόπουςδιαβρώνει ἐπικίνδυνα τὰ θεμέλια της Ἐκκλησιολογίας καὶ δημιουργεῖ ἀνωμαλίες καὶ ἐκτροπές… Ἡ ἰδεώδης κατάσταση εἶναι ἡ σύναξη ὅλων τῶν ἐπισκόπων»[4].

         2. «Ἁγία καὶ Μεγάλη» ἢ διευρυμένη «Σύνοδος Προκαθημένων»;  Ἡ φράση στὴν ὁμιλία τοῦ π. Πέτρου ὅτι ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης ἦταν «Σύνοδος τῶν Προκαθημένων μὲ τὶς συνοδεῖες τους» ἦταν δανεισμένη ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Ναυπάκτου, ὁ ὁποῖος τὴν αἰτιολογεῖ πλήρως σὲ τεκμηριωμένη παρέμβασή του στὴν συνεδρίαση τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (Μάιος 2016)[5], στήν ὁποία καὶ παραπέμπουμε τὸν κ. Σωτηρόπουλο. Ἀσφαλῶς δὲν ὑποτιμοῦμε ἐμεῖς τοὺς ἐπισκόπους, ἀλλὰ ὁ τρόπος λειτουργίας τῆς Συνόδου, ποὺ ἀνάγκασε μετριοπαθῆ ἐπίσκοπο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος νὰ ἀρνεῖται τὴ συμμετοχή του στὴν ἀντιπροσωπεία διότι δὲν θέλει νὰ εἶναι «γλάστρα»! Ἐπίσης, δὲν δείχνει σεβασμὸ στὸ ἐπισκοπικὸ ἀξίωμα τὸ  γεγονὸς ὅτι στὴν ἐπίσημη ἱστοσελίδα τῆς Συνόδου φέρονται ὅλοι οἱ ἐπίσκοποι-μέλη ὡς ὑπογράψαντες τὰ κείμενα, ἐνῶ σημαντικὸς ἀριθμός τους, ἄνω τῶν 40 ἐπισκόπων, δὲν ἀποδέχθηκε καὶ δὲν ὑπέγραψε τὸ κείμενο γιὰ τὶς «Σχέσεις Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τὸν λοιπὸν Χριστιανικὸν κόσμον»! Τέλος, δὲν δείχνει σεβασμὸ στὸ ἐπισκοπικὸ ἀξίωμα ὅτι ἔγινε ἀνεκτὸ ἀπὸ τὴ Σύνοδο τὸ ἀπαράδεκτο γεγονὸς ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου νὰ ὑπογράψει «ἀντ’ αὐτῶν» γιὰ τοὺς ἐπισκόπους ποὺ ἀρνήθηκαν νὰ συνυπογράψουν τὸ ἀνωτέρω κείμενο (βλ. πιὸ κάτω § 4δ).

       3. Ἡ ψηφοφορία. Γιὰ τὸ θέμα τῆς ψηφοφορίας, ἡ ὁμιλία τοῦ π. Χιρς ἐπεσήμανε ὅτι ἡ ψῆφος τῶν Προκαθημένων ἦταν ἀποφασιστικῆς σημασίας καὶ αὐτὴ καὶ μόνο οὐσιαστικὰ ἐκτιμήθηκε, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴν βούληση τῶν τοπικῶν τους Ἐκκλησιῶν (βλ. πιὸ κάτω § 4 α,β,γ).

          4. Συνοδική κατάλυση τῆς συνοδικότητας.

 Ὁ κ. Σωτηρόπουλος ἐγκαλεῖ τὸν π. Πέτρο γιατί ἰσχυρίστηκε ὅτι ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης ὁδηγεῖ στὴν «κατάργηση τῆς συνοδικότητας» στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Μάλιστα, γιὰ νὰ ἐνισχύσει τὴν κριτικὴ του μέμφεται τὴ συνοδικὴ ἀπόφαση (Μάιος 2016) τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ὡς ξένη στὴν συνοδικὴ πρακτική τῆς Ἐκκλησίας. Σημειώνει πολὺ ἄστοχα ὁ κ. Σωτηρόπουλος: « Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδας ἔφτασε στὴν Κρήτη μὲ συγκεκριμένα αἰτήματα γιὰ τὴν ἀλλαγὴ τῶν Προσυνοδικῶν ἐγγράφων. Αὐτὴ ἡ τοποθέτηση, εἰδικὰ πρὶν ἀπὸ μία Σύνοδο, εἶναι ἀμφισβητήσιμη, στὴν καλύτερη περίπτωση. Γιατί λοιπόν, ἀρχικῶς, μία ἄκαμπτη, προκαθορισμένη προσέγγιση ἀπομακρύνει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἀπὸ τὴν συνεργασία μεταξὺ τῶν ἐπισκόπων, ὅταν συγκεντρωθοῦν στὴ Σύνοδο». 

            Δυστυχῶς γιὰ τὸν κ. Σωτηρόπουλο οἱ ἰσχυρισμοὶ του αὐτοὶ δὲν εὐσταθοῦν, οὔτε ἀπὸ ἱστορικῆς οὔτε ἀπὸ θεολογικῆς ἀπόψεως:

           α)Σύμφωνα μὲ τὴν οὐσία τοῦ συνοδικοῦ θεσμοῦ καὶ τὴ συνοδικὴ πρακτική τῆς Ἐκκλησίας μας οἱ ἐπίσκοποι-μέλη μίας Συνόδου, ἀκόμα καὶ Οἰκουμενικῆς, συμμετέχουν στὴ συζήτηση γιὰ θέματα πίστεως ἐκφράζοντας ὄχι τὶς προσωπικές τους ἀπόψεις, ἀλλὰ κομίζοντες τὸ ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα τῆς τοπικῆς τους Ἐκκλησίας, τὸ ὁποῖο, ἐννοεῖται, ὅτι εἶναι καὶ δικό τους φρόνημα. Οὐσιαστικὰ ἐνεργοῦν ὡς ἐντολοδόχοι τῆς τοπικῆς τους Ἐκκλησίας. Καὶ ἂν αὐτὸ ἰσχύει γιὰ κάθε ἐπίσκοπο-μέλος μίας τοπικῆς Συνόδου, ἰσχύει πολὺ περισσότερο ὅταν μία τοπικὴ Ἐκκλησία συνοδικῶς ἔχει ὁρίσει συγκεκριμένη ἀντιπροσωπεία, ποὺ θὰ συμμετάσχει σὲ Πανορθόδοξη ἢ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο καὶ τὴν ἔχει δεσμεύσει συνοδικῶς μὲ συγκεκριμένη θεολογικὴ θέση. Εἶναι ἀδιανόητο ὁ ἐντολοδόχος νὰ ἐνεργεῖ περιφρονώντας τὴ βούληση τοῦ ἐντολέως τὸν ὁποῖον ἐκπροσωπεῖ.

        Ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μὲ συνοδικὴ ἀπόφαση ἐξέλεξε συγκεκριμένα μέλη Της ὡς ἀντιπροσωπεία γιὰ τὴ Σύνοδο τῆς Κρήτης καὶ μὲ ΟΜΟΦΩΝΗ ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΔΕΣΜΕΥΣΕ ΤΗΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑ νὰ ἐκφράσει καὶ νὰ ὑποστηρίξει συγκεκριμένη θεολογικὴ θέση γιὰ τὸ μεῖζον θεολογικὸ-ἐκκλησιολογικὸ ζήτημα. Η ΟΜΟΦΩΝΗ ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ δὲν ἦταν ἀποτέλεσμα πρόχειρης καὶ ἐπιπόλαιης κρίσης, ἀλλὰ ἦταν καρπὸς πολύμηνων συζητήσεων καὶ ζυμώσεων ποὺδιεξήχθησαν ὄχι μόνο στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀλλὰ σὲ ὁλόκληρη σχεδὸν τὴν Ὀρθοδοξία. Η ΟΜΟΦΩΝΗ ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος δὲν προέβλεπε δυνατότητα τροποποιήσεως τῆς ἀποφάσεώς Της  ἀπὸ τὰ μέλη τῆς ἀντιπροσωπείας __ ἀλήθεια, πῶς μπορεῖ νὰ ἐπιτραπεῖ τροποποίηση δόγματος; Ἡ ἀντιπροσωπεία ὑποχρεοῦτο νὰ ἐκφράσει καὶ νὰ ὑποστηρίξει τὴ συγκεκριμένη θεολογικὴ-ἐκκλησιολογικὴ θέση καὶ μόνο αὐτή. Καὶ ἀσφαλῶς ἡ ἀπόφαση αὐτὴ τῆς Ἱεραρχίας πρὶν ἀπὸ τὴν Πανορθόδοξη δὲν εἶναι οὔτε ξένη στὴν συνοδικὴ πρακτική της Ἐκκλησίας μας οὔτε καὶ «ἀμφισβητήσιμη», ὃπως ὑποστηρίζει ὁ κ. Σωτηρόπουλος. Ὑπενθυμίζουμε:

         i)Τὴ Σύνοδο τῆς Ρώμης τῶν 125 ἐπισκόπων, τὴν ὁποία Σύνοδο ἐκπροσώπησε στὴν Στ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο ἀντιπροσωπεία της, ἐκτὸς τῶν παπικῶν λεγάτων. Ἡ ἀντιπροσωπεία κόμισε στὴν Στ΄ Οἰκουμενικὴ τὴ γραπτὴ ἀπόφαση τῆς Συνόδου τῆς Ρώμης [6].

         ii)Τοὺς παπικοὺς λεγάτους-ἀντιπροσώπους τοῦ πάπα Ἁγ. Λέοντος τοῦ Μεγάλου στὴ Ληστρικὴ Σύνοδο τῆς Ἐφέσου (449), οἱ ὁποῖοι ὅταν εἶδαν ὅτι ἡ Σύνοδος ἐκτρέπεται σὲ χριστολογικὴ διδασκαλία ἀντίθετη μὲ αὐτὴ τοῦ πάπα Ἁγ. Λέοντος, τὸν ὁποῖον ἐκπροσωποῦσαν καὶ ἦσαν δεσμευμένοι ἀπέναντί του, εἶπαν τὸ «κοντραδίκιτουρ, ὃ ἐστὶν ἀντιλέγεται»[7] καὶ ἀποχώρησαν ἀπὸ τὴ Σύνοδο.

        iii) Τοὺς λεγάτους τοῦ πάπα Ἁγ. Λέοντος στὴν Δ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο (451), οἱ ὁποῖοι κόμισαν στὴ Σύνοδο τὸν περίφημο «Τόμο τοῦ Λέοντος» καὶ ἀπαίτησαν νὰ γίνει ἀποδεκτὴ  ἡ χριστολογία του. Ἀξίζει νὰ σημειώσουμε ὅτι ἐνῶ δὲν διαπραγματεύτηκαν οὐδὲ στὸ ἐλάχιστο τὴ χριστολογικὴ διδασκαλία τοῦ Ἁγ. Λέοντος, τὴν ὁποία τελικὰ ἀποδέχθηκε ἡ Σύνοδος, σέ “τεχνικῆς φύσεως” ζητήματα, ποὺ εἶναι ἥσσονος σημασίας, ἦσαν διαλλακτικοί (π.χ. συζήτησαν καὶ τελικὰ ἀποδέχθηκαν τὴ σύνταξη ὡς Ὃρου πίστεως ἄλλου κειμένου καὶ ὄχι τοῦ ἰδίου τοῦ «Τόμου»).

        iv) Τοὺς ἀντιπροσώπους τοῦ πάπα καὶ τῶν ὑπὸ ἀραβικὴ κατοχὴ Ἀνατολικῶν Πατριαρχείων στὶς ἄλλες Οἰκουμενικὲς Συνόδους, οἱ ὁποῖοι κόμιζαν ἐπιστολὲς τῶν Πατριαρχῶν τους, στὶς ὁποῖες ὁμολογοῦσαν τὴ δογματικὴ πίστη τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι λοιπὸν σαφὲς ὅτι γιὰ τὴ συνοδικὴ πρακτική τῆς Ἐκκλησίας ἦταν συνήθης καὶ αὐτονόητη ἡ δέσμευση τῆς ἀντιπροσωπείας ἔναντι τοῦ Πατριάρχου (καὶ συνακόλουθα τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας) τὸν ὁποῖο ἐκπροσωπεῖ καὶ τοῦ ὁποίου τὸ φρόνημα κομίζει στὴ Σύνοδο. Ἡ ἀντιπροσωπεία μίας τοπικῆς Ἐκκλησίας ΔΕΣΜΕΥΕΤΑΙ ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΕΙ ΕΠΑΚΡΙΒΩΣ ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΦΡΟΝΗΜΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, τὸ ὁποῖο δέν μπορεῖ παρά νά εἶναι ἀδιαπραγμάτευτο. Ἐπαφίεται στὴν διακριτική της εὐχέρεια νὰ διαπραγματευθεῖ μόνο ζητήματα ἥσσονος σημασίας ἢ τεχνικῆς φύσεως θέματα, πάντα ὅμως ἐντὸς τῶν θεολογικῶν πλαισίων τῆς ἐντολῆς ποὺ ἔχει λάβει ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία της.

