Βασιλείου τοῦ Μεγάλου
1 Ἰανουαρίου
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΣΗΜΕΡΑ πρώτη Ἰανουαρίου δὲν εἶνε, ἀγαπητοί μου, μία ἑορτή· εἶνε τρ
εῖς ἑορτές. Ἡ μία εἶνε δεσποτική, τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Κατ᾽ αὐτὴν τὸ Θεῖο Βρέφος, ὅταν συμπληρώθηκαν ὀκτὼ μέρες, ―κατὰ τὴν Ἰουδαϊκὴ παράδοσι, ποὺ ἰσχύει καὶ μέχρι σήμερα στὸ Ἰσραήλ― δέχθηκε τὴν λεγομένη περιτομή, ποὺ ἀντιστοιχεῖ μὲ τὸ δικό μας βάπτισμα. Τὴν ἡμέρα αὐτὴ ἔλαβε τὸ ὄνομα «Ἰησοῦς» (Λουκ. 2,21), τὸ «ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα» (Φιλ. 2,9) ποὺ σημαίνει σωτήρ (Ματθ. 1,21), λυτρωτὴς ὁλοκλήρου τοῦ κόσμου. Τὸ ὄνομα αὐτὸ εἶνε τὸ γλυκύτερο καὶ δεσπόζει στὴν παγκόσμιο ἱστορία. Τὸ ὄνομα αὐτό, ὅποιος τὸ τιμᾷ καὶ τὸ ἐπικαλεῖται, παράδεισο ἔχει στὴν καρδιά του· ὅποιος τὸ λησμονεῖ, κόλασι ἔχει· καὶ ὅποιος τὸ βλαστημάει, εἶνε ἀνάξιος νὰ ζῇ. Γιατὶ καὶ οἱ δαίμονες ἀκόμα τὸ φοβοῦνται. «Ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσηται ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν Θεοῦ πατρός» (ἔ.ἀ. 2,10-11). Σήμερα ἀκόμα εἶνε καὶ ἑορτὴ ἑνὸς ἐκλεκτοῦ δούλου τοῦ Χριστοῦ, τοῦ οἰκουμενικοῦ φωστῆρος τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Καὶ τρίτον σήμερα εἶνε μιὰ ἑορτὴ ὄχι ἐκκλησιαστικὴ ἀλλὰ κοσμική, ἡ πρώτη τοῦ ἔτους. Λέω κοσμική, διότι κατὰ τὴν ὀρθόδοξο παράδοσι τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἔτος ἀρχίζει ὄχι τὴν πρώτη Ἰανουαρίου ἀλλὰ τὴν πρώτη Σεπτεμβρίου.
Τὸ θέμα μας ἐδῶ θὰ εἶνε ὁ Μέγας Βασίλειος.
εῖς ἑορτές. Ἡ μία εἶνε δεσποτική, τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Κατ᾽ αὐτὴν τὸ Θεῖο Βρέφος, ὅταν συμπληρώθηκαν ὀκτὼ μέρες, ―κατὰ τὴν Ἰουδαϊκὴ παράδοσι, ποὺ ἰσχύει καὶ μέχρι σήμερα στὸ Ἰσραήλ― δέχθηκε τὴν λεγομένη περιτομή, ποὺ ἀντιστοιχεῖ μὲ τὸ δικό μας βάπτισμα. Τὴν ἡμέρα αὐτὴ ἔλαβε τὸ ὄνομα «Ἰησοῦς» (Λουκ. 2,21), τὸ «ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα» (Φιλ. 2,9) ποὺ σημαίνει σωτήρ (Ματθ. 1,21), λυτρωτὴς ὁλοκλήρου τοῦ κόσμου. Τὸ ὄνομα αὐτὸ εἶνε τὸ γλυκύτερο καὶ δεσπόζει στὴν παγκόσμιο ἱστορία. Τὸ ὄνομα αὐτό, ὅποιος τὸ τιμᾷ καὶ τὸ ἐπικαλεῖται, παράδεισο ἔχει στὴν καρδιά του· ὅποιος τὸ λησμονεῖ, κόλασι ἔχει· καὶ ὅποιος τὸ βλαστημάει, εἶνε ἀνάξιος νὰ ζῇ. Γιατὶ καὶ οἱ δαίμονες ἀκόμα τὸ φοβοῦνται. «Ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσηται ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν Θεοῦ πατρός» (ἔ.ἀ. 2,10-11). Σήμερα ἀκόμα εἶνε καὶ ἑορτὴ ἑνὸς ἐκλεκτοῦ δούλου τοῦ Χριστοῦ, τοῦ οἰκουμενικοῦ φωστῆρος τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Καὶ τρίτον σήμερα εἶνε μιὰ ἑορτὴ ὄχι ἐκκλησιαστικὴ ἀλλὰ κοσμική, ἡ πρώτη τοῦ ἔτους. Λέω κοσμική, διότι κατὰ τὴν ὀρθόδοξο παράδοσι τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἔτος ἀρχίζει ὄχι τὴν πρώτη Ἰανουαρίου ἀλλὰ τὴν πρώτη Σεπτεμβρίου.Τὸ θέμα μας ἐδῶ θὰ εἶνε ὁ Μέγας Βασίλειος.
