ΠΕΡΙ ΕΥΘΑΝΑΣΙΑΣ! Αρχιμ. Αθανάσιος Μυτιληναίος, Ο σεβασμός της ζωής - Μορφές φόνου - Τα αίτια

Ο σεβασμός της ζωής - Μορφές φόνου - Τα αίτια

(...) Τέταρτον, έχουμε την ευθανασία. 

Όπως θα γνωρί­ζετε, είναι πολύ επίκαιρο θέμα αυτό. Ευθανασία ση­μαίνει ότι εκείνος που θεωρείται ανίατα άρρωστος κά­ποτε ζητάει ο ίδιος να τον φονεύσουν (οπότε είναι υ­πεύθυνος και αυτός, γιατί δεν μπορούμε να πούμε ότι πρώτα θα ζητήσει συγγνώμην, μετά θα πάει να εξομο­λογηθεί, κι έπειτα θα πει «τώρα σκοτώστε με»!... συ­νεπώς είναι στην κατηγορία του αυτοκτονούντος εκεί­νος που ζητάει την ευθανασία) ή δεν γνωρίζει ο ανία­τα άρρωστος το θέμα αυτό, αλλά προβαίνουν σε ευθα­νασία οι συγγενείς με τον γιατρό· κάνουν ένα κάτι, μία ένεση ή ό,τι άλλο, και τελικά φονεύουν τον άν­θρωπο.

Αυτό είναι φοβερό! Διότι, αγαπητοί μου, αν ξέρω ότι σήμερα υπάρχουν κλέφτες και δολοφόνοι, κλειδώ­νω τις πόρτες μου και τα παράθυρα μου, κλειδώνω δι­πλά και τριπλά, και φυλάγομαι μέσα στο σπίτι μου. Αν υποτεθεί όμως ότι την ευθανασία θα μου την προ­καλέσει ο γιατρός που με παρακολουθεί και με θερα­πεύει, ότι θα την προκαλέσει την ευθανασία το παιδί μου, ο άνδρας μου, η γυναίκα μου, δηλαδή οι οικείοι μου προκαλέσουν την ευθανασία, τότε πώς μπορώ να φυλαχτώ;Αυτό πια θα είναι ένας αληθινός τρόμος των ανιάτως ασθενούντων, αλλά και των ηλικιωμένων ανθρώπων! Και μια μέρα -είναι παρά πολύ κοντά αυ­τό για πάρα-πάρα πολλούς λόγους- όταν οι ηλικιωμέ­νοι πηγαίνουν στα νοσοκομεία, θα τους γίνεται πολύ ωραία η ευθανασία· θα προκαλείται ο θάνατος με τον τρόπο αυτό. Όποτε ο ηλικιωμένος πια θα λέει: «Δεν τολμώ να πάω στο νοσοκομείο, δεν θέλω· άστε με να πεθάνω εδώ»· ή ακόμη, αν φοβάται τους συγγενείς του -δεν ξέρω... τι να φανταστώ!- μπορεί να πάει σ' ένα δωμάτιο ξενοδοχείου και να πει: «Όσο ζήσω θα μείνω εδώ, κι ό,τι γίνει. Αν πάω σε νοσοκομείο, θα με σκοτώσουν με τον τρόπο αυτό. Πλέον ο γιατρός εί­ναι κίνδυνός μου, οι συγγενείς είναι κίνδυνός μου, αυ­τή η ίδια η πολιτεία είναι κίνδυνός μου!». Αντιλαμβά­νεστε, αγαπητοί μου, που βρισκόμαστε;

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Ο σεβασμός της ζωής - Μορφές φόνου - Τα αίτια

Αρχιμ. Αθανάσιος Μυτιληναίος

Εντολή έβδομη (9-8-1987)
 
Έχουμε την έβδομη εντολή: «ου φονεύσεις»[1], δεν θα σκοτώσεις, με κανένα τρόπο δεν θα αφαιρέσεις τη ζωή του συνανθρώπου σου. Η εντολή αυτή, αγαπητοί μου, κατά το βιβλίο της Εξόδου είναι όγδοη· κατά το Δευτερονόμιο όμως είναι έκτη. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς την τοποθετεί έβδομη. Ακολουθούμε τον ά­γιο Γρηγόριο τον Παλαμά.