            Στὴ συγκεκριμένη περίπτωση, ἡ ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἦταν δεσμευμένη μὲ τὴν ὁμόφωνη συνοδικὴ ἀπόφαση τῆς Ἱεραρχίας νὰ μὴν ἀποδεχθεῖ τὸν χαρακτηρισμὸ τῶν αἱρετικῶν κοινοτήτων ὡς «Ἐκκλησιῶν».  Ἐπαναλαμβάνουμε ὅτι ἡ ἀπόφαση αὐτὴ ἦταν καρπὸς πολύμηνων θεολογικῶν συζητήσεων. Ὁ κ. Σωτηρόπουλος διερωτᾶται ἔμφοβος, τί θὰ συνέβαινε ἂν ἡ Ἑλληνικὴ ἀντιπροσωπεία τηροῦσε τὴ δέσμευση ποὺ εἶχε λάβει καὶ κάποια ἄλλη Ἐκκλησία ἐπέμενε σὲ ἀντίθετη ἄποψη; Δὲν μποροῦμε νὰ κατανοήσουμε τὸ φόβο αὐτό! Πολὺ ἁπλὰ ἡ Σύνοδος δὲν θὰ λάμβανε ἀπόφαση ἐπ’ αὐτοῦ καὶ θὰ παρέπεμπε τὸ θέμα σὲ σοβαρὴ καὶ ἐνδελεχῆ ἐπανεξέταση, ὅπως ἔγινε μὲ πολλὰ ἄλλα ζωτικῆς σημασίας θέματα κατὰ τὴν προσυνοδικὴ προετοιμασία. Ἡ ἀναβολὴ λήψεως ἀποφάσεως ἦταν προτιμότερη ἀπὸ αὐτὸ ποὺ ζοῦμε τώρα μὲ τέτοιου ἐπιπέδου «Πανορθόδοξη», δῆθεν, ἀπόφαση, ἡ ὁποία μόνο κολακευτικὴ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας καὶ τὴ θεολογική Της παραγωγὴ.

       β) Περιφρόνηση τοῦ θεμελιώδους 34^ου Ἀποστολικοῦ Κανόνος:

Σύμφωνα μὲ τὸν Ἀποστ-34 οἱ ἐπίσκοποι κάθε τοπικῆς Ἐκκλησίας σὲ θέματα ποὺ ἀφοροῦν «τὴν κοινήν τῆς Ἐκκλησίας κατάστασιν», ὀφείλουν νὰ συνδιασκέπτονται καὶ νὰ συναποφασίζουν μὲ τὸν Προκαθήμενό τους ἐν Συνόδῳ: «μηδὲν τί πράττειν ἄνευ τῆς ἐκείνου γνώμης· ἐκεῖνα δὲ μόνα πράττειν ἔκαοτον, ὅσα τῇ αὐτοῦ παροικίᾳ ἐπιβάλλει, καὶ ταῖς ὑπ’ αὐτὴν χώραις». Ὁ θεμελιώδης αὐτὸς κανόνας προβλέπει καὶ δεσμεύει ὄχι μόνο τοὺς ἐπισκόπους ἀλλὰ καὶ τὸν προκαθήμενο νὰ ἐνεργεῖ πάντοτε στὰ πλαίσια τῆς Συνόδου καὶ νὰ δεσμεύεται ἀπὸ τὴ συνοδικὴ ἀπόφαση: «Ἀλλὰ μηδὲ ἐκεῖνος (ὁ Προκαθήμενος) ἄνευ τῆς πάντων γνώμης ποιείτω τι». Ὅταν ἔχουμε ΟΜΟΦΩΝΗ ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ τῆς Ἱεραρχίας, μὲ ποιὸ κανονικὸ δικαίωμα ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν ὑπέγραψε γιὰ λογαριασμὸ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀντίθετα «τῆς πάντων γνώμης»;  Δὲν ἔχουμε παραβίαση καὶ περιφρόνηση τοῦ θεμελιώδους Ἀποστ-34;

      γ) Παραβίαση τοῦ ἴδιου τοῦ Κανονισμοῦ τῆς Πανορθοδόξου:

        Σύμφωνα μὲ τὸν Κανονισμὸ Λειτουργίας τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου (ἄρθρο 12 § 3), ἡ κάθε Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴ διαφωνία ὁρισμένων ἀρχιερέων («ἑνὸς ἢ πλειόνων ἀρχιερέων» κατὰ τὴν § 2) τῆς ἀντιπροσωπείας της «δύναται νὰ ὑποστηρίξῃ τὴν θετικὴν ψῆφον αὐτῆς ἐπὶ τῇ βάσει τῆς ἀρχῆς τῆς ἐσωτερικῆς πλειονοψηφίας, ἐκφράζεται δέ ὑπό τοῦ Προκαθημένου αὐτῆς». Δηλαδὴ, ἡ ψῆφος τοῦ Προκαθημένου κάθε Ἐκκλησίας νομιμοποιεῖται «ἐπὶ τῇ βάσει τῆς ἀρχῆς τῆς ἐσωτερικῆς πλειονοψηφίας» τῆς ἀντιπροσωπείας καὶ ἔτσι ἐκφράζει τὴν τοπικὴ Ἐκκλησία του.

           Τί σημαίνει αὐτὸ γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πού καυχιέται ὅτι δὲν διοικεῖται παπικά, ἀλλὰ ἔχει συνοδικὸ πολίτευμα; Ὅτι οἱ ἀντιπρόσωποι κάθε Ἐκκλησίας, ἂν δὲν ὑπῆρχε ρητὴ δέσμευση τῆς Ἐκκλησίας τὴν ὁποία ἐκπροσωποῦσαν, θὰ συναποφάσιζαν ἂν θὰ ἀποδεχθοῦν τὰ κείμενα καὶ ὁ Προκαθήμενός της ὡς ἐκπρόσωπος τῆς κάθε Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας «ἐπὶ τῇ βάσει τῆς ἀρχῆς τῆς ἐσωτερικῆς πλειονοψηφίας» θὰ ψήφιζε ὄχι σύμφωνα μὲ τὴν ἐπιθυμία του, ἀλλὰ σύμφωνα μὲ τὴν ἀπόφαση τῆς ἀντιπροσωπείας του.

         Καὶ ὅμως ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης καταστρατήγησε καὶ τὸν ἴδιο τὸν Κανονισμὸ Λειτουργίας της! Ἡ ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Σερβίας ἀποτελεῖτο ἀπὸ τὸν Πατριάρχη καὶ 24 ἐπισκόπους. Τὸ ἐπίμαχο 6ο κείμενο («Σχέσεις Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τὸν λοιπὸν Χριστιανικὸν κόσμον») μόνο 7 Σέρβοι ἐπίσκοποι τὸ ἀποδέχθηκαν καὶ τὸ  ὑπέγραψαν, ἐνῶ 17 ἀρνήθηκαν νὰ τὸ ἐγκρίνουν καὶ νὰ τὸ ὑπογράψουν(βλ. σελ. 12-14 τοῦ Παραρτήματος Α΄ τῆς παρούσης ἐπιστολῆς,)! Τὸ ἀποτέλεσμα; Ἐπειδὴ τὸ ὑπέγραψε ὁ Πατριάρχης τους θεωρεῖται ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Σερβίας ἀποδέχεται τὸ κείμενο αὐτό! Δὲν εἶναι αὐτὸ κατάλυση τῆς συνοδικότητας ; Δὲν εἶναι καταστρατήγηση τοῦ Ἀποστ-34; Δὲν εἶναι παραβίαση καὶ κατάλυση τοῦ Κανονισμοῦ Λειτουργίας τῆς Συνόδου (ἄρθρο 12 §3); Ὑπῆρχε «ἐσωτερικὴ πλειονοψηφίας» τῆς ἀντιπροσωπείας τῆς Σερβίας, ὅταν οἱ 17 στοὺς 24 δὲν συμφώνησαν μὲ τὸ κείμενο καὶ δὲν τὸ ὑπέγραψαν; Δὲν ἔγινε ἀντιληπτὴ ἡ παραβίαση αὐτὴ ὑπὸ τοῦ «Προέδρου τῆς ἐν Κρήτῃ συνελθούσης Ἁγίας καὶ  Μεγάλης Συνόδου καὶ ὡς φύλακος τοῦ Δόγματος καὶ τῆς κανονικῆς ἐν τῇ κατὰ Ἀνατολάς  Ἐκκλησίᾳ τάξεως»;! Εἰλικρινὰ θὰ θέλαμε ἀπάντηση…

          Ἡ εἰρωνεία εἶναι πώς, παρότι οἱ Ὀρθόδοξοι ὑπογραμμίζουμε τὴν ἀνάγκη τὸ Βατικανὸ νὰ βασίζει τὶς σχέσεις μεταξὺ Προκαθημένου καὶ τοπικῆς Ἐκκλησίας, στὸν 34ο Ἀποστολικὸ Κανόνα, οἱ ἴδια ἡ Πανορθόδοξη ὠμὰ τὸν παραβίασε.

       δ) Προκαθήμενος ἢ πάπας;[8] 

         Ἀδιανόητα εἶναι καὶ ὅσα συνέβησαν μὲ τὴν ψηφοφορία στὴν Ἐκκλησία τῆς Κύπρου ,  γιὰ τὰ ὁποία ὁ κ. Σωτηρόπουλος σιωπᾶ: ἐκεῖ 4-5 ἀπὸ τοὺς 17 ἐπισκόπους τῆς Κυπριακῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀντιπροσωπείας ἀρνήθηκαν νὰ ὑπογράψουν τὸ ἐπίμαχο κείμενο. Τί συνέβη λοιπόν; Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου ὑπέγραψε «ἀντ’ αὐτοῦ» (βλ. σελ. 16-17 τοῦ Παραρτήματος Α΄ τῆς παρούσης ἐπιστολῆς)! Μάλιστα σὲ συνέντευξή του σὲ ἑλληνοαμερικανικὴ ἐφημερίδα, χαρακτήρισε τοὺς διαφωνοῦντες ἐπισκόπους τῆς Ἐκκλησίας του ὡς «πέμπτη φάλαγγα … μέσα στὴ Σύνοδο»! Εἶναι ὁ ἴδιος ποὺ καταφέρθηκε μὲ σκαιότητα κατὰ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀναγκάζοντας τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἱερώνυμο νὰ τοῦ ἀπαντήσει πολὺ ἔντονα.