* * *
Κάθε δέντρο, ἀγαπητοί μου, ἔχει ὁρατὸ καὶ ἀόρατο μέρος. Δέντρο λέμε αὐτὸ ποὺ βλέπουμε· τὸν κορμό, τὰ κλαδιά, τὰ φύλλα, τὰ ἄνθη, τοὺς καρπούς. Ἀλλὰ τὸ σπουδαιότερο μέρος τοῦ δέντρου δὲν εἶνε αὐτὸ ποὺ φαίνεται· εἶνε αὐτὸ ποὺ κρύβεται, κι αὐτὸ εἶνε οἱ ῥίζες.
Οἱ ῥίζες εἶνε τὸ πᾶν. Εἶνε ἕνα χημικὸ ἐργοστάσιο, ποὺ μπροστά του τὰ ἐργοστάσια τῶν ἀνθρώπων δὲν εἶνε τίποτα. Θαυμαστὸ φαινόμενο. Οἱ ῥίζες ὅλων τῶν φυτῶν μοιάζουν· ἀλλὰ ἡ μία παίρνει τὸ νερὸ καὶ τὸ κάνει κρασί ―ἔλα νὰ τὸ ἐξηγήσῃς αὐτὸ πῶς γίνεται!―, ἡ ἄλλη παίρνει τὸ ἴδιο νερὸ καὶ τὸ κάνει λεμόνι, ἡ ἄλλη τὸ κάνει πορτοκάλι ἢ ἄλλο φροῦτο, ἡ ἄλλη τὸ κάνει λάδι… Μυστήρια πράγματα, ἀνεξήγητα μεγαλεῖα. «Τίς Θεὸς μέγας ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν;…» (Ψαλμ. 76,14). Ἡ ῥίζα λοιπὸν στὸ δέντρο εἶνε τὸ πᾶν. Ὅταν ἡ ῥίζα εἶνε γερὴ καὶ τρέφεται μὲ νερὸ καὶ τροφοδοτῆται ἀπὸ τὰ στοιχεῖα τῆς γῆς, τότε τὰ κλαδιὰ εἶνε θαλερά, τὰ φύλλα δροσερά, τὰ ἄνθη ὡραῖα, οἱ καρποὶ εὔχυμοι· σάπια ῥίζα ἴσον σάπιο – ἄχρηστο δέντρο.
Τί θέλω νὰ πῶ μ᾽ αὐτό; Κάτι ποὺ εἶπε ὁ Πλάτων. Τί εἶνε ὁ ἄνθρωπος; Δέντρο, ἀλλὰ δέντρο οὐράνιο. Τὰ δέντρα τῆς γῆς ἔχουν τὶς ῥίζες τους κάτω, μέσα στὸ ἔδαφος· ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὶς ῥίζες του ἐπάνω, ψηλὰ στὸν οὐρανό.
Τὸ ὁρατό μας μέρος εἶνε αὐτὸ ποὺ εἴμαστε τώρα. Ἀλλ᾽ αὐτὸ εἶνε τὸ μικρό. Τὸ μεγάλο εἶνε τὸ ἀόρατο, οἱ ῥίζες τῆς ὑπάρξεώς μας, οἱ πρόγονοι δηλαδὴ καὶ τὸ οἰκογενειακὸ περιβάλλον τοῦ καθενός· ὁ πατέρας καὶ ἡ μητέρα ἰδίως, ὁ παπποῦς καὶ ἡ γιαγιά, οἱ πρόπαπποι, ὅλοι οἱ πρόγονοί μας. Τεραστία σημασία ἔχουν οἱ πρόγονοι. Αὐτοί, καὶ χωρὶς νὰ ζοῦν πλέον, ἐξακολουθοῦν καὶ μετὰ τὸ θάνατό τους νὰ ἐπηρεάζουν τὴ ζωὴ τῶν ἀπογόνων τους. Πρόκειται γιὰ τὸ φαινόμενο τῆς λεγομένης κληρονομικότητος.