Ήθελα να δώσω μια επεξήγηση για τον λόγο που υπάρχει εδώ αυτή η δυσκολία της σειράς. Βεβαίως τό­σο το βιβλίο Έξοδος, όσο και το βιβλίο Δευτερονό­μιο, έχουν βγει από την γραφίδα του νομοθέτου Μωυσέως. Ο Μωυσής είναι εκείνος που δευτερώνει την συγγραφή και την εξαγγελία του Νόμου· γι' αυτό λέ­γεται και Δευτερονόμιο. Όμως δείχνει ότι δεν υπήρχε απολυτότητα στην έκφραση, διότι θα μπορούσε να εί­χε πάρει ρητή εντολή από τον Θεό, ώστε και η διατύ­πωση και η έκφραση να είναι κάτι το απολύτως πα­γιωμένο. Κι αυτό σημαίνει ότι οι θεοφόροι άνθρωποι μπορούν να αναλύσουν τον λόγο του Θεού πάντα θεοπνεύστως.

Αυτό έχει πολλή σημασία από ερμηνευτι­κής πλευράς.

Κι έρχομαι τώρα στην εντολή: «ου φονεύσεις», δεν θα σκοτώσεις. Η εντολή αυτή, αγαπητοί μου, α­ναφέρεται στον σεβασμό της ζωής. Η ζωή, απ’ όλα τα φυσικά δώρα του Θεού, είναι το πρώτο δώρο. Είναι πολύ φυσικό, διότι η ζωή συνιστά την ύπαρξη· κι αν έχουμε άνθρωπο, συνιστά και την αυτοσυνειδησία του ανθρώπου. Όπως ο άνθρωπος δεν μπορεί να δώσει ζωή, να δημιουργήσει δηλαδή ζωή, όχι διά της γεννήσεως, αλλά να κατασκευάσει ζωή, έτσι δεν μπορεί και να αφαιρέσει ζωή.

Η ζωή μεταλαμπαδεύεται κατ' έναν μυστηριώδη πάντοτε και ανεξιχνίαστο τρόπο· όπως αν έχω ένα σβηστό κερί, και κάποιος άλλος έχει ένα αναμμένο κερί, παίρνω το φως από κει. Μεταλαμπαδεύεται λοι­πόν η ζωή, μεταδίδεται. Αν έχω μία διακοπή της ζω­ής, δεν μπορώ να προχωρήσω παρακάτω, δεν έχω α­ναπαραγωγή ζωής. Αυτό δείχνει ότι απόλυτος Κύριος της ζωής και του θανάτου είναι μόνον ο Θεός γι' αυτό λέει και η Παλαιά Διαθήκη «Κύριος θανατοί και ζωο­γονεί»[2], είναι ο μόνος ο οποίος είναι απόλυτος Κύ­ριος της ζωής.
Βέβαια η ζωή, εξεταζόμενη και από επιστημονι­κής πλευράς, αποτελεί ένα ανεξήγητο και ερμητικά κλειστό μυστήριο. Έγιναν πολλές απόπειρες, και θε­ωρήθηκε ότι αν έχουμε κάποιες προϋποθέσεις ύλης, κάτω από ορισμένες συνθήκες, θα παραγάγουμε την ζωή. Είναι όμως μία απάτη. Η ζωή, όπως σας είπα προηγουμένως, είναι μία φλόγα που μεταλαμπαδεύε­ται· δεν παράγεται, δεν μπορεί να παραχθεί, δεν είναι δυνατόν να παραχθεί, ούτε ακόμη κι αν υποτεθεί ότι έχουμε μία υπεραισιοδοξία πως θα μπορούσαμε κάπο­τε να παραγάγουμε την ζωή. Φαίνεται ότι είναι από τα ερμητικώς κλειστά μυστήρια η ζωή, όπως ακριβώς α­πό τα ερμητικώς κλειστά μυστήρια είναι η φύση της ύλης.