        Εἶναι πρόδηλο ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω παραδείγματα ὅτι στὴ Σύνοδο τῆς Κρήτης εἴχαμε ὄχι μόνο περιφρόνηση καὶ κατάλυση τοῦ συνοδικοῦ πνεύματος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀλλὰ καὶ προσβολὴ τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματος ἀπὸ τὸν «πρῶτο». Δυστυχῶς ὅλα αὐτὰ ἔγιναν ἀνεκτὰ καὶ ἀποδεκτὰ ἀπὸ τὴν Πανορθόδοξη Σύνοδο καὶ ὑπὸ τοῦ «Προέδρου τῆς ἐν Κρήτῃ συνελθούσης Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου καὶ φύλακος τοῦ Δόγματος καὶ τῆς κανονικῆς ἐν τῇ κατὰ Ἀνατολάς Ἐκκλησίᾳ τάξεως»! Ἢ ὀρθότερα: πάνω σὲ αὐτὰ στηρίχθηκε ἡ «πανορθόδοξη», ἀλλιῶς θὰ διαλυόταν…

         Ἐγκαλοῦμε τὸν πάπα γιὰ περιφρόνηση τοῦ συνοδικοῦ θεσμοῦ καὶ δὲν βλέπουμε ὅτι στὴν παπικὴ νοοτροπία τῆς – δῆθεν – ὑπεροχῆς τοῦ «πρώτου» στηρίχθηκε ἡ λεγομένη Πανορθόδοξη Σύνοδος, περιφρονώντας καὶ καταλύοντας κάθε ἔννοια Ὀρθοδόξου συνοδικότητας καὶ κανονικῆς τάξεως: Ὁ «πρῶτος» ἐνεργεῖ παπικῷ τῷ τρόπῳ ἀντίθετα πρὸς τὴ γνώμη τῆς Συνόδου του καὶ αὐτὸ εἶναι ἀποδεκτὸ ἀπὸ τὴ «Σύνοδο»!

         Εἶναι θλιβερὸ καὶ ἔνδειξη παρακμῆς τῆς κανονικῆς τάξεως νὰ ἔχουμε σὲ τόσο ὑψηλὸ θεσμικὸ ἐπίπεδο«συνοδικὴ» κατάλυση τῆς συνοδικότητας τῶν Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν καὶ ἐπιβολὴ τοῦ «πρώτου» κάθε Ἐκκλησίας μὲ παπικὲς ἐξουσίες.

       5. Ἡ ἀπουσία τῶν τεσσάρων Πατριαρχείων.   Ἂς σταθοῦμε λίγο στὴν ἀπουσία τῶν τεσσάρων Πατριαρχείων ἀπὸ τὴν Κρήτη: Ἀρνήθηκαν νὰ συμμετάσχουν στὴ Σύνοδο τῆς Κρήτης καί, τὸ σημαντικότερο, ἀρνήθηκαν νὰ ἀποδεχθοῦν τὶς ἀποφάσεις της καὶ νὰ τὴν ἀποδεχθοῦν ὡς Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδοξίας: τὸ παλαίφατο Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας, τὸ Πατριαρχεῖο Ρωσίας, τὸ Πατριαρχεῖο Βουλγαρίας καὶ τὸ Πατριαρχεῖο Γεωργίας.

         α) Ὁ κ. Σωτηρόπουλος κρίνει ὡς « ἐντελῶς ἀνεπαρκεῖς» τούς λόγους ποὺ ἐπικαλοῦνται τὰ τέσσερα Πατριαρχεῖα γιὰ τὴ μὴ συμμετοχή τους στὴν Κρήτη. Μάλιστα, στοιχισμένος στὴ γραμμὴ τῶν ὑπερασπιστῶν τῆς Κρήτης, προτάσσει ἢ ὀρθότερα περιορίζει μόνο σὲ γεωπολιτικὲς σκοπιμότητες καὶ στὸν ἐθνοφυλετισμὸ τὰ κίνητρα μὴ συμμετοχῆς τῶν τεσσάρων Πατριαρχείων. Εἶναι τραγικὸ ἐκκλησιαστικοὶ ἄνδρες νὰ βλέπουν τὰ πάντα μέσα ἀπὸ γεωπολιτικοὺς συσχετισμοὺς καὶ νὰ μὴν μποροῦν νὰ κατανοήσουν ὅτι εἶναι δυνατὸν μία Ἐκκλησία νὰ διαφοροποιεῖται γιὰ πνευματικοὺς-θεολογικοὺς-ἐκκλησιολογικοὺς λόγους! Βέβαια γιὰ νὰ μὴν τοὺς ἀδικοῦμε: αὐτὸ ζοῦν οἱ ἄνθρωποι’  μὲ βάση τὶς πολιτικές, διπλωματικές, γεωπολιτικὲς καὶ δημοσιοσχετίστικες σκοπιμότητες πολιτεύονται, μὲ βάση αὐτὲς τὶς "ἀρχὲς" κινοῦνται καὶ ἔτσι νομίζουν πώς καὶ οἱ ἄλλοι, μὲ αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις ἐνεργοῦν....Πῶς νὰ ὑποψιαστοῦν ὅτι κάποιοι μπορεῖ νὰ ἐνεργοῦν μὲ βάση τὴν πίστη τους καὶ ὄχι μέ πολιτικὲς σκοπιμότητες;! Πραγματικά, ἐξ ἰδίων κρίνουν τὰ ἀλλότρια…

          Προφανῶς ὑπάρχουν καὶ πολιτικὲς παράμετροι, ὅπως ἀνέκαθεν σὲ ὁλόκληρη τὴν ἐκκλησιαστική μας ἱστορία.  Εἶναι ὅμως παράλληλα ἀδιαμφισβήτητο ὅτι τουλάχιστον οἱ Ἐκκλησίες Βουλγαρίας καὶ Γεωργίας εἶναι παραδοσιακὲς καὶ μπορεῖ μὲν  νὰ μὴν ἔχουν ἠχηρὲς θεολογικὲς προσωπικότητες, ἀλλ’ ἐντούτοις παραμένουν σὲ ὅλα τὰ θέματα αὐστηρὲς στὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση (γάμος, σχέσεις μὲ ἑτεροδόξους κλπ).

        Δὲν πρέπει νὰ μᾶς διαφεύγει ὅτι ἡ ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησία τῆς Γεωργίας μὲ τὴν παρουσία καὶ τὶς θέσεις της “τίναξε στὸν ἀέρα” τὴν ΙΓ΄ Συνάντηση τῆς Μικτῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Θεολογικοῦ Διαλόγου Ρωμαιοκαθολικῶν καὶ Ὀρθοδόξων στὸ Ἀμὰν τῆς Ἰορδανίας (15-23.9.2014). Τί μεθοδεύσεις δὲν μετῆλθαν οἱ ἁρμόδιοι γιὰ νὰ αἰφνιδιάσουν τὶς Ὀρθόδοξες ἀντιπροσωπεῖες καὶ νὰ ἀποδεχθοῦν τὸ κείμενο πού εἶχαν ἑτοιμάσει! Ὅμως ἡ μικρὴ Ἐκκλησία τῆς Γεωργίας τὴν τελευταία στιγμὴ ἀνέτρεψε τοὺς σχεδιασμούς τους!

          Ἐπίσης, δὲν εἶναι καθόλου μικρή λεπτομέρεια ὅτι οἱ Ἐκκλησίες τῆς Βουλγαρίας καὶ τῆς Γεωργίας δεκαετίες τώρα ἀπέχουν ἀπὸ τὸ ΠΣΕ. Δὲν μποροῦμε νὰ μὴν σταθοῦμε μὲ πολὺ μεγάλο σεβασμό, ἀπέναντι στὴν ἐπιλογὴ τους αὐτή, διότι ὅλοι γνωρίζουμε πολὺ καλὰ τί ἐστὶ ΠΣΕ: χρηματοδοτήσεις ἔργων, ὑποτροφίες σὲ στελέχη Ἐκκλησιῶν καὶ Πανεπιστημίων, "ὑποτροφίες", ταξίδια, δῶρα κλπ.  Καὶ νὰ σκεφτοῦμε ὅτι εἶναι οἱ φτωχότερες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες! Καὶ ὅμως ἔχουν τὰ “κότσια” νὰ ἀρνοῦνται τὴ χρηματοδότηση καὶ τὰ ἄλλα “καλὰ” τοῦ ΠΣΕ! Μποροῦμε λοιπὸν ἔτσι ἐλαφρᾷ τῇ καρδίᾳ  νὰ τοὺς προσβάλλουμε λέγοντας ὅτι τὸ βασικὸ κριτήριο τῆς συμπεριφορᾶς τους εἶναι οἱ πολιτικὲς σκοπιμότητες; Εἶ ναι δυνατὸν ἕνας πού θέτει σὲ προτεραιότητα τὴν πολιτικὴ νὰ περιφρονεῖ τὶς γενναῖες χρηματοδοτήσεις καὶ τὶς ἄλλες “προσφορές” τοῦ ΠΣΕ καὶ τῶν συναφῶν οἰκουμενικῶν ὀργανισμῶν;

          Κατακλείοντας τὴν παράγραφο αὐτὴ ἂς θυμηθοῦμε ἀπόσπασμα δηλώσεως τοῦ Μητροπολίτου Μπάτσκας (Σερβία) Εἰρηναίου (Μπούλοβιτς), ὁ ὁποῖος ἀναφέρεται στὸ κείμενο «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τὸν λοιπὸν Χριστιανικὸν κόσμον»: «Ἒπρεπεν ὅμως, μᾶλλον δὲ καὶ ὤφειλε [ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης], νὰ καταθέσῃ διὰ τοῦ περὶ οὗ ὁ λόγος κειμένου τὴν μαρτυρίαν τῆς ἐκκλησιoλoγικῆς της ταυτότητος καὶ αὐτοσυνειδησίας κατὰ τρόπον εὐκρινέστερον, συνεπέστερον καὶ ἀκριβέστερον. Τοῦτο, δυστυχῶς, δὲν κατέστη δυνατόν, ἀφοῦ κατὰ τὰς πλείστας ὃσας προπαρασκευαστικάς ἐν Γενεύῃ συνεδρίας, παρὰ τὴν δυσαρέσκειαν πολλῶν ὡς πρὸς τὸ κείμενον καὶ παρὰ τὴν ὀξυτάτην κριτικήν του, τὸ κείμενον - διὰ λόγους, οἱ ὁποῖοι σιγῇ τιμάσθωσαν! - δὲν ἀνεθεωρήθη εἰς βάθος καὶ κατὰ πλάτος, καθὼς ἦτο ἡ ἐπιθυμία καὶ ἡ σύστασις τῶν Προκαθήμενων τῶν αὐτοκέφαλων Ἐκκλησιῶν , ἀλλὰ παρεπεμφθῆ, σχεδὸν ἀνέπαφον κατ’ οὐσίαν, εἰς τὴν Σύνοδον, ὅπου, λόγῳ ἐλλείψεως χρόνου καὶ ὁμοφωνίας, ὑπέστη διακοσμητικάς μᾶλλον ἀλλαγάς, ἐὰν ἐξαιρέσωμεν τὴν τροπολογίαν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος εἰς τὸ πλέον ἐπίμαχον καὶ παρεξηγήσιμον σημεῖον του. Ἂς μὴν ἀπατώμεθα ἢ κρυπτώμεθα: τὸ προβληματικὸν τοῦτο κείμενον εἶναι ἡ πρώτη καὶ κυρία αἰτία τῆς ἀρνήσεως τῶν τεσσάρων ὀρθοδόξων Πατριαρχείων νὰ συμμετάσχουν εἰς τὴν Σύνοδον, ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Σερβίας ἐδυσκολεύετο μὲν καὶ ἀμφιεταλαντεύετο μέχρι τελευταίας στιγμῆς ὅσον ἀφορᾶ εἰς τὴν συμμετοχήν της»! Ἀκουέτωσαν ταῦτα ἀπό ἐπίσκοπο πού συμμετεῖχε στή Σύνοδο…