Κάθε ἄνθρωπος ἔχει αὐτὸ τὸ περιβάλλον τῶν οἰκείων του. Ὅπως εἶπε ὁ Σωκράτης, κανείς δὲν γεννήθηκε ἀπὸ βράχο. Ὅλοι ἔχουμε τὴν οἰκογενειακή μας καταγωγή. Καὶ ὁ Μέγας Βασίλειος, ποὺ γεννήθηκε τὸ 330 μ.Χ. στὴ Νεοκαισάρεια τοῦ Πόντου, βγῆκε καὶ αὐτὸς ἀπὸ κάποιο σπίτι, τὸ ὁποῖο τὸν ἐπηρέασε ἀσφαλῶς. Ἂς δοῦμε λοιπὸν τὴν οἰκογένειά του, ποὺ ἔπαιξε σπουδαιότατο ῥόλο στὴ διαμόρφωσι τῆς μεγάλης αὐτῆς προσωπικότητος.
Οἱ παπποῦδες του ἀπὸ μὲν τὴν πλευρὰ τῆς μητέρας ἦταν Χριστιανοὶ μὲ παράσημα μαρτυρίου. Ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ πατέρα εἶχαν ὁμολογήσει τὸν Κύριο κατὰ τὸ διωγμὸ ἐπὶ Μαξιμίνου καὶ εἶχαν ζήσει κρυμμένοι γιὰ ἑπτὰ περίπου χρόνια στὰ βουνὰ τοῦ Πόντου, ὅπου τοὺς ἔτρεφαν μὲ θαυμαστὸ τρόπο ἄγρια θηρία.
Ἡ μητέρα του, ποὺ λεγόταν Ἐμμέλεια, καταγόταν ἀπὸ τὴν Καππαδοκία. Ἦταν μία ἀπὸ τὶς σπάνιες γυναῖκες. Ἂν σήμερα ὑπάρχῃ Μέγας Βασίλειος, εἶνε διότι πίσω ἀπὸ αὐτὸν ὑπάρχει ἡ εὐσεβὴς αὐτὴ Χριστιανὴ μητέρα, ποὺ ἦταν κόρη μάρτυρος, γόνος ἐκλεκτῆς οἰκογενείας.
Ὁ πατέρας του, Βασίλειος καὶ αὐτὸς ὀνομαζόμενος, ἦταν ἀπὸ τὸν Πόντο. Ἐκλεκτὸς καὶ εὐγενὴς ἄνθρωπος, ὑπόδειγμα πολίτου, μορφωμένος καὶ διδάσκαλος τῆς ῥητορικῆς. Ἀπὸ αὐτὸν ὁ ἅγιός μας ἔμαθε τὰ πρῶτα γράμματα.
Οἱ γονεῖς του μὲ τὸ μυστήριο τοῦ γάμου ἑνώθηκαν σὲ μία ἰδεώδη συζυγία· ἦταν μιὰ ψυχὴ σὲ δυὸ σώματα.Ταπεινοί, σώφρονες, ἐνάρετοι, εὔσπλαχνοι, ἐλεήμονες. Μέσα στὸ σπίτι τους καμμία φιλονικία, καμμία ὕβρις, καμμία βλαστήμια, καμμία ἀπρέπεια. Ἡ ζωή τους ἦταν προσευχή, μελέτη Γραφῆς, νηστεία, λατρεία τοῦ Θεοῦ. Καὶ ἀπὸ τὴν ἁγία αὐτὴ ῥίζα βγῆκαν δέκα ὡραῖα κλαδιά, μία ἐπιτυχημένη πολύτεκνη οἰκογένεια μὲ δέκα παιδιά, ἐκ τῶν ὁποίων τρία ἔγιναν ἐπίσκοποι καὶ πολλὰ ἐμόνασαν κι ἁγίασαν.