Αλλά ας δούμε, αγαπητοί μου, πώς μας αναλύει την εντολή αυτή ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Λέει: «Ου φονεύσεις, ίνα μη της υιοθεσίας εκπέσης». Πρό­σεξε μην σκοτώσεις, για να μην ξεπέσεις από την υιοθεσία -τίνος;- εκείνου που ζωοποιεί και τους νε­κρούς, και γίνεις παιδί, έργω του απ’ αρχής ανθρωποκτόνου Διαβόλου· για να μη ξεπέσεις από την χάρη του Θεού, να μη ξεπέσεις από την υιοθεσία του Θεού, και γίνεις παιδί του Διαβόλου.

Πράγματι, αγαπητοί μου, ο αληθινός και πρώτος ανθρωποκτόνος είναι ο Διάβολος. Όπως το λέει ο Κύ­ριος, «εκείνος ανθρωποκτόνος ην απ’ αρχής και εν τη αληθεία ουχ έστηκεν»[3]. Ώστε ο Διάβολος από την αρχή ήταν ανθρωποκτόνος! Πότε από την αρχή; Από την αρχή της δημιουργίας, της δημιουργίας του αν­θρώπου.

Όταν ο Διάβολος είδε την δημιουργία του ανθρώ­που, είδε την ιδιαίτερη πρόνοια και φροντίδα του Θε­ού γι' αυτόν, είδε ότι ο άνθρωπος είναι εικόνα του Θε­ού, είδε ότι είναι λογικός και ελεύθερος -όπως ακρι­βώς και ο Διάβολος ως πνεύμα, ως άγγελος- φθόνη­σε, και με κάθε τρόπο προσπάθησε να σκοτώσει τον άνθρωπο. Και τον σκότωσε! Γι' αυτό είναι «απ’ αρχής ανθρωποκτόνος».

Τον σκότωσε διπλά τον άνθρωπο· διπλά τον σκό­τωσε! Διότι τι είναι ο άνθρωπος; Ο άνθρωπος είναι ψυχή και σώμα. Σκότωσε λοιπόν και το σώμα του, σκότωσε και την ψυχή του. Πώς σκοτώνεται η ψυχή; Ο θάνατος της ψυχής δεν είναι παρά ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό, κι όχι η εκμηδένιση. Βγάλτε από το μυαλό σας την έννοια της εκμηδενίσεως δεν υπάρ­χει ούτε για την ψυχή ούτε για το σώμα, ούτε για ολό­κληρη την δημιουργία, ούτε για ένα άτομο της ύλης. Δεν υπάρχει εκμηδένιση· βγάλτε τη από το μυαλό σας! Ακόμα και στη νεκρή ύλη αν ζουλήξω κάτι, θα βγει κάτι άλλο. Δηλαδή, σε κάθε περίπτωση, εκμηδέ­νιση δεν υπάρχει. Λοιπόν. Τι σημαίνει ψυχικός θάνα­τος; Σημαίνει τον χωρισμό της ψυχής από τον Θεό. Αυτός είναι ο θάνατος της ψυχής. Έτσι λοιπόν ο Διά­βολος έκανε τον άνθρωπο ν' αμαρτήσει, να παραβεί την εντολή του Θεού, και να χωριστεί η ψυχή του αν­θρώπου από τον Θεό. Αλλά είχε πει ο Θεός και είχε ειδοποιήσει: «Πρόσεξε» είπε στον Αδάμ, «αν αμαρτή­σεις, θα πεθάνεις». Και κατόπιν επήλθε ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, αυτό που λέμε πια βιολογικός θάνατος, και έχουμε πια το νεκρό σώμα. Δηλαδή ο Διάβολος σκότωσε τον άνθρωπο διπλά· τον σκότω­σε και στην ψυχή, τον σκότωσε και στο σώμα.

