Ηθική βλάβη και ψυχική οδύνη : δύο έννοιες που συγχέονται
Οι περισσότεροι μη νομικοί συνήθως μπερδεύουν τις ανωτέρω έννοιες και πιθανόν θεωρούν ότι πρόκειται για το ίδιο πράγμα, ωστόσο δεν είναι έτσι, καθώς έχουν κοινά αλλά και διαφορές : θα λέγαμε ότι η ψυχική οδύνη, ως μερικότερη έννοια, περιλαμβάνεται στην ηθική βλάβη, που είναι έννοια ευρύτερη .
Γενικότερα μιλώντας, η ζημία, που μπορεί να υποστεί κάποιος μπορεί να είναι υλική και μη υλική, δηλαδή ηθική. Στην πρώτη περίπτωση η ζημία είναι "χειροπιαστή" και εύκολα μετρήσιμη, π.χ μου χρωστάς 5.000 Ε από δάνειο που σου έδωσα ή 2.000 Ε από εργασία για την οποία δεν πληρώθηκα, όπως ήταν η συμφωνία, ή 10.000 Ε, όσο είναι η αξία επισκευής του αυτοκινήτου μετά από τρακάρισμα κ.ο.κ.
Ο Νόμος ωστόσο ορίζει ότι, εκτός από τις υλικές ζημίες, υπάρχει και η ηθική βλάβη, η οποία δεν είναι άμεσα αποτιμητή σε χρήμα και εναπόκειται στο Δικαστήριο να προσδιορίσει το ύψος της : πρόκειται για εκείνες τις περιπτώσεις, όπου βλάπτονται έννομα αγαθά, όπως η προσωπικότητα, η σωματική υγεία και ακεραιότητα, η υπόληψη, η τιμή κλπ ενός ανθρώπου.
Για να υπάρξει ηθική βλάβη, απαιτείται μία παράνομη και υπαίτια(δόλος ή αμέλεια) πράξη εναντίον μας, ήτοι μία άδικη πράξη, η οποία δεν είναι απαραίτητα και ποινικό αδίκημα, η οποία μας προξενεί ψυχική ταλαιπωρία και πόνο, στρες και γενικά δυσάρεστα συναισθήματα, για σύντομο ή και για μεγάλο χρονικό διάστημα : π.χ ένας δημόσιος προπηλακισμός, με χειροδικία, ύβρεις κλπ. δεν έχει τόσο μακροχρόνιες συνέπειες, όσο π.χ ένας ακρωτηριασμός ή μία άλλη αναπηρία, συνεπεία ατυχήματος (τροχαίο, εργατικό κ.ο.κ).
Το Δικαστήριο, για να προσδιορίσει το ύψος της εύλογης χρηματικής ικανοποίησης, όπως λέγεται, συνεπεία ηθικής βλάβης, δεν αποφασίζει αυθαίρετα, αλλά εξετάζει το μέγεθος της βλάβης, το βαθμό υπαιτιότητας του δράστη και την οικονομική κατάσταση των μερών (γι' αυτό σε υποθέσεις π.χ συκοφαντικής δυσφήμισης δια του τύπου, οι "παθόντες" ζητούν τρελά ποσά, εκατομμυρίων ευρώ, από τα κανάλια, εφημερίδες κλπ. που -υποτίθεται τουλάχιστον- είναι οικονομικά εύρωστα).
Έτσι π.χ αν πέσω θύμα συκοφάντησης ή προσβληθεί η προσωπικότητά μου, με οποιοδήποτε τρόπο, ή πάθω σωματική βλάβη, από ιατρικό λάθος, ατύχημα κλπ, πρόκειται για ενδεικτικές περιπτώσεις, όπου δικαιούμαι να ζητήσω χρηματική αποκατάσταση, λόγω ηθικής βλάβης.
Η ψυχική οδύνη τώρα, είναι έννοια μερικότερη, διότι προϋποθέτει αποκλειστικά τη θανάτωση προσώπου, είτε σκόπιμα (ανθρωποκτονία) είτε από αμέλεια (τροχαίο, ιατρικό λάθος, εργατικό ατύχημα κλπ) και φυσικά δεν επιδικάζεται στο ..(νεκρό) θύμα, αλλά στους οικείους του.