Τὰ ἀδέλφια του. Τὸ πρῶτο παιδὶ ἦταν κορίτσι καὶ γιὰ τὴ γιαγιά της ὠνομάστηκε Μακρίνα. Πολλὰ ὀφείλει ὁ Μέγας Βασίλειος σ᾽ αὐτήν, ποὺ ἐν τέλει ἔγινε ἡγουμένη σὲ μοναστήρι τοῦ Πόντου. Μέσα στὸ πατρικὸ σπίτι ἡ μεγάλη αὐτὴ κόρη ἔπαιξε σημαντικὸ ῥόλο γιὰ τὴν ἀνατροφὴ τῶν μικροτέρων ἀδελφῶν, καὶ αὐτὴ ἦταν ποὺ ὤθησε στὸν μοναχικὸ βίο καὶ τὴ μητέρα καὶ πολλὰ ἀπὸ τ᾽ ἀδέλφια της. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ἅγιο Βασίλειο, ποὺ ἔγινε ἐπίσκοπος Καισαρείας καὶ διαπρεπὴς οἰκουμενικὸς πατὴρ τῆς Ἐκκλησίας, ἕνας ἄλλος ἀδελφός, ὁ Ναυκράτιος, ἔγινε στὸ τέλος μοναχός. Ἄλλος ἀδελφός, ὁ Γρηγόριος, ἔγινε ἐπίσκοπος Νύσσης κ᾽ εἶνε ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ φιλοσοφικοὺς πατέρας καὶ διδασκάλους. Ἕνας τέταρτος ἀδελφὸς ἔγινε κι αὐτὸς ἐπίσκοπος· εἶνε ὁ Πέτρος Σεβαστείας. Καὶ τέλος ἕνας ἄλλος ἀδελφὸς πέθανε μικρός. Οἰκογένεια ἁγίων.
Ἡ γιαγιά του Μακρίνα, μαθήτρια τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ θαυματουργοῦ, ἦταν σπουδαία γυναίκα καὶ ἄφησε σφραγῖδα στὰ ἐγγόνια της. Ὁ Μέγας Βασίλειος μεγάλωσε, σπούδασε, ἔγινε γνώστης ὅλων τῶν τότε ἐπιστημῶν, ῥήτορας, ἐπιτυχημένος δικηγόρος· καὶ ὅμως, ἐνῷ λησμόνησε καθηγητάς του, γιὰ τὴ γιαγιά του ἔλεγε· Ὅ,τι εἶμαι τὸ ὀφείλω στὴ γιαγιά μου.
Τέτοιο ἦταν τὸ σπίτι τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Ὅ,τι σκεπτόταν, ἀγαποῦσε καὶ ἤθελε ὁ ἕνας, αὐτὸ σκεπτόταν, ἀγαποῦσε καὶ ἤθελε κι ὁ ἄλλος. Σύμψυχοι, ὑπόδειγμα οἰκογενείας.
Οἱ ῥίζες εἶνε τὸ πᾶν. Εἶνε ἕνα χημικὸ ἐργοστάσιο, ποὺ μπροστά του τὰ ἐργοστάσια τῶν ἀνθρώπων δὲν εἶνε τίποτα. Θαυμαστὸ φαινόμενο. Οἱ ῥίζες ὅλων τῶν φυτῶν μοιάζουν· ἀλλὰ ἡ μία παίρνει τὸ νερὸ καὶ τὸ κάνει κρασί ―ἔλα νὰ τὸ ἐξηγήσῃς αὐτὸ πῶς γίνεται!―, ἡ ἄλλη παίρνει τὸ ἴδιο νερὸ καὶ τὸ κάνει λεμόνι, ἡ ἄλλη τὸ κάνει πορτοκάλι ἢ ἄλλο φροῦτο, ἡ ἄλλη τὸ κάνει λάδι… Μυστήρια πράγματα, ἀνεξήγητα μεγαλεῖα. «Τίς Θεὸς μέγας ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν;…» (Ψαλμ. 76,14). Ἡ ῥίζα λοιπὸν στὸ δέντρο εἶνε τὸ πᾶν. Ὅταν ἡ ῥίζα εἶνε γερὴ καὶ τρέφεται μὲ νερὸ καὶ τροφοδοτῆται ἀπὸ τὰ στοιχεῖα τῆς γῆς, τότε τὰ κλαδιὰ εἶνε θαλερά, τὰ φύλλα δροσερά, τὰ ἄνθη ὡραῖα, οἱ καρποὶ εὔχυμοι· σάπια ῥίζα ἴσον σάπιο – ἄχρηστο δέντρο.