Έτσι αυτός ο Διάβολος είναι εκείνος που ενέ­πνευσε τον φόνο, προκάλεσε την διάθεση του φόνου στον Κάιν, για να σκοτώσει τον Άβελ. Διότι βλέπον­τας ότι ο Αδάμ και η Εύα πέθαναν ψυχικά, πνευμα­τικά, -πέθαναν δε την στιγμή που αμάρτησαν- δεν έ­μενε παρά να πεθάνουν και σωματικά. Αλλά αντί να δει αυτό -και το περίμενε ο Διάβολος πώς και πώς... και το περίμενε για να χαρεί!- βλέπει να γεννιούνται δύο παιδιά. Του ήρθε συμφορά· αισθάνθηκε ότι ο φθό­νος του δεν τελεσφόρησε· και βάζει τον έναν αδελφό να σκοτώσει τον άλλο, ακριβώς για να υπάρξει θα λέ­γαμε η εξουδετέρωση του ανθρώπινου γένους, και συ­νεπώς και εκείνου του απογόνου της Εύας -της Θεο­τόκου- που θα ερχόταν και θα του συνέτριβε την κε­φαλή[4].

Και συνεχίζει ο άγιος Γρηγόριος -σας διαβάζω σε απόδοση: «Ο φόνος προέρχεται από μια πληγή. Μια πληγή προέρχεται από μια κακομεταχείριση, ή από μία ύβρη. Μια κακομεταχείριση από μια οργή. Κι όλα αυτά συμβαίνουν στον άλλο, και εμείς ανταπο­δίδουμε». Γι' αυτό, όπως είπε ο Χριστός, «Αυτόν που θα σου πάρει το ιμάτιο, μην τον εμποδίσεις να σου πάρει και τον χιτώνα. Αυτόν που σε χτυπά, μην τον χτυπήσεις. Αυτόν που σε βρίζει, μην τον βρίσεις. Έ­τσι θα γλιτώσεις από φονικό, και εσύ και ο άλλος. Α­κόμη, και θα συγχωρήσεις. Αυτός που κακολογεί και κακοποιεί θα τιμωρηθεί. Αυτός που λέει "μωρέ" τον αδελφό του -μωρόν, ανόητο δηλαδή· "είσαι μωρός"-θα είναι ένοχος» [5].

Τι μορφές φόνου συμπεριλαμβάνει, αγαπητοί μου, η εντολή «ου φονεύσεις»;

4. Η εντολή «ου φονεύσεις», όπως σας είπα και προηγουμένως, αναφέρεται σε ολόκληρο τον άνθρω­πο. Μην το ξεχνάμε. Έτσι, μπορεί κανείς να διαπρά­ξει φόνο στην ψυχή του ανθρώπου ή να διαπράξει φό­νο στο σώμα του ανθρώπου. Το δυστύχημα είναι ότι όταν επιτελέσει ο άνθρωπος φόνο στην ψυχή του άλ­λου ανθρώπου, ο νόμος ο ανθρώπινος δεν τον πιάνει· όταν επιτελέσει φόνο του σώματος, τότε τον πιάνει ο νόμος ο ανθρώπινος. Ωστόσο, με την διάκριση που κάνουμε τώρα, ότι φονεύεται ολόκληρος ο άνθρωπος, ψυχή και σώμα, δίνεται ένα πολύ μεγάλο πλάτος στην εντολή.