       β) Σύμφωνα μὲ τὸ ἄρθρο 8 (§ 1-2) καὶ 11 τοῦ Κανονισμοῦ Λειτουργίας τῆς Συνόδου οἱ ἐργασίες διεξάγονται ἐπὶ κειμένων ποὺ ἔχουν γίνει ὁμοφώνως ἀποδεκτὰ  ἀπὸ τὶς Πανορθόδοξες Προσυνοδικὲς Ἐπιτροπὲς[9]:

        Ὅμως τὸ κείμενο "Τὸ μυστήριον τοῦ γάμου καὶ τὰ κωλύματά του" δὲν εἶχε ἐγκριθεῖ καὶ ὑπογραφεῖ ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας οὔτε ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Γεωργίας  στὴν προσυνοδικὴ περίοδο! Καὶ ὅμως κατὰ παράβαση τοῦ Κανονισμοῦ  τὸ κείμενο αὐτὸ εἰσήχθη, συζητήθηκε καὶ ἐγκρίθηκε στὴν Κρήτη!

          γ) Ἐπίσης, ὁ κ. Σωτηρόπουλος δὲν ὑπηρετεῖ τὴν ἀλήθεια ὅταν λέει ὅτι ἡ Ἀντιόχεια συμφώνησε γιὰ τὴ Σύνοδο καὶ ὕστερα ὑπαναχώρησε, διότι:

           i. Τὸ Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας ἀπὸ πολὺ νωρὶς εἶχε κατ’ ἐπανάληψιν δηλώσει – καλῶς  ἢ κακῶς δὲν εἶναι τῆς παρούσης – ὅτι ἂν δὲν λυθεῖ τὸ ζήτημα τοῦ Κατὰρ δὲν πρόκειται  νὰ συμμετάσχει στὴ Σύνοδο.  Πῶς λοιπὸν ὁ κ. Σωτηρόπουλος ἰσχυρίζεται ψευδῶς ὅτι ἡ Ἀντιόχεια συμφώνησε καὶ τὴν τελευταία στιγμὴ δὲν συμμετεῖχε;

        ii.Τὸ Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας δὲν συμφώνησε καὶ δὲν προσυπέγραψε οὔτε καὶ τὸν Κανονισμὸ Λειτουργίας τῆς Συνόδου! Ἀλήθεια, κ. Σωτηρόπουλε, τί «Πανορθόδοξη»  ἦταν ὅταν οὔτε ὁ Κανονισμός της δὲν εἶχε ἐγκριθεῖ πανορθοδόξως;

         iii. Τὸ σπουδαιότερο: Τὸ Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας δὲν προσυπέγραψε οὔτε τὶς ἀποφάσεις τῆς πλέον καθοριστικῆς γιὰ τὴ Σύνοδο Συνάξεως τῶν Προκαθημένων  (Σαμπεζὺ 27.1.2016)! Στὴ Σύναξη αὐτὴ ἀποφασίστηκε: ποῦ καὶ πότε θὰ συγκληθεῖ ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος (Κρήτη, 16-27.6.2016), ὁ Κανονισμὸς Λειτουργίας της, ἡ Ἡμερησία Διάταξή της, ἡ συγκρότηση Διορθοδόξου Γραμματείας, ἡ χρηματοδότηση, ἡ πρόσκληση ἑτεροδόξων ὡς Παρατηρητῶν, δηλαδή ὅλα τὰ σημαντικὰ ζητήματα τῆς Συνόδου. Τὸ Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας δὲν συμφώνησε καί δέν προσυπέγραψε τὴν ἀπόφαση αὐτὴ σημειώνοντας στὴ θέση τῆς ὑπογραφῆς : «Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀντιόχειας ἔχει ἀντίθετη γνώμη καὶ γι’ αὐτὸ δὲν συνυπογράφει» (βλ. στὸ Παράρτημα Β΄ τῆς παρούσης ἐπιστολῆς)![10].  Συνεπῶς, ἡ Σύνοδος δὲν συνεκλήθη μὲ τὴ σύμφωνη γνώμη ὅλων τῶνΤοπικῶν Ἐκκλησιῶν, κατὰ παράβαση τοῦ ἴδιου τοῦ Κανονισμοῦ καὶ τῆς πανορθοδόξου μέχρι τότε πρακτικῆς!

        Παρακαλοῦμε τὸν κ. Σωτηρόπουλο νὰ διαβάσει τὴ Συνοδικὴ ἀπόφαση τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας τῆς 1.7.2016 [11]  καὶ θὰ ἀντιληφθεῖ ὅτι ἔχει πέσει θύμα παραπληροφορήσεως καὶ συνεπῶς ἀδικεῖ καὶ τὸν ἑαυτό του καὶ τὴν ἀλήθεια.

      6. Ἐκκλησία καὶ ἐκκλησίες.  Ὁ κ. Σωτηρόπουλος προσπαθεῖ νὰ ἀναιρέσει τὸν ἰσχυρισμὸ ὅτι μόλις τὸν 20^ο αἰ. στὰ πλαίσια τῆς Οἰκουμενικῆς Κινήσεως ὁ δυτικὸς Χριστιανισμὸς χαρακτηρίστηκε Ἐκκλησία μὲ τὴ θεολογικὴ ἔννοια τοῦ ὅρου καὶ παραπέμπει σὲ «Ὀρθόδοξες δηλώσεις ἀπὸ τὴν Ζ' Οἰκουμενικὴ Σύνοδο τὸ 787: τὴν Ἐγκύκλιο  Ἐπιστολὴ τοῦ Ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ (1440), τὶς ἀπαντήσεις τοῦ Πατριάρχη Ἱερεμία II πρὸς τοὺς Λουθηρανοὺς (τοῦ 16ου αἰώνα), καὶ τὴν ἀπάντηση τῶν Ὀρθοδόξων Πατριαρχῶν πρὸς τὸν Πάπα Πίο IX (1848), μεταξὺ ἄλλων».

         Δυστυχῶς γιὰ τὸν κ. Σωτηρόπουλο τὰ κείμενα στὰ ὁποῖα παραπέμπει κάθε ἄλλο παρὰ ὑποστηρίζουν τὶς ἀπόψεις του. Τὰ κείμενα αὐτὰ δὲν ἔχουν καμία σχέση μὲ τὴ θεολογικὴ παραγωγὴ τῆς Κρήτης! Γιὰ τὴν ἀναίρεση τοῦ ἰσχυρισμοῦ τοῦ κ. Σωτηρόπουλου παραπέμπουμε σὲ κείμενο τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἰεροθέου [12]. Ἐμεῖς πολὺ συνοπτικὰ ἐπισημαίνουμε:

Ἐγκύκλιος Ἁγ. Μάρκου Εὐγενικοῦ (1440): Ὁ Ἃγ. Μάρκος δὲν χαρακτηρίζει τὴ Ρώμη ὡς Ἐκκλησία. Πάντοτε ἀναφέρεται σὲ «Λατίνους» τοὺς ὁποίους χαρακτηρίζει αἱρετικοὺς καὶ μιλᾶ μὲ πολὺ σκληρὰ λόγια γιὰ τὶς λατινικὲς πλάνες! Διερωτᾶται ὁ Ἅγιος μεταξὺ πολλῶν ἄλλων: «Πόθεν οὖν ἡμῖν ἀνεφάνησαν ἐξαίφνης ὄντες ὀρθόδοξοι, οἱ διὰ τοσούτων χρόνων καὶ ὑπὸ τοσούτων Πατέρων καὶ διδασκάλων κριθέντες αἱρετικοί; Τὶς αὐτοὺς οὕτω ραδίως ὀρθοδόξους πεποίηκεν; Ὁ χρυσός, εἰ βούλοιο τἀληθῆ λέγειν, καὶ κέρδη τὰ σά. Μᾶλλον δ’ ἐκείνους μὲν οὐ πεποίηκεν ὀρθοδόξους, σὲ δέ, ποιήσας ἐκείνοις ὅμοιον, εἰς τὴν τῶν αἱρετικῶν ἀπεώσατο  μοίραν»  [13]! Ποιὰ σχέση ἔχει τὸ κείμενο τοῦ Ἁγίου μὲ τὴν Κρήτη;΄

Ἀπαντήσεις Πατριάρχου Ἱερεμία ΙΙ πρὸς τοὺς Λουθηρανοὺς:  Εἶναι πράγματι        ἀξιομίμητος ὁ τρόπος ποὺ ὁ Πατριάρχης Ἱερεμίας γράφει πρὸς τοὺς Λουθηρανούς: Μὲ εὐγένεια, λεπτότητα καὶ ἀγάπη ἀλλὰ καὶ μὲ ἀπόλυτη σαφήνεια ἐκθέτει τὴν Ὀρθόδοξη πίστη ἀναιρώντας μία πρὸς μία τὶς πλάνες τους σὲ τρεῖς πολυσέλιδες ἀπαντήσεις καὶ τοὺς καλεῖ νὰ ἀπαρνηθοῦν τὶς πλάνες καὶ νὰ προσέλθουν στὴν Ὀρθοδοξία! Μακάρι καὶ ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης νὰ ἐξέθετε μὲ τόση σαφήνεια καὶ πληρότητα τὴν πρὸς τοὺς ἑτεροδόξους Χριστιανοὺς Ὀρθόδοξη διδασκαλία καὶ νὰ τοὺς καλοῦσε νὰ ἐνταχθοῦν στὴν Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ!

Γράφει ὁ πατριάρχης Ἱερεμίας στὴ δεύτερη ἐπιστολή: «Ἤδη οὖν ἐκ τῶν θείων Γραφῶν τὴν Ὀρθοδοξίαν ἐπιγνόντες, προσέλθετε αὐτῇ ὁλοψύχως, πάσαν καινοτομίαν ἄτοπον, ἥν ὁ χορὸς τῶν οἰκουμενικῶν διδασκάλων καὶ ἡ Ἐκκλησία οὐ παρεδέξατο, μακρὰν πόρρῳ ἀφ’ ὑμῶν ἀπορρίψατε, ὢ ἄνδρες σοφοὶ καὶ εἰδήμονες … Εἰ τί οὖν ἄχρι τοῦ παρόντος ἠμάρτηται, ὡς  νουνεχεῖς τὸ ἀπὸ τοῦδε διορθοῦντες, ἄξιοι ἐπαίνου Θεῷ τε καὶ ἀνθρώποις καὶ ἡμῖν ἔσεσθε. Τὸ γὰρ ἁμαρτάνειν ἀνθρώπινον, τὸ δὲ διορθοῦσθαι ἀγγελικὸν καὶ σωτήριον. Οὐ φροντίσοιτε, ἵνα καὶ ἡ τοῦ Θεοῦ χάρις καὶ τὸ ἔλεος εἴη ὑμῖν»![14].