Τί θέλω νὰ πῶ μ᾽ αὐτό; Κάτι ποὺ εἶπε ὁ Πλάτων. Τί εἶνε ὁ ἄνθρωπος; Δέντρο, ἀλλὰ δέντρο οὐράνιο. Τὰ δέντρα τῆς γῆς ἔχουν τὶς ῥίζες τους κάτω, μέσα στὸ ἔδαφος· ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὶς ῥίζες του ἐπάνω, ψηλὰ στὸν οὐρανό.
Τὸ ὁρατό μας μέρος εἶνε αὐτὸ ποὺ εἴμαστε τώρα. Ἀλλ᾽ αὐτὸ εἶνε τὸ μικρό. Τὸ μεγάλο εἶνε τὸ ἀόρατο, οἱ ῥίζες τῆς ὑπάρξεώς μας, οἱ πρόγονοι δηλαδὴ καὶ τὸ οἰκογενειακὸ περιβάλλον τοῦ καθενός· ὁ πατέρας καὶ ἡ μητέρα ἰδίως, ὁ παπποῦς καὶ ἡ γιαγιά, οἱ πρόπαπποι, ὅλοι οἱ πρόγονοί μας. Τεραστία σημασία ἔχουν οἱ πρόγονοι. Αὐτοί, καὶ χωρὶς νὰ ζοῦν πλέον, ἐξακολουθοῦν καὶ μετὰ τὸ θάνατό τους νὰ ἐπηρεάζουν τὴ ζωὴ τῶν ἀπογόνων τους. Πρόκειται γιὰ τὸ φαινόμενο τῆς λεγομένης κληρονομικότητος.
Κάθε ἄνθρωπος ἔχει αὐτὸ τὸ περιβάλλον τῶν οἰκείων του. Ὅπως εἶπε ὁ Σωκράτης, κανείς δὲν γεννήθηκε ἀπὸ βράχο. Ὅλοι ἔχουμε τὴν οἰκογενειακή μας καταγωγή. Καὶ ὁ Μέγας Βασίλειος, ποὺ γεννήθηκε τὸ 330 μ.Χ. στὴ Νεοκαισάρεια τοῦ Πόντου, βγῆκε καὶ αὐτὸς ἀπὸ κάποιο σπίτι, τὸ ὁποῖο τὸν ἐπηρέασε ἀσφαλῶς. Ἂς δοῦμε λοιπὸν τὴν οἰκογένειά του, ποὺ ἔπαιξε σπουδαιότατο ῥόλο στὴ διαμόρφωσι τῆς μεγάλης αὐτῆς προσωπικότητος.
Οἱ παπποῦδες του ἀπὸ μὲν τὴν πλευρὰ τῆς μητέρας ἦταν Χριστιανοὶ μὲ παράσημα μαρτυρίου. Ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ πατέρα εἶχαν ὁμολογήσει τὸν Κύριο κατὰ τὸ διωγμὸ ἐπὶ Μαξιμίνου καὶ εἶχαν ζήσει κρυμμένοι γιὰ ἑπτὰ περίπου χρόνια στὰ βουνὰ τοῦ Πόντου, ὅπου τοὺς ἔτρεφαν μὲ θαυμαστὸ τρόπο ἄγρια θηρία.
Ἡ μητέρα του, ποὺ λεγόταν Ἐμμέλεια, καταγόταν ἀπὸ τὴν Καππαδοκία. Ἦταν μία ἀπὸ τὶς σπάνιες γυναῖκες. Ἂν σήμερα ὑπάρχῃ Μέγας Βασίλειος, εἶνε διότι πίσω ἀπὸ αὐτὸν ὑπάρχει ἡ εὐσεβὴς αὐτὴ Χριστιανὴ μητέρα, ποὺ ἦταν κόρη μάρτυρος, γόνος ἐκλεκτῆς οἰκογενείας.
Ὁ πατέρας του, Βασίλειος καὶ αὐτὸς ὀνομαζόμενος, ἦταν ἀπὸ τὸν Πόντο. Ἐκλεκτὸς καὶ εὐγενὴς ἄνθρωπος, ὑπόδειγμα πολίτου, μορφωμένος καὶ διδάσκαλος τῆς ῥητορικῆς. Ἀπὸ αὐτὸν ὁ ἅγιός μας ἔμαθε τὰ πρῶτα γράμματα.