Ας δούμε πώς μπορούμε να καταλάβουμε τον φό­νο ως προς το σώμα.
Πρώτα-πρώτα, είναι αυτό που ονομάζουμε φόνο, είναι δηλαδή η άμεση αφαίρεση της ζωής. Μπορεί αυτό να γίνει ή από υπολογισμό, δηλαδή εκούσια, ή ακούσια. Μπορεί να γίνει ένα δυστύχημα, ένα αυτοκι­νητιστικό δυστύχημα, οπουδήποτε, και να σκοτώσου­με έναν άνθρωπο, να γίνουμε φονείς, αλλά χωρίς να το θέλουμε.

Είτε λοιπόν εκούσια είτε ακούσια, το θέμα είναι ότι έχουμε άμεση αφαίρεση της ζωής του άλ­λου.

Δεύτερον, είναι η αυτοκτονία· όταν ο άνθρωπος φονεύει τον ίδιο του τον εαυτό. Είναι πολύ βαρύ α­μάρτημα, αγαπητοί μου, η αυτοκτονία· διότι ο μεν φό­νος δίνει περιθώρια στον φονέα να μετανοήσει -και δεν είναι καθόλου σπάνιο φονείς να έχουν μετανοή­σει- αλλά αυτός που αυτοκτονεί δεν έχει περιθώρια να μετανοήσει. Διότι πρώτα πρέπει να κάνουμε την κακή πράξη και μετά πρέπει να μετανοήσουμε· αλλά στην αυτοκτονία δεν υπάρχουν τέτοια περιθώρια, διό­τι κάνοντας την τελική πράξη φύγαμε από την παρού­σα ζωή· άρα δεν έχουμε την δυνατότητα να μετανοή­σουμε. Έτσι αυτός που αυτοκτονεί φεύγει με το βαρύ αμάρτημα του φόνου του σώματός του, της υπάρξεως του.

Τρίτον, έχουμε την έκτρωση. Η έκτρωση είναι φόνος είναι φόνος εκ προμελέτης. Μπορεί βεβαίως να έχουμε και τον φόνο εδώ τον ακούσιο, όπως είναι η α­ποβολή του εμβρύου. Να οδύρεται η μητέρα -που εν πάση περιπτώσει μπορεί κάποτε και να φταίει, μπορεί και να μη φταίει· αυτό εξετάζεται- αλλά η έκτρωση δεν είναι παρά ο θεληματικός φόνος του εμβρύου. Και το τραγικό, η τραγική ειρωνεία θα έλεγα, είναι ότι ο εικοστός αιώνας ονομάστηκε αιώνας του παιδιού... και ταυτόχρονα στον εικοστό αιώνα η έκτρωση, ο φό­νος του παιδιού, έχει γίνει ολόκληρη επιστήμη και τεχνική! Αυτό είναι μία καθαρή ανθρώπινη υποκρι­σία.

Τέταρτον, έχουμε την ευθανασία. Όπως θα γνωρί­ζετε, είναι πολύ επίκαιρο θέμα αυτό. Ευθανασία ση­μαίνει ότι εκείνος που θεωρείται ανίατα άρρωστος κά­ποτε ζητάει ο ίδιος να τον φονεύσουν (οπότε είναι υ­πεύθυνος και αυτός, γιατί δεν μπορούμε να πούμε ότι πρώτα θα ζητήσει συγγνώμην, μετά θα πάει να εξομο­λογηθεί, κι έπειτα θα πει «τώρα σκοτώστε με»!... συ­νεπώς είναι στην κατηγορία του αυτοκτονούντος εκεί­νος που ζητάει την ευθανασία) ή δεν γνωρίζει ο ανία­τα άρρωστος το θέμα αυτό, αλλά προβαίνουν σε ευθα­νασία οι συγγενείς με τον γιατρό· κάνουν ένα κάτι, μία ένεση ή ό,τι άλλο, και τελικά φονεύουν τον άν­θρωπο.