Ο Νόμος μιλάει για στενή οικογένεια του θύματος (σύζυγο, γονείς, παιδιά κατά κανόνα), έτσι έχει κριθεί π.χ ότι δεν δικαιούνται αποζημίωση, λόγω ψυχικής οδύνης, οι θείοι και θείες του θύματος !
Σε κάθε περίπτωση, είναι προφανές ότι τα ποσά για ψυχική οδύνη είναι, κατά κανόνα, μεγαλύτερα από εκείνα που επιδικάζονται σε περιπτώσεις "απλής" ηθικής βλάβης, διότι ο θάνατος είναι ένα βίαιο γεγονός, που δεν αλλάζει και μας στερεί αγαπημένα πρόσωπα και δημιουργεί μια συνεχή κατάσταση έλλειψης και στενοχώριας.
Να σημειωθεί τέλος ότι αποζημίωση λόγω ψυχικής οδύνης δε δικαιούνται μόνο τα ενήλικα τέκνα ή όσα τελοσπάντων είναι σε θέση να καταλαβαίνουν τι ακριβώς συμβαίνει, αλλά ακόμα και τα νήπια και τα έμβρυα (!), εφόσον γεννηθούν π.χ μετά τη θανάτωση του πατέρα τους, ακριβώς διότι θα στερηθούν την παρουσία του πατέρα τους και θα υποχρεωθούν να μεγαλώσουν ορφανά.
Για να δώσουμε έτσι ένα παράδειγμα από το προχθεσινό ναυάγιο του κρουαζιερόπλοιου στην Ιταλία, είναι προφανές ότι οι επιβάτες μπορούν να στραφούν κατά της πλοιοκτήτριας εταιρίας και να ζητήσουν αποζημίωση για ηθική βλάβη, για τη δυσάρεστη εμπειρία και την ταλαιπωρία στα παγωμένα νερά που έζησαν, πέρα από τις τυχόν υλικές ζημιές, για πράγματα που έχασαν, ενώ οι στενοί συγγενείς των νεκρών-θυμάτων θα κάνουν λόγο για ψυχική οδύνη. Συνήθως, με βάση τα ελληνικά δεδομένα, η αποζημίωση για απλή ταλαιπωρία, μπορεί να φτάσει σε λίγες χιλιάδες ευρώ, για τραυματισμό (ειδικά σοβαρό) σε μερικές δεκάδες χιλιάδες, ενώ για ψυχική οδύνη σε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για κάθε μέλος της στενής οικογενείας !!
Γενικότερα μιλώντας, η ζημία, που μπορεί να υποστεί κάποιος μπορεί να είναι υλική και μη υλική, δηλαδή ηθική. Στην πρώτη περίπτωση η ζημία είναι "χειροπιαστή" και εύκολα μετρήσιμη, π.χ μου χρωστάς 5.000 Ε από δάνειο που σου έδωσα ή 2.000 Ε από εργασία για την οποία δεν πληρώθηκα, όπως ήταν η συμφωνία, ή 10.000 Ε, όσο είναι η αξία επισκευής του αυτοκινήτου μετά από τρακάρισμα κ.ο.κ.
Ο Νόμος ωστόσο ορίζει ότι, εκτός από τις υλικές ζημίες, υπάρχει και η ηθική βλάβη, η οποία δεν είναι άμεσα αποτιμητή σε χρήμα και εναπόκειται στο Δικαστήριο να προσδιορίσει το ύψος της : πρόκειται για εκείνες τις περιπτώσεις, όπου βλάπτονται έννομα αγαθά, όπως η προσωπικότητα, η σωματική υγεία και ακεραιότητα, η υπόληψη, η τιμή κλπ ενός ανθρώπου.
Για να υπάρξει ηθική βλάβη, απαιτείται μία παράνομη και υπαίτια(δόλος ή αμέλεια) πράξη εναντίον μας, ήτοι μία άδικη πράξη, η οποία δεν είναι απαραίτητα και ποινικό αδίκημα, η οποία μας προξενεί ψυχική ταλαιπωρία και πόνο, στρες και γενικά δυσάρεστα συναισθήματα, για σύντομο ή και για μεγάλο χρονικό διάστημα : π.χ ένας δημόσιος προπηλακισμός, με χειροδικία, ύβρεις κλπ. δεν έχει τόσο μακροχρόνιες συνέπειες, όσο π.χ ένας ακρωτηριασμός ή μία άλλη αναπηρία, συνεπεία ατυχήματος (τροχαίο, εργατικό κ.ο.κ).