Οἱ γονεῖς του μὲ τὸ μυστήριο τοῦ γάμου ἑνώθηκαν σὲ μία ἰδεώδη συζυγία· ἦταν μιὰ ψυχὴ σὲ δυὸ σώματα.Ταπεινοί, σώφρονες, ἐνάρετοι, εὔσπλαχνοι, ἐλεήμονες. Μέσα στὸ σπίτι τους καμμία φιλονικία, καμμία ὕβρις, καμμία βλαστήμια, καμμία ἀπρέπεια. Ἡ ζωή τους ἦταν προσευχή, μελέτη Γραφῆς, νηστεία, λατρεία τοῦ Θεοῦ. Καὶ ἀπὸ τὴν ἁγία αὐτὴ ῥίζα βγῆκαν δέκα ὡραῖα κλαδιά, μία ἐπιτυχημένη πολύτεκνη οἰκογένεια μὲ δέκα παιδιά, ἐκ τῶν ὁποίων τρία ἔγιναν ἐπίσκοποι καὶ πολλὰ ἐμόνασαν κι ἁγίασαν.
Τὰ ἀδέλφια του. Τὸ πρῶτο παιδὶ ἦταν κορίτσι καὶ γιὰ τὴ γιαγιά της ὠνομάστηκε Μακρίνα. Πολλὰ ὀφείλει ὁ Μέγας Βασίλειος σ᾽ αὐτήν, ποὺ ἐν τέλει ἔγινε ἡγουμένη σὲ μοναστήρι τοῦ Πόντου. Μέσα στὸ πατρικὸ σπίτι ἡ μεγάλη αὐτὴ κόρη ἔπαιξε σημαντικὸ ῥόλο γιὰ τὴν ἀνατροφὴ τῶν μικροτέρων ἀδελφῶν, καὶ αὐτὴ ἦταν ποὺ ὤθησε στὸν μοναχικὸ βίο καὶ τὴ μητέρα καὶ πολλὰ ἀπὸ τ᾽ ἀδέλφια της. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ἅγιο Βασίλειο, ποὺ ἔγινε ἐπίσκοπος Καισαρείας καὶ διαπρεπὴς οἰκουμενικὸς πατὴρ τῆς Ἐκκλησίας, ἕνας ἄλλος ἀδελφός, ὁ Ναυκράτιος, ἔγινε στὸ τέλος μοναχός. Ἄλλος ἀδελφός, ὁ Γρηγόριος, ἔγινε ἐπίσκοπος Νύσσης κ᾽ εἶνε ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ φιλοσοφικοὺς πατέρας καὶ διδασκάλους. Ἕνας τέταρτος ἀδελφὸς ἔγινε κι αὐτὸς ἐπίσκοπος· εἶνε ὁ Πέτρος Σεβαστείας. Καὶ τέλος ἕνας ἄλλος ἀδελφὸς πέθανε μικρός. Οἰκογένεια ἁγίων.
Ἡ γιαγιά του Μακρίνα, μαθήτρια τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ θαυματουργοῦ, ἦταν σπουδαία γυναίκα καὶ ἄφησε σφραγῖδα στὰ ἐγγόνια της. Ὁ Μέγας Βασίλειος μεγάλωσε, σπούδασε, ἔγινε γνώστης ὅλων τῶν τότε ἐπιστημῶν, ῥήτορας, ἐπιτυχημένος δικηγόρος· καὶ ὅμως, ἐνῷ λησμόνησε καθηγητάς του, γιὰ τὴ γιαγιά του ἔλεγε· Ὅ,τι εἶμαι τὸ ὀφείλω στὴ γιαγιά μου.
Τέτοιο ἦταν τὸ σπίτι τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Ὅ,τι σκεπτόταν, ἀγαποῦσε καὶ ἤθελε ὁ ἕνας, αὐτὸ σκεπτόταν, ἀγαποῦσε καὶ ἤθελε κι ὁ ἄλλος. Σύμψυχοι, ὑπόδειγμα οἰκογενείας.