       Ὅταν ὅμως οἱ Λουθηρανοὶ στὴν ἀπάντησή τους ἐπέμειναν στὶς ἀπόψεις τους ὁ πατριάρχης καταλήγει τὴν τρίτη πολυσέλιδη ἐπιστολή του: « Ἀξιοῦμεν δὲ ὑμᾶς τοῦ λοιποῦ μὴ κόπους παρέχειν ἡμῖν, μηδὲ περὶ τῶν αὐτῶν γράφειν καὶ ἐπιστέλλειν, εἰ γε τοὺς τῆς Ἐκκλησίας Φωστήρας καὶ θεολόγους ἄλλοτε ἄλλως μεταχειρίζεσθε, καὶ τοῖς λόγοις τιμῶντες αὐτοὺς καὶ ἐπαίροντες, τοῖς ἔργοις ἀθετεῖτε … Ὥστε, τὸ καθ’ ὑμᾶς, ἀπαλλάξατε τῶν φροντίδων ἡμᾶς. Τὴν ὑμετέρα οὖν πορευόμενοι, μηκέτι περὶ τῶν δογμάτων, φιλίας δὲ μόνης ἕνεκα, εἰ βουλητόν, γράφετε»! [15]. Ἀλήθεια, ποιὰ σχέση ἔχουν τὰ κείμενα τοῦ πατριάρχη Ἱερεμία μὲ τὶς ἀποφάσεις τῆς Κρήτης;

Ἀπάντηση Ὀρθοδόξων Πατριαρχῶν πρὸς τὸν Πάπα Πίο IX (1848):  Στὴν ἐπιστολὴ τους οἱ Πατριάρχες ἀναφέρονται στὴ Ρώμη κυρίως μὲ τὸν ὅρο «Παπισμὸς» καὶ «παπισταί» καί χαρακτηρίζονται ὡς αἵρεση. Σημειώνουν ἐπὶ λέξει: «Τούτων τῶν πλατυνθεισῶν … ἐπὶ μέγα μέρος τῆς οἰκουμένης αἱρέσεων ἢν ποτὲ ὁ Ἀρειανισμός, ἔστι δὲ σήμερον καὶ ὁ Παπισμὸς» (§ 4). Βέβαια χαρακτηρίζουν τὸν παπισμὸ καὶ ὡς «Ἐκκλησία», ἀλλὰ εἶναι προφανὲς ἀπὸ τὴ συνάφεια τοῦ κειμένου ὅτι ὁ ὅρος δὲν ἐκλαμβάνεται ἐν τῇ ἐκκλησιολογικῇ ἐννοίᾳ. Γράφουν, λοιπόν, οἱ Πατριάρχες ἀναφερόμενοι στὴ πρόσκληση τοῦ πάπα: «Ἕως ἂν γένηται ἡ ἐπιθυμητὴτῶν ἀποστατησασῶν Ἐκκλησιῶν ἐπιστροφὴ εἰς τὸ σῶμα τῆς μιᾶς, ἁγίας, καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, ἧς ὁ μὲν «Χριστὸς κεφαλή», ἡμεῖς δὲ ἕκαστος «μέλη ἐκ μέρους», πάσα συμβουλὴ γινομένη ὑπ’ αὐτῶν καὶ πάσα παραίνεσις αὐτεπάγγελτος, τείνουσα εἰς κατάλυσιν τῆς πατροπαραδότου ἡμετέρας ἀμωμήτου πίστεως, οὐ μόνον ὕποπτος καὶ φευκτέα ἀλλὰ καὶ δυσεβὴς καὶ ψυχώλεθρος δικαίως κατακρίνεται συνοδικῶς » (§ 17). Μακάρι καὶ ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης νὰ ἀναφερόταν μὲ αὐτὸ τὸ φρόνημα στὸν παπισμὸ καὶ τὴ Διαμαρτύρηση καὶ ἂς χρησιμοποιοῦσε τὸν ὄρο «Ἐκκλησία»’  νομίζω, τότε, κανένας δὲν θὰ εἶχε ἀντίρρηση…

Ἀλήθεια, κ. Σωτηρόπουλε, ποιὰ σχέση ἔχουν τὰ κείμενα ποὺ ἐπικαλεῖσθε μὲ τὴν Κρήτη! Τὰ κείμενα αὐτὰ ἀναφέρονται σὲ αἱρέσεις καὶ αἱρετικούς, τοὺς ὁποίους προσκαλοῦν νὰ ἐνταχθοῦν στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ! Σὲ ποιὸ σημεῖο ἡ Κρήτη μίλησε γιὰ αἱρέσεις καὶ αἱρετικούς; Πότε ἡ Κρήτη προσκάλεσε τοὺς ἑτεροδόξους νὰ ἐνταχθοῦν στοὺς κόλπους τῆς Ὀρθοδοξίας;

      7. Διαστρέβλωση τῶν λόγων τοῦ Ἁγ. Πορφυρίου. Δυστυχῶς, ὁ κ. Σωτηρόπουλος ὁλοκληρώνει τὸ μπερδεμένο καὶ ἀδιάκριτο ἄρθρο του μὲ μία ἀκόμη παρεξήγηση καὶ διαστρέβλωση: ἐπικαλεῖται ἀπόσπασμα λόγων τοῦ Ἁγ. Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου θεωρώντας ὅτι τὰ λόγια τοῦ Ἁγίου εἶναι ἐφαρμόσιμα στὴν κριτικὴ τῆς Συνόδου καὶ τῶν κειμένων της ἐκ μέρους μας. Τὰ λόγια τοῦ Ἁγίου ἔχουν ὡς ἑξῆς: «Ὅσοι κατηγοροῦν τὴν Ἐκκλησία γιὰ τὰ λάθη τῶν ἐκπροσώπων της, μὲ σκοπὸ δῆθεν νὰ βοηθήσουν γιὰ τὴ διόρθωση, κάνουν μεγάλο λάθος. Αὐτοὶ δὲν ἀγαποῦν τὴν Ἐκκλησία. Οὔτε, βέβαια, τὸν Χριστό».

        Ὁ ὑπαινιγμὸς τοῦ κ. Σωτηρόπουλου εἶναι σαφής: ὅσοι ἀπορρίπτουν τὴ Σύνοδο τῆς Κρήτης καὶ τὶς ἀποφάσεις της ὡς μὴ ἐκφράζουσες τὴν Ὀρθόδοξο Πίστη δὲν ἀγαποῦν τὴν Χριστὸ οὔτε τὴν Ἐκκλησία! Αὐτὴ εἶναι μία ἀπαράδεκτη δήλωση μιάς καὶ δὲν ἐμπλέκει μόνο ἐμᾶς ἀλλὰ καὶ τὶς τέσσερις τοπικὲς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, ποὺ ἐκπροσωποῦν περισσότερο ἀπὸ τὸ μισό τοῦ Ὀρθοδόξου κόσμου, οἱ ὁποῖες ἀρνήθηκαν νὰ ἀναγνωρίσουν τὴ Σύνοδο ὡς πανορθόδοξη. Ὅμως πέραν τούτου, καὶ αὐτὸ εἶναι πιὸ σημαντικό, ὅσοι χρησιμοποιοῦν κατ’ αὐτὸ τὸν τρόπο τὰ λόγια τοῦ Ἁγίου ἀποδεικνύουν πόσο ἀδιάκριτοι εἶναι καὶ ὅτι τὰ λόγια καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ Ἁγίου τούς εἶναι ἐντελῶς ἀκατανόητα.

           α) Ὁ Ἃγ. Πορφύριος μὲ τὰ λόγια αὐτὰ ἔχει στὸ νοῦ του κριτικὴ ἡ ὁποία ἔχει ὡς στόχο της τὴν Ἐκκλησία «γιὰ τὰ λάθη τῶν ἐκπροσώπων της» καί ὄχι κριτικὴ ἡ ὁποία κατευθύνεται πρὸς ἐκείνους οἱ ὁποῖοι, ἂν καὶ ἐντεταλμένοι νὰ ἐκπροσωποῦν τὴν Ἐκκλησία, αὐτοὶ ἔχουν ἐγκαταλείψει τὴν Πίστη τῆς Ἐκκλησίας ἢ ὑπονομεύουν τὴν συνοδική Της φύση. Ἡ εἰρωνία εἶναι ὅτι ὁ Ἅγιος στὴν πραγματικότητα ἐπικρίνει αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ ὁποῖο κάνει ὁ κ. Σωτηρόπουλος, τὴν ταύτιση τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὴν συμπεριφορὰ τοῦ κλήρου Της.

           β) Ὁ Ἅγιος, ἀσφαλῶς, δὲν ἀναφέρεται σὲ θέματα Πίστεως , ἀλλὰ σὲ ἠθικὲς ἢ κοινωνικὲς πτώσεις τοῦ κλήρου, λέγοντας νωρίτερα: «Καὶ μὲ τὰ μάτια μας νὰ δοῦμε κάτι ἀρνητικὸ νὰ γίνεται ἀπὸ κάποιον ἱερωμένο, νὰ μὴν τὸ πιστεύομε, οὔτε νὰ τὸ σκεπτόμαστε, οὔτε νὰ τὸ μεταφέρομε». Αὐτὸ φυσικὰ εἶναι ἀπολύτως σύμφωνο μὲ τὴν Ἁγ. Γραφὴ καὶ μὲ τὸ Γεροντικό, ὅπου ἐντελλόμαστε νὰ καλύπτουμε τὶς ἁμαρτίες τῶν ἄλλων καὶ νὰ μὴν τοὺς κρίνουμε. Αὐτὸ ὅμως δὲν ἐφαρμόζεται σὲ περιπτώσεις σφαλμάτων στὴν Πίστη, εἰδικὰ ὅταν διακηρύττονται δημοσίως, καθὼς ὁ Κύριός μας, ὁλόκληρη ἡ Πατερικὴ  γραμματεία καὶ οἱ σχετικοὶ ἱεροὶ κανόνες μᾶς παραγγέλλουν νὰ «κρίνουμε δικαίως», «νὰ διακρίνουμε τοὺς καιρούς» καὶ νὰ «ὁμολογήσουμε τὴν πίστη».

      γ)

 Πιὸ τραγικό: ὁ κ. Σωτηρόπουλος σφάλλει ὅταν ὑπονοεῖ ὅτι ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης ταυτίζεται μὲ «τὴν Ἐκκλησία». Ὅταν ἐπικρίνουμε τὴν διεξαγωγὴ καὶ τὶς ἀποφάσεις τῆς «Πανορθοδόξου» μᾶς ἐπιπλήττει γιὰ «

ἐπίκριση τῆς Ἐκκλησίας

»! Σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση θὰ χρειαζόταν νὰ ἐπικρίνει δεκάδες ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους ἁγίους μας, οἱ ὁποῖοι ἀντιστάθηκαν ἐναντίον τῶν ψευδοσυνόδων ἐπισκόπων ποὺ ἔχουν συγκληθεῖ στὸ παρελθὸν (μερικὲς ἐκ τῶν ὁποίων ἦταν πολὺ μεγαλύτερες ἀπὸ τὴν Σύνοδο τῆς Κρήτης), ὅπως τὶς ψευδοσυνόδους τῆς Ἐφέσου (449), Ἱερείας (754), Λυῶνος (1274) ἢ Φλωρεντίας (1439). Θὰ στεκόταν ὄχι μόνο ἐναντίον συγκεκριμένων ἁγίων, ὅπως τῶν Πατριαρχῶν Κωνσταντινουπόλεως Ἁγ. Φλαβιανοῦ τοῦ Ὁμολογητοῦ καὶ Ἁγ. Ταρασίου, Ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ καὶ Ἁγ. Μάρκου Εὐγενικοῦ, γιὰ παράδειγμα, ἀλλὰ καὶ ἐναντίον τῆς Δ΄ καὶ τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῶν Συνόδων, οἱ ὁποῖες ἀνέτρεψαν τὶς ἀποφάσεις τῶν ψευδοσυνόδων Ἐφέσου καὶ Ἱερείας.