Το Δικαστήριο, για να προσδιορίσει το ύψος της εύλογης χρηματικής ικανοποίησης, όπως λέγεται, συνεπεία ηθικής βλάβης, δεν αποφασίζει αυθαίρετα, αλλά εξετάζει το μέγεθος της βλάβης, το βαθμό υπαιτιότητας του δράστη και την οικονομική κατάσταση των μερών (γι' αυτό σε υποθέσεις π.χ συκοφαντικής δυσφήμισης δια του τύπου, οι "παθόντες" ζητούν τρελά ποσά, εκατομμυρίων ευρώ, από τα κανάλια, εφημερίδες κλπ. που -υποτίθεται τουλάχιστον- είναι οικονομικά εύρωστα).
Έτσι π.χ αν πέσω θύμα συκοφάντησης ή προσβληθεί η προσωπικότητά μου, με οποιοδήποτε τρόπο, ή πάθω σωματική βλάβη, από ιατρικό λάθος, ατύχημα κλπ, πρόκειται για ενδεικτικές περιπτώσεις, όπου δικαιούμαι να ζητήσω χρηματική αποκατάσταση, λόγω ηθικής βλάβης.
Η ψυχική οδύνη τώρα, είναι έννοια μερικότερη, διότι προϋποθέτει αποκλειστικά τη θανάτωση προσώπου, είτε σκόπιμα (ανθρωποκτονία) είτε από αμέλεια (τροχαίο, ιατρικό λάθος, εργατικό ατύχημα κλπ) και φυσικά δεν επιδικάζεται στο ..(νεκρό) θύμα, αλλά στους οικείους του.
Ο Νόμος μιλάει για στενή οικογένεια του θύματος (σύζυγο, γονείς, παιδιά κατά κανόνα), έτσι έχει κριθεί π.χ ότι δεν δικαιούνται αποζημίωση, λόγω ψυχικής οδύνης, οι θείοι και θείες του θύματος !
Σε κάθε περίπτωση, είναι προφανές ότι τα ποσά για ψυχική οδύνη είναι, κατά κανόνα, μεγαλύτερα από εκείνα που επιδικάζονται σε περιπτώσεις "απλής" ηθικής βλάβης, διότι ο θάνατος είναι ένα βίαιο γεγονός, που δεν αλλάζει και μας στερεί αγαπημένα πρόσωπα και δημιουργεί μια συνεχή κατάσταση έλλειψης και στενοχώριας.
Να σημειωθεί τέλος ότι αποζημίωση λόγω ψυχικής οδύνης δε δικαιούνται μόνο τα ενήλικα τέκνα ή όσα τελοσπάντων είναι σε θέση να καταλαβαίνουν τι ακριβώς συμβαίνει, αλλά ακόμα και τα νήπια και τα έμβρυα (!), εφόσον γεννηθούν π.χ μετά τη θανάτωση του πατέρα τους, ακριβώς διότι θα στερηθούν την παρουσία του πατέρα τους και θα υποχρεωθούν να μεγαλώσουν ορφανά.
Για να δώσουμε έτσι ένα παράδειγμα από το προχθεσινό ναυάγιο του κρουαζιερόπλοιου στην Ιταλία, είναι προφανές ότι οι επιβάτες μπορούν να στραφούν κατά της πλοιοκτήτριας εταιρίας και να ζητήσουν αποζημίωση για ηθική βλάβη, για τη δυσάρεστη εμπειρία και την ταλαιπωρία στα παγωμένα νερά που έζησαν, πέρα από τις τυχόν υλικές ζημιές, για πράγματα που έχασαν, ενώ οι στενοί συγγενείς των νεκρών-θυμάτων θα κάνουν λόγο για ψυχική οδύνη. Συνήθως, με βάση τα ελληνικά δεδομένα, η αποζημίωση για απλή ταλαιπωρία, μπορεί να φτάσει σε λίγες χιλιάδες ευρώ, για τραυματισμό (ειδικά σοβαρό) σε μερικές δεκάδες χιλιάδες, ενώ για ψυχική οδύνη σε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για κάθε μέλος της στενής οικογενείας !!