* * *
Ἐρωτῶ τώρα, ἀγαπητοί μου· ὑπάρχουν σήμερα τέτοιες οἰκογένειες; Μέχρι πρὶν ἀπὸ ἑκατὸ χρόνια ὑπῆρχαν. Θυμᾶμαι τὸ ᾽12, ποὺ ἤμουν μικρὸ παιδί, ὅτι ἀπὸ μία οἰκογένεια πέντε παιδιὰ πῆγαν στρατιῶτες, ἔφτασαν μέχρι Καλὲ – Γκρότο, καὶ τὰ τέσσερα ἔπεσαν ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρίδος. Τώρα; Ψηφίστηκε νόμος ὑπὲρ τῶν ἐκτρώσεων. Φοβερὸ πλῆγμα γιὰ τὴν Ἑλλάδα ἡ ὑπογεννητικότης. Σπάνιο πρᾶγμα πλέον ἡ πολύτεκνη οἰκογένεια.
Εἴδαμε καὶ τὴν ἀξία τῆς γιαγιᾶς. Σήμερα ὅμως ἐδῶ δὲν τιμᾶται. Κάποια νέα ρωτοῦσε τὸν ὑποψήφιο γαμπρό· Ὑπάρχουν στὸ σπίτι παλιὰ ἔπιπλα; κ᾽ ἐννοοῦσε τοὺς γέρους. Τὰ Χριστούγεννα πῆγα στὸ γηροκομεῖο, ὅπου ἔχουμε εἴκοσι γέροντες. Ρώτησα καὶ ἔμαθα, ὅτι κανείς ἀπὸ τὰ παιδιά τους δὲν τοὺς ἐπισκέφθηκε! Καὶ ἐνῷ στὴν Ἑλλάδα ἡ γιαγιὰ περιφρονεῖται, στὴ ῾Ρωσία τιμᾶται. Ἂν ὑπάρχουν ἀκόμα ἐκεῖ Χριστιανοί, αὐτὸ ὀφείλεται στὶς γιαγιάδες.
Τί εἶνε σήμερα τὸ σπίτι; Δὲν θὰ τὸ πῶ ἐγώ. Ἀνέθεσα σ᾽ ἕνα εὐλαβέστατο ἐφημέριο, ποὺ γνωρίζει καλὰ τὴν κοινωνία, νὰ κάνῃ εἰσήγησι ἐπὶ τοῦ θέματος σὲ ἱερατικὸ συνέδριο, καὶ κατόπιν ἐρεύνης κατέληξε· Ποιά εἶνε ἡ οἰκογένεια σήμερα; Διστάζω νὰ τὸ πῶ, ἀλλὰ πῶς νὰ τὸ κρύψω; Τὸ σπίτι, μὲ τὴν ἀθλία τηλεόρασι, εἶνε πλέον ἀφύλαχτο. Τὸ ἄσυλο κατελύθη. Σήμερα, ὅπως καταντήσαμε, σπίτι ἴσον οἶκος ἀνοχῆς! Καὶ τὸ ἀπέδειξε μὲ στοιχεῖα· μέσ᾽ στὸ σπίτι ἀκούγονται κάθε εἴδους αἰσχρολογίες καὶ βλαστήμιες· γίνονται ἀσέλγειες καὶ μοιχεῖες, ἐκτρώσεις, ἐγκλήματα· ὁ ἄντρας ἀλλάζῃ γυναῖκα σὰν τὸ πουκάμισό του κ᾽ ἡ γυναίκα ἄντρα σὰν τὴ ῥόμπα της… Λείπει ὁ Θεός· κι ὅπου λείπει ὁ Θεός, ἐκεῖ τὰ πάντα ἐπιτρέπονται.
Ν᾽ ἀπελπιστοῦμε λοιπόν; Ὄχι, ἀδελφοί μου. Δόξα τῷ Θεῷ, ὑπάρχει ἐλπίδα. Ὑπάρχουν ἀκόμα πολλὲς χριστιανικὲς οἰκογένειες, ποὺ βγῆκαν ἀπὸ τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου. Πρὸς αὐτὲς ἐκφράζω σήμερα μὲ συγκίνησι τὴν ἀγάπη μου. Εἶνε ἄξιοι τιμῆς. Καὶ ἐλπίζω μέσα ἀπὸ τὶς οἰκογένειες αὐτὲς νὰ βγοῦν νέοι Βασίλειοι, νέοι Γρηγόριοι Νύσσης, νέοι Πέτροι, νέοι Ναυκράτιοι, νέες Μακρῖνες, νέοι εὐγενεῖς ἄνδρες καὶ ὑπέροχες γυναῖκες, ποὺ θ᾽ ἀποδείξουν καὶ στὴν πονηρὰ καὶ διεστραμμένη γενεά μας, ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν εἶνε μῦθος, ἀλλὰ ζῇ καὶ βασιλεύει εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν.