Αυτό είναι φοβερό! Διότι, αγαπητοί μου, αν ξέρω ότι σήμερα υπάρχουν κλέφτες και δολοφόνοι, κλειδώ­νω τις πόρτες μου και τα παράθυρα μου, κλειδώνω δι­πλά και τριπλά, και φυλάγομαι μέσα στο σπίτι μου. Αν υποτεθεί όμως ότι την ευθανασία θα μου την προ­καλέσει ο γιατρός που με παρακολουθεί και με θερα­πεύει, ότι θα την προκαλέσει την ευθανασία το παιδί μου, ο άνδρας μου, η γυναίκα μου, δηλαδή οι οικείοι μου προκαλέσουν την ευθανασία, τότε πώς μπορώ να φυλαχτώ;Αυτό πια θα είναι ένας αληθινός τρόμος των ανιάτως ασθενούντων, αλλά και των ηλικιωμένων ανθρώπων! Και μια μέρα -είναι παρά πολύ κοντά αυ­τό για πάρα-πάρα πολλούς λόγους- όταν οι ηλικιωμέ­νοι πηγαίνουν στα νοσοκομεία, θα τους γίνεται πολύ ωραία η ευθανασία· θα προκαλείται ο θάνατος με τον τρόπο αυτό. Όποτε ο ηλικιωμένος πια θα λέει: «Δεν τολμώ να πάω στο νοσοκομείο, δεν θέλω· άστε με να πεθάνω εδώ»· ή ακόμη, αν φοβάται τους συγγενείς του -δεν ξέρω... τι να φανταστώ!- μπορεί να πάει σ' ένα δωμάτιο ξενοδοχείου και να πει: «Όσο ζήσω θα μείνω εδώ, κι ό,τι γίνει. Αν πάω σε νοσοκομείο, θα με σκοτώσουν με τον τρόπο αυτό. Πλέον ο γιατρός εί­ναι κίνδυνός μου, οι συγγενείς είναι κίνδυνός μου, αυ­τή η ίδια η πολιτεία είναι κίνδυνός μου!». Αντιλαμβά­νεστε, αγαπητοί μου, που βρισκόμαστε;

Ακόμη, πέμπτον, είναι ο πόλεμος. Ο πόλεμος! Στον πόλεμο κανείς σκοτώνει· γίνεται και εκεί ο φό­νος. Θα μου πείτε: «Μπορεί να δικαιολογείται ο φό­νος αυτός;». Ναι, αλλά δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να εξομολογηθείς, εάν γνωρίζεις ότι σκότωσες. Όπως α­κόμη, όπως λέει ο μέγας Βασίλειος, εάν θέλεις να γί­νεις ιερέας και γνωρίζεις ότι σκότωσες στον πόλεμο, δεν μπορείς να γίνεις ιερέας" είναι κώλυμα.

Έχουμε όμως και μια άλλη περίπτωση, έκτη: τον έμμεσο φόνο. Τι νομίζετε πώς είναι το τσιγάρο; Σκο­τώνει τον άνθρωπο· του αφαιρεί χρόνια ζωής. Αφού λοιπόν του αφαιρεί χρόνια ζωής, κι αυτό δεν είναι ένα στοιχείο φόνου; Τα ναρκωτικά επίσης τι νομίζετε ότι είναι; Όταν πάρεις υπερβολική δόση, δεν πεθαί­νεις; Δεν είναι και αυτό μία αυτοκτονία, έστω κι αν δεν ήθελες να αυτοκτονήσεις; Αλλά και το ότι τα χρόνια της ζωής σου λιγοστεύουν, αυτό δεν είναι μέ­σα στην εντολή «ου φονεύσεις»;

Κατόπιν, έβδομο, είναι και η νοθεία. Εκείνοι που νοθεύουν τα φάρμακα ή τα τρόφιμα, και έτσι παθαί­νουν ζημιά οι άνθρωποι στον οργανισμό τους είναι ένοχοι φόνου