         δ)Εἶναι ἀναγκαῖο νὰ ἐπισημάνουμε στὸν κ. Σωτηρόπουλο καὶ σὲ ὅσους ὁμοφρόνους μὲ αὐτὸν τοὺς ἀρέσει κατὰ καιροὺς νὰ ἀναφέρονται ἐσφαλμένως στὸν Ἅγ. Πορφύριο γιὰ  νὰ ὑποστηρίξουν τὶς οἰκουμενιστικὲς τους συμπάθειες: ὁ Ἅγιος δὲν ἦταν οἰκουμενιστὴς καὶ δὲν σᾶς ὑποστηρίζει στήν περιφρόνηση τῆς Πίστης τῶν Πατέρων μας καὶ τῶν Ἁγίων Κανόνων! Ὅπως ἡ ἀνωτέρω ἀναφορὰ τοῦ κ. Σωτηρόπουλου, ἔτσι καὶ πολλὲς ἄλλες ἔχουν παρουσιασθεῖ ὅτι τάχα ὑποστηρίζουν τὴν οἰκουμενιστικὴ ὁδὸ καὶ μεθοδολογία, πάντα ὅμως παρεξηγώντας καὶ διαστρέφοντας τὴν ἔννοια τῶν λέξεων τοῦ Ἁγίου. Δὲν ἔγραψαν ὅλοι οἱ ἅγιοι θεολογικούς λόγους οὔτε μίλησαν μὲ παρρησία κατὰ τῆς αἵρεσης καὶ τοῦ πνεύματος τοῦ ἀντιχρίστου ποὺ βρίσκεται πίσω της, ἀλλὰ ὅλων τῶν Ἁγίων ἡ ζωή, συμπεριλαμβανομένου καὶ τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου, ὄντας μέσα στὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἦταν μία ζωντανὴ μαρτυρία ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι τό μοναδικό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ἡ συνέχεια τῆς Ἐνσαρκώσεώς Του καὶ ὄχι μέλος ἢ ἐν κοινωνίᾳ σὲ ἕνα οἰκουμενικὸ «ἔργο ἐν ἐξελίξει». Γι’ αὐτὸ παρακαλοῦμε σταματῆστε νὰ παραχαράσσετε καὶ νὰ διαστρεβλώνετε τὰ λόγια τοῦ Ἁγίου γιὰ νὰ ἐξυπηρετήσουν τὴν πλάνη μίας «ἐκκλησίας χωρισμένης ἐν χρόνῳ», κατὰ τὴν ἐκκλησιολογικῶς ἀπαράδεκτη ἀναφορά τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου.[16]

8. Σήμερα, ἕνα χρόνο μετὰ τὴ σύγκλιση τῆς λεγομένης «Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου» __ ἀλήθεια, κανένας δὲν θυμήθηκε τὴν … ἐπέτειο, μόνο ἐμεῖς (!)__ ἀποτιμώντας την δὲν μποροῦμε νὰ μὴ διαπιστώσουμε μὲ εἰλικρινή θλίψη:Προετοιμαζόταν ἐπὶ 60 χρόνια ὡς «Πανορθόδοξη», ἀλλὰ δὲν ἐκπροσωπήθηκε σ’ αὐτὴ οὔτε τὸ 60% τῶν Ὀρθοδόξων!

Χαρακτηρίστηκε ὡς «Πανορθόδοξη», ἀλλὰδὲν τὴν ἔχει ἀποδεχθεῖ ἡ ἐκκλησια-στικὴ συνείδηση ἄνω τοῦ 60% τῶν Ὀρθοδόξων, ὅπως αὐτὴ ἔχει ἐκφραστεῖ ἁρμοδίως καὶ κανονικῶς μέσῳ τῶν Συνόδων τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν!

Ἡ θεολογική της παραγωγὴ ἀμφισβητεῖται ἔντονα ἀπὸ ἐπισκόπους καὶ τοπικὲς Ἐκκλησίες, ἀκόμα καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ συμμετεῖχαν. Καὶ πῶς νὰ μὴν ἀμφισβητηθεῖ ὅταν:

o/  Ἀποδέχθηκε τὸν Οἰκουμενισμό, τὸν ὁποῖον ὅλοι ἀνεξαιρέτως οἱ σύγχρονοι Ἅγιοι ἔχουν καταδικάσει! Ὁ πνευματοφόρος π. Ἐφραὶμ Κατουνακιώτης ἔχει δηλώσει ὅτι κατόπιν πολλῆς προσευχῆς ὁ Θεὸς τοῦ ἀποκάλυψε ὅτι ὁ Οἰκουμενισμὸς κυριαρχεῖται ἀπὸ πονηρὰ πνεύματα [17]. Αὐτὸ τὸ Κίνημα ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης τὸ ἀποδέχθηκε…

o/  Ἀπεφάνθη ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία «ἐκτιμᾶ θετικῶς» τὰ κακόδοξα κείμενα τοῦ ΠΣΕ! [18].

Ἀντὶ νὰ γίνει ἀφορμὴ γιὰ σφυρηλάτηση τῆς διορθοδόξου ἑνότητας, ἔγινε αἰτία, λόγῳ τῶν μεθοδεύσεων ποὺ χρησιμοποίησαν οἱ ἁρμόδιοι, νὰ προκληθοῦν δυσθεράπευτες πληγές στό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας.

Συνεκλήθη γιὰ νὰ ἐκφράσει τὴν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας πρὸς τοὺς ἔξω, ἀλλὰ διασάλπισε urbi et orbi τὰ ἐνδοορθόδοξα προβλήματα.

Στόχευσε νὰ ἐξυψώσει τὸ κύρος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου, ἀλλὰ τὸ ὑποτίμησε – δυστυχῶς γιὰ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο!

Δημιούργησε σοβαρότατα προβλήματα ἀμφισβήτησης τῆς θεολογικῆς καὶ ποιμαντικῆς ὑπευθυνότητας τῶν ἐπισκόπων, μὲ ἀπρόβλεπτες συνέπειες γιὰ τὴν ἑνότητα τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν.

Δὲν κατόρθωσε νὰ καλύψει οὔτε μία θεολογικὴ ἢ ποιμαντικὴ ἀνάγκη[19]. Ὑποστηρί-χθηκε ἀνερυθριάστως ὅτι «ἡ Σύνοδος ἔπρεπε νὰ γίνει γιὰ νὰ … γίνει»!

Δὲν μποροῦμε νὰ μὴ διαπιστώσουμε μὲ θλίψη ὅτι ἀπὸ τὴ Σύνοδο τῆς Κρήτης ὁ μεγάλος χαμένος εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Συνοδικὸς Θεσμός!

      9.Τελικά: ΑΡΝΗΘΗΚΑΝ ΝΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΟΥΝ ὡς Ἁγία καὶ Μεγάλη Πανορθόδοξο Σύνοδο:

 i. Τὸ Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας στὴν ἀπόφαση τῆς 27.6.16 ἀναφέρει: «Θεωρεῖ τὴν Συνάντηση τῆς Κρήτης ὡς μία προκαταρκτικὴ Συνέλευση τῆς Πανορθοδόξου Μεγάλης Συνόδου. Ἀρνεῖται τὴν ἀπόδοση τοῦ συνοδικοῦ χαρακτήρα σὲ ὁποιανδήποτε ὀρθόδοξη συνέλευση, στὴν ὁποία δὲν συμμετέχουν ὅλες οἱ Ὀρθόδοξες Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες… Ἡ  Ἐκκλησία τῆς Ἀντιοχείας, ἑπομένως , ἀρνεῖται τὴν ὀνομασία τῆς Συνελεύσεως τῆς Κρήτης ὡς "Μεγάλης καὶ Πανορθοδόξου Συνόδου” ἢ “Μεγάλης καὶ Ἁγίας Συνόδου”. Όλες οἱ ἀποφάσεις, ἀλλὰ καὶ ὅλα ὅσα ἐκδόθηκαν ἀπὸ τὴ Συνέλευση τῆς Κρήτης δὲν δεσμεύουν κατὰ ὁποιονδήποτε τρόπο τὸ Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας»!

ii.Τὸ Πατριαρχεῖο Ρωσίας (Ἀπόφαση Ἱ. Συνόδου 15.7.16) «ἡ γενομένη στὴν Κρήτη Σύνοδος εἶναι ἀδύνατο νὰ θεωρεῖται Πανορθόδοξη οὔτε τὰ ἔγγραφα τὰ ὁποία ἐνέκρινε ἀποτελοῦν ἔκφραση τῆς πανορθοδόξου ὁμοφωνίας». Ἐπιφυλάσσεται γιὰ τὸ θεολογικὸ σχολιασμὸ τῶν ἀποφάσεων τῆς Κρήτης. Ἡ Σύνοδος χαρακτηρίζεται « forum 10  Ἐκκλησιῶν»!

       iii.Τὸ Πατριαρχεῖο Βουλγαρίας, στὴν συνοδικὴ ἀπόφαση τῆς 15.11.16 ἀναφέρει: « Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος συνοψίζει τὴν ἀπόφασή της ὅτι ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης δὲν εἶναι οὔτε  Μεγάλη, οὔτε Πανορθόδοξη:

        1. Λόγῳ τῆς μὴ συμμετοχῆς σὲ αὐτὴν μίας σειρᾶς Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἐξαιτίας ὀργανωτικῶν καὶ θεολογικῶν λαθῶν  ποὺ ὑπῆρξαν κατὰ τὴν προετοιμασία της.

          2. Ἡ προσεκτικὴ μελέτη τῶν κειμένων ποὺ ἐγκρίθηκαν ἀπὸ τὴ Σύνοδο τῆς Κρήτης ὁδηγεῖ στὸ συμπέρασμα ὅτι κάποια ἀπὸ αὐτὰ περιέχουν θέσεις ἀντίθετες μὲ τὴν Ὀρθόδοξη  Ἐκκλησία, τὴ δογματικὴ καὶ κανονικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, τὸ πνεῦμα καὶ τὸ γράμμα τῶν Οἰκουμενικῶν καὶ Τοπικῶν Συνόδων.