Εἴδαμε καὶ τὴν ἀξία τῆς γιαγιᾶς. Σήμερα ὅμως ἐδῶ δὲν τιμᾶται. Κάποια νέα ρωτοῦσε τὸν ὑποψήφιο γαμπρό· Ὑπάρχουν στὸ σπίτι παλιὰ ἔπιπλα; κ᾽ ἐννοοῦσε τοὺς γέρους. Τὰ Χριστούγεννα πῆγα στὸ γηροκομεῖο, ὅπου ἔχουμε εἴκοσι γέροντες. Ρώτησα καὶ ἔμαθα, ὅτι κανείς ἀπὸ τὰ παιδιά τους δὲν τοὺς ἐπισκέφθηκε! Καὶ ἐνῷ στὴν Ἑλλάδα ἡ γιαγιὰ περιφρονεῖται, στὴ ῾Ρωσία τιμᾶται. Ἂν ὑπάρχουν ἀκόμα ἐκεῖ Χριστιανοί, αὐτὸ ὀφείλεται στὶς γιαγιάδες.
Τί εἶνε σήμερα τὸ σπίτι; Δὲν θὰ τὸ πῶ ἐγώ. Ἀνέθεσα σ᾽ ἕνα εὐλαβέστατο ἐφημέριο, ποὺ γνωρίζει καλὰ τὴν κοινωνία, νὰ κάνῃ εἰσήγησι ἐπὶ τοῦ θέματος σὲ ἱερατικὸ συνέδριο, καὶ κατόπιν ἐρεύνης κατέληξε· Ποιά εἶνε ἡ οἰκογένεια σήμερα; Διστάζω νὰ τὸ πῶ, ἀλλὰ πῶς νὰ τὸ κρύψω; Τὸ σπίτι, μὲ τὴν ἀθλία τηλεόρασι, εἶνε πλέον ἀφύλαχτο. Τὸ ἄσυλο κατελύθη. Σήμερα, ὅπως καταντήσαμε, σπίτι ἴσον οἶκος ἀνοχῆς! Καὶ τὸ ἀπέδειξε μὲ στοιχεῖα· μέσ᾽ στὸ σπίτι ἀκούγονται κάθε εἴδους αἰσχρολογίες καὶ βλαστήμιες· γίνονται ἀσέλγειες καὶ μοιχεῖες, ἐκτρώσεις, ἐγκλήματα· ὁ ἄντρας ἀλλάζῃ γυναῖκα σὰν τὸ πουκάμισό του κ᾽ ἡ γυναίκα ἄντρα σὰν τὴ ῥόμπα της… Λείπει ὁ Θεός· κι ὅπου λείπει ὁ Θεός, ἐκεῖ τὰ πάντα ἐπιτρέπονται.
Ν᾽ ἀπελπιστοῦμε λοιπόν; Ὄχι, ἀδελφοί μου. Δόξα τῷ Θεῷ, ὑπάρχει ἐλπίδα. Ὑπάρχουν ἀκόμα πολλὲς χριστιανικὲς οἰκογένειες, ποὺ βγῆκαν ἀπὸ τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου. Πρὸς αὐτὲς ἐκφράζω σήμερα μὲ συγκίνησι τὴν ἀγάπη μου. Εἶνε ἄξιοι τιμῆς. Καὶ ἐλπίζω μέσα ἀπὸ τὶς οἰκογένειες αὐτὲς νὰ βγοῦν νέοι Βασίλειοι, νέοι Γρηγόριοι Νύσσης, νέοι Πέτροι, νέοι Ναυκράτιοι, νέες Μακρῖνες, νέοι εὐγενεῖς ἄνδρες καὶ ὑπέροχες γυναῖκες, ποὺ θ᾽ ἀποδείξουν καὶ στὴν πονηρὰ καὶ διεστραμμένη γενεά μας, ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν εἶνε μῦθος, ἀλλὰ ζῇ καὶ βασιλεύει εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν.
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 1-1-1987 μὲ ἄλλο τίτλο. Καταγραφή, διευθέτησις καὶ σύντμησις 1-1-2010.