          3. Ἀπαιτεῖται περαιτέρω θεολογικὴ συζήτηση καὶ ἐπεξεργασία τῶν κειμένων ὥστε νὰ διορθωθοῦν ἢ νὰ ἀντικατασταθοῦν μὲ νέα ποὺ θὰ εἶναι σύμφωνα μὲ τὸ πνεῦμα καὶ τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας».

           iv. Τὸ Πατριαρχεῖο Γεωργίας μὲ αἰτιολογημένη ἀπόφαση τῆς Ἱ. Συνόδου (10.6.16) [20]  δὲν συμμετεῖχε λόγῳ ἔντονης διαφωνίας μὲ τὰ προσυνοδικὰ κείμενα περὶ Γάμου, Ἀποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας, καὶ κυρίως Σχέσεις μὲ ἑτεροδόξους.

            v. Ἀκόμα καὶ τὸ Πατριαρχεῖο Ρουμανίας, ποὺ συμμετεῖχε στὴ Σύνοδο, ἀπεφάνθη ὅτι: «τὰ ἔγγραφα μποροῦν να ἐξηγηθοῦν, νὰ διαφοροποιηθοῦν ἐν μέρει ἢ νὰ ἀναπτυχθοῦν ἀπὸ μία μελλοντικὴ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ὡστόσο ἡ ἐρμηνεία τους καὶ ἡ σύνταξη νέων συνοδικῶν ἐγγράφων γιὰ διάφορα θέματα δὲν θὰ πρέπει, νὰ γίνει κάτω ἀπὸ τὴν πίεση τοῦ χρόνου, ἀλλὰ οὔτε ἐν τῇ ἀπουσίᾳ τῆς πανορθόδοξης συναίνεσης , ἀλλιῶς θὰ πρέπει νὰ ἀναβληθεῖ καὶ νὰ τελειοποιηθεῖ μέχρι νὰ ἐπιτευχθεῖ συναίνεση».

          vi. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος (Σύνοδος Ἱεραρχίας 24.11.16). Ὁ εἰσηγητὴς στὴν Ἱεραρχία πρότεινε ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος «νὰ ἀναθέσει σὲ ἁρμοδίαν ἢ καὶ σὲ εἰδικὴν Συνοδικὴν Ἐπιτροπὴν τὴν σὲ βάθος μελέτην καὶ θεολογικὴν ἀποτίμησιν τῶν ἐκκλησιολογικῶς καὶ θεολογικῶς τεκμηριωμένων κειμένων ποὺ ἔχουν ἤδη γραφεῖ καὶ ἐμπεριέχουν εἴτε θετικὲς ἢ καὶ ἐπιφυλακτικὲς θέσεις γιὰ τὶς ἀποφάσεις τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου. Ὀφείλομεν, ὡς ὑπεύθυνοι καὶ φιλόστοργοι Ποιμένες, μετὰ μεγίστης προσοχῆς καὶ ποιμαντικῆς εὐαισθησίαςνὰ ἀκούωμεν ὅλες τὶς σοβαρὲς καὶ ἐποικοδομητικὲς θέσεις. Τὸ καταστάλαγμα αὐτῆς τῆς μελέτης, ποὺ θεωρῶ ὅτι ἐκφράζει δυνατὰ ἕνα Συνοδικὸν ἦθος καὶ ποιότητα, μπορεῖ νὰ βοηθήσει, καταλλήλως ἀξιοποιούμενον, οὐσιαστικῶς καὶ τὴν Ἁγιωτάτην Ἐκκλησίαν μας καὶ τὴν Πανορθοδοξίαν συνολικῶς»

           vii. Ἀκόμα καὶ πολλοὶ Ἀρχιερεῖς ποὺ συμμετεῖχαν τὴν ἀμφισβητοῦν: Ὁ ἐπίσκοπος Μπάτσκας (Σερβίας) Εἰρηναῖος (Μπούλοβιτς): «Περὶ τῆς νεωστὶ θριαμβευτικῶς μέν, οὐχὶ δὲ καὶ κατὰ πάντα πειστικῶς ληξάσης ἐν Κολυμπαρίῳ Κρήτης “Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου” τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἐκκλησίας, ἤδη μὴ ἀναγνωριζομένης ὡς τοιαύτης ὑπὸ τῶν ἀπουσιασασῶν Ἐκκλησιῶν, χαρακτηριζομένης μάλιστα ὑπ’ αὐτῶν ὡς “συνελεύσεως ἐν Κρήτῃ”, ὑπ’ ἀμφισβήτησιν τιθεμένης καὶ ὑπὸ πλείστων συμμετασχόντων ἐν αὐτῇ ὀρθοδόξων ἀρχιερέων»!

            Δὲν ὑπάρχει προηγούμενο, ἀγαπητοί, Ὀρθοδόξου Συνόδου ποὺ νὰ ἀμφισβητεῖται τόσο ἔντονα ἀπὸ τόσες Τοπικὲς Ἐκκλησίες. Ἂν θέλουμε νὰ εἴμαστε στοιχειωδῶς σοβαροὶ θὰ πρέπει νὰ σταματήσει τὸ “παραμύθι” περὶ «πανορθοδόξου» Συνόδου!

           Διερωτώμεθα, λοιπὸν, μαζὶ μὲ τὸν Ἃγ. Ταράσιο (Ζ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος) προσαρμόζοντας τὸ λόγο του γιὰ τὴ Ληστρικὴ Σύνοδο τῆς Ἱερείας στὴ σημερινὴ πραγματικότητα τῆς τάχα καὶ Πανορθοδόξου: «πῶς δ’ αὖ ἁγία καὶ μεγάληἥν οὔτε ἐδέξαντο, οὔτε συνεφώνησαν οἱ τῶν λοιπῶν ἐκκλησιῶν πρόεδροι, ἀλλ’ ἀναθέματι ταύτην παρέπεμψαν ; Οὐκ ἔσχεν … συμφρονοῦντας αὐτὴ τοὺς πατριάρχας τῆς Ἔω, Ἀντιοχείας, Ρωσίας, Βουλγαρίας καὶ τῆς Γεωργίας, ἢ τοὺς σὺν αὐτοῖς μύστας καὶ Ἀρχιερεῖς»!

        10. Ὅμως δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε, ἀγαπητοί, ὅτι Κύριος, Ἀρχηγὸς καὶ Κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μας καὶ τὸ Ἃγ. Πνεῦμα τὴν ὁδηγεῖ ‘   καὶ τὴν ὁδηγεῖ, μάλιστα, «εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν». Ἔτσι, τὶς ἀνθρώπινες πονηρὲς μεθοδεύσεις ποὺ ἐπὶ δεκαετίες κάποιοι μετέρχονταν γιὰ νὰ προωθήσουν τὰ σχέδιά τους μέσῳ τῆς Πανορθοδόξου, ἦρθε ὁ Χριστὸς καὶ τὴν τελευταία στιγμὴ τίς τίναξε στὸν ἀέρα!

            Καὶ ὄχι μόνο αὐτό: Ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης εἶχε δύο θετικά στοιχεῖα ποὺ ἀναδείχθηκαν:

1.Ξυπνήσαμε οἱ Ὀρθόδοξοι! Ἁπλοὶ πιστοί, μοναχοί, κληρικοὶ ἀκόμα καὶ Σύνοδοι Ἐκκλησιῶν ἀσχολήθηκαν, ἐνδιαφέρθηκαν, ἀνησύχησαν, ἔλαβαν οὐσιαστικὲς ἀποφάσεις. Κατάλαβαν τὶς μεθοδεύσεις κατὰ τῆς πίστεως, ἀντιστάθηκαν καὶ κατόρθωσαν ἐν πολλοῖς  νὰ ματαιώσουν τὰ ἄνομα σχέδια. Ἐνδεικτικό: τὴν Ἡμερίδα τῶν πέντε Ἱ. Μητροπόλεων ποὺ διοργανώθηκε στὸν Πειραιὰ (23.3.16) τὴν παρακολούθησαν ἄνθρωποι σὲ ὁλόκληρη τὴν ὑφήλιο (περισσότεροι ἀπὸ 100.000 ἄνθρωποι μέσῳ τοῦ intv.gr, ἐνῶ εἶναι ἀπροσδιόριστος ὁ ἀριθμὸς μέσῳ youtube καὶ ἄλλων ἱστοσελίδων καὶ ἱστολογίων, χιλιάδες τὰ views στὰ ἀναρτηθέντα κείμενα σὲ ἑκατοντάδες ἱστοσελίδες καὶ ἱστολόγια καὶ ἡ μετάφρασή τους σὲ πολλὲς  γλῶσσες).  

       Αὐτὸ καὶ μόνο καταδεικνύει τὴν ἀνησυχία καὶ τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο.

2.Ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης ἔγινε ἀφορμὴ γιὰ μία οὐσιαστικὴ διορθόδοξη ἐπικοινωνία. Δὲν ὑπάρχει τέτοιο προηγούμενο’  μὲ ἁπλότητα καὶ εἰλικρίνεια, χωρὶς μεθοδεύσεις, μηχανισμοὺς στήριξης καὶ managers κάποια πρόσωπα ξεπέρασαν τὰ ὅρια τῶν τοπικῶν τους Ἐκκλησιῶν καὶ ἀναδείχθηκαν σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο φορεῖς μέσῳ τῶν ὁποίων ἡ πανορθόδοξη ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση ἐκφράστηκε. Ἀναφερόμαστε σὲ τρία πρόσωπα: τὸν Σεβ.Μητροπολίτη Ναυπάκτου κ. Ἰερόθεο, τὸν πρωτοπρεσβύτερο Θεόδωρο Ζήση, Ὁμότιμο Καθηγητὴ τῆς Πατρολογίας καὶ τὸν Καθηγητὴ τῆς Δογματικῆς κ. Δημ. Τσελλεγγίδη . Ὁ καθένας ἀπὸ τὴν ἰδιαίτερη θέση ἀπό τήν ὁποία διακονεῖ τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, μὲ τὸ δικό του τρόπο, μὲ τὸ δικό του ὕφος, ἀλλ’ ὅμως μὲ ἑνιαῖο ἐκκλησιαστικὸ ἦθος, ἀγάπη γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας καὶ μὲ τεκμηριωμένο στὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση λόγο κατέθεσαν τὴ θεολογικὴ συμβολή τους. Εἶναι συγκινητικὸ καὶ συνάμα συγκλονιστικό, γιατί θυμίζει παλαιότερες κρίσιμες στιγμὲς τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὁ Θεὸς αὐτοὺς κυρίως ἐπέλεξε αὐτὴ τὴν πολὺ κρίσιμη στιγμὴ νὰ σηκώσουν τὸ βάρος τῆς ὑπεράσπισης τοῦ συνοδικοῦ θεσμοῦ καὶ τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο μὲ σημαντικὸ προσωπικὸ κόστος.

         Ἔτσι, τὰ κείμενά τους θεμελιωμένα στὴν πατερικὴ καὶ συνοδικὴ ὀρθόδοξη παράδοση καὶ στὴν ἁγιοπνευματικὴ ἐμπειρία τῶν συγχρόνων ἁγίων, ξεπέρασαν τὰ ὅρια τῆς ἑλληνόφωνης Ὀρθοδοξίας, μεταφράστηκαν καὶ ἀξιοποιήθηκαν σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο καὶ ἀποτέλεσαν τὴ βάση τοῦ διορθόδοξου προβληματισμοῦ ἀκόμα καὶ γιὰ Συνόδους Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν καὶ Πατριαρχείων.

        Ἡ «Σύνοδος», λοιπόν, βοήθησε στὴν ἐπικοινωνία, τὴ συνεργασία καὶ τὴν ἀνταλλαγὴ ἀπόψεων μεταξύ τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο. Ἦταν μοναδικὸ στὰ ἐκκλησιαστικὰ χρονικὰ τῶν τελευταίων πολλῶν δεκαετιῶν τὸ ἐνδιαφέρον καὶ ἡ ἀνησυχία - «ἐν πολλοῖς δικαιολογημένη», ὅπως τὴν χαρακτήρισε ἡ Ἱεραρχία μας -τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο γιὰ ἕνα ἐκκλησιαστικὸ γεγονός!

           Αὐτό φανερώνει ἢ μᾶλλον ἐπιβεβαιώνει καί τή διαχρονική ἐκκλησιαστική ἐμπειρία, τήν ὁποία ἐξέφρασαν οἱ Πατριάρχες τῆς Ἀνατολῆς στήν περίφημη διακήρυξή τους: «Παρ᾽ ἡμῖν οὔτε Πατριάρχαι οὔτε Σύνοδοι ἐδυνήθησαν ποτὲ εἰσαγαγεῖν νέα, διότι ὁ ὑπερασπιστὴς τῆς θρησκείας ἐστὶν αὐτὸ τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἤτοι αὐτὸς ὁ λαός, ὅστις ἐθέλει τὸ θρήσκευμα αὐτοῦ αἰωνίως ἀμετάβλητον καὶ ὁμοειδὲς τῷ τῶν Πατέρων αὐτοῦ».

       Αὐτός «ὁ ὑπερασπιστὴς τῆς θρησκείας … ἤτοι αὐτὸς ὁ λαός», δηλαδή, κληρικοί, μοναχοί καί λαϊκοί, καλούμαστε νά συμβάλλουμε ἀναλόγως τοῦ χαρίσματος, τῆς θέσεως καί τῆς διακονίας ἑνός ἑκάστου στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στή διόρθωση τῶν πολλῶν  ἡμαρτημένων τῆς Κρήτης ἒχοντας τή βεβαιότητα, ὃτι στό τέλος ἡ Ἀλήθεια θά λάμψει, διότι ἡ Ἀλήθεια εἶναι ὁ ἲδιος ὁ Χριστός μας.

       Σ’ Αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα, τὸ κράτος, ἡ τιμὴ καὶ ἡ προσκύνηση στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμὴν

21 . 6 . 2016

Πρωτοπρεσβύτεροι π. Πέτρος Χιρς

π. Ἀναστάσιος Γκοτσόπουλος

.                                                  .

[1] Στὴ ROCOR (Ρωσική Ἐκκλησία τῆς Διασπορᾶς) ὑπάγονται οἱ Ρῶσοι ποὺ ἔφυγαν ἀπὸ τὴ Ρωσία μετὰ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση (1917) καὶ συγκρότησαν δικές τους δραστήριες πνευματικὰ ἐνορίες μεταφέροντας τὴ ρωσικὴ εὐσέβεια στὴ Δύση. Μεγάλα πνευματικά ἀναστήματα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Διασπορᾶς ἀναδείχθηκαν ὁ Μητροπολίτης Ἀντώνιος Κραποβίτσκυ, ὁ ἐπίσκοπος Σὰν Φραγκίσκο Ἅγ. Ἰωάννης Μαξίμοβιτς, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Φιλάρετος, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀβέρκιος, ὁ π. Σεραφεὶμ Ρόουζ. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Διασπορᾶς βρίσκεται σὲ κοινωνία μὲ τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας ἀπὸ τό 2007.

[2]  Ἡ ὁμιλία μὲ τίτλο "Ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης καὶ ἡ καινοφανὴς ἐκκλησιολογία: Μία Ὀρθόδοξη Ἐξέταση" ἔχει δημοσιευθεῖ στὴν ἐπίσημη ἱστοσελίδα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Ἁγ. Τριάδος Τζόρντανβιλλ Ν. Ὑόρκης http://hts.edu/news_170329_1.html, στή ΡΟΜΦΑΙΑ (http://www.romfea.gr/diafora/14558-i-sunodos-tis-kritis-kai-i-kainofanis-ekklisiologia-mia-orthodoji-ejetasi) καί https://orthodoxethos.com/post/the-council-of-crete-and-the-new-emerging-ecclesiology-an-orthodox-examination Ἐπίσης ὁ π. Πέτρος ἔχει δώσει διαλέξεις γιά τή Σύνοδο τῆς Κρήτης: α) «Ἡ ἀναγνώριση τοῦ βαπτίσματος τῶν ἑτεροδόξων ὡς βάση νέας ἐκκλησιολογίας (Κοινή κατεύθυνση μέ τήν Β΄Βατικάνειο  Σύνοδο» (Πειραιάς, 23.3.2016), στό http://aktines.blogspot.in/2016/03/heers.html β)« Ἀπό την Β΄ Βατικανή (1965) στήν Πανορθόδοξη Σύνοδο (Κρήτη 2016)» (Πάτρα, 18.5.2016), στό http://intv.gr/arxeio/ekdiloseis/item/apo-tin-v-vatikani-1965-stin-panorthodoksi-synodo-kriti-2016

[3] http://www.romfea.gr/katigories/10-apopseis/14537-i-ekklisia-kai-i-agia-kai-megali-sunodos

[4] Ζηζιούλα Ἰ.,Θέματα Ἐκκλησιολογίας, Πανεπιστημιακὲς παραδόσεις , Θεσσαλονίκη 1991, σ. 71-73

[5] Ἰεροθέου, Μητρ. Ναυπάκτου, «Τά οὐσιαστικά προβλήµατα µέ τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο (Παρέµβαση στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας, Μάϊος 2016)» στό http://parembasis.gr/images/AGIA_MEGALH_SYNODOS_2016/NAYPAKTOY-IEROTHEOY_AMSOE-problemata-1.pdf 

[6]  Σπ. Μήλιας, Πρακτικὰ τῶν Ἁγίων καὶ Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἔκδ. Καλύβης Τ. Προδρόμου Ἱ. Σκήτης Ἁγ. Ἄννης, Ἃγ. Ὅρος, τ. Γ΄ (1986), σ. 46, Mansi 11, 285, ACO 2,2,1,122[10].

[7]  Σπ. Μήλιας, Πρακτικὰ τῶν Ἁγίων καὶ Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἔκδ. Καλύβης Τ. Προδρόμου Ἱ. Σκήτης Ἁγ. Ἄννης, Ἃγ. Ὅρος, τ. Β΄ (1982), σ. 121, Mansi 6, 908D, ACO 2,1,1,191[30].

[8] π. Ἀναστ. Γκοτσοπούλου, «Προκαθήμενοι ἢ πάπες;» (10.6.16), στό http://www.impantokratoros.gr/CF5A8EE9.el.aspx

[9] Ἂρθρο 8 §1: «Συμφώνως πρός τό ἐκπονηθέν πρόγραμμα ἐργασιῶν ἐπί τῶν θεμάτων τῆς ἡμερησίας διατάξεως, τά κείμενα τῶν ὁποίων ἔτυχον τῆς ὁμοφώνου ἐγκρίσεως Προσυνοδικῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων καί Συνάξεων τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν». §2 «Δέν εἶναι δυνατόν νά εἰσαχθοῦν εἰς τήν Σύνοδον πρός συζήτησιν τά μή ὁμοφώνως ἐγκριθέντα ὑπό τῶν Προσυνοδικῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων ἤ τῶν Συνάξεων τῶν Προκαθημένων ἤ νέα θέματα» Ἂρθρο 11: «Αἱ κατά τάς συζητήσεις ἑκάστου θέματος διατυπούμεναι προτάσεις τροπολογιῶν, διορθώσεων ἤ προσθηκῶν εἰς τά ὁμοφώνως ἐγκριθέντα κείμενα ὑπό Προσυνοδικῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων καί τῶν Συνάξεων τῶν Προκαθημένων ἐπί τῶν θεμάτων τῆς ἡμερησίας διατάξεως».

[10] http://www.romfea.gr/patriarxeia-ts/patriarxeio-antioxeias/8929-ntokoumento-i-antioxeia-pote-de-sumfonise-na-ginei-i-agia-sunodos

[11] βλ. http://www.romfea.gr/patriarxeia-ts/patriarxeio-antioxeias/9161-patriarxeio-antioxeias-arnoumaste-tin-onomasia-agia-kai-megali-sunodos

 [12] Ἰεροθέου, Μητρ. Ναυπάκτου, «Παρέµβαση καί κείµενο στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (Νοέµβριος 2016)», σ. 15 κ. ἑξ. στό http://parembasis.gr/images/anakoinoseis/2016/NAYPAKTOY_IERARXIA-NOE-2016.pdf . Καὶ στὰ ἀγγλικὰ: http://parembasis.gr/index.php/holy-great-council-menu/4705-ni-intervention-hierarchy-cog-nov-2016 .

[13] Ἰ. Καρμίρη,Τὰ δογματικὰ καὶ συμβολικὰ μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας , ἐν Ἀθήναις 1952, τ. Ι, σ. 359.

[14] Ἰ. Καρμίρη,Τὰ δογματικὰ καὶ συμβολικὰ μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας , ἐν Ἀθήναις 1953, τ. ΙΙ, σ. 475.

[15] Ἰ. Καρμίρη,Τὰ δογματικὰ καὶ συμβολικὰ μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας , ἐν Ἀθήναις 1953, τ. ΙΙ, σ. 489.

[16] Μὲ τὰ λόγια αὐτὰ ἀναφέρθηκε ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος στὴν «Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία», στὴν ὁμιλία του στὸν Πανάγιο Τάφο στὴν Ἱερουσαλὴμ τὸ 2014. Βλέπε τὴν ὁμιλία μας (ὑποσημείωση 2), ὅπου ἀναλύουμε λεπτομερῶς τὴν ἐσφαλμένη νέα ἐκκλησιολογία ποὺ προωθεῖ ὁ Πατριάρχης - ἀνάλυση στὴν ὁποία ὁ κ. Σωτηρόπουλος ἀπέφυγε νὰ ἀπαντήσει.

[17] Ἀναλυτικότερα βλ. ἄρθρο π. Ἀναστ. Γκοτσοπούλου, «Ὁ οἰκουμενισμὸς, τά ἀκάθαρτα Πνεύματα καὶ ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης» (28.9.16), στό http://www.impantokratoros.gr/43815419.el.aspx

[18] Ἀναλυτικότερα βλ. ἄρθρο π. Ἀναστ. Γκοτσοπούλου, «Ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης καὶ τὸ Παγκόσμιο Συμβούλιο τῶν Ἐκκλησιῶν (ΠΣΕ)» (28.9.16), στό http://www.impantokratoros.gr/F99804D6.el.aspx

[19] Ἡ ἀποτυχία τῆς Συνόδου γιὰ τὰ σοβαρὰ προβλήματα τῆς Ἐκκλησίας καταδεικνύεται μὲ περισσὴ τραγικότητα στὶς διορθώσεις τῶν τίτλων τῶν ἐπισκοπικῶν περιφερειῶν στὶς ὑπογραφὲς τῶν κειμένων (ἰδιαίτερα στὶς ἀντιπροσωπεῖες Σερβίας καὶ Ρουμανίας, βλ. σελ. 14-15 τοῦ Παραρτήματος Α΄). Δὲν κατόρθωσαν στὴν «Πανορθόδοξη» οὔτε στὶς ὀνομασίες τῶν ἐπισκόπων της «Διασπορᾶς» νὰ συμφωνήσουν καὶ ἡ Διορθόδοξη Γραμματεία ἔγραφε καὶ οἱ ἐπίσκοποι διόρθωναν τοὺς τίτλους τους… Τραγικό!

[20] Βλ. http://www.romfea.gr/images/apofaseis_georgia.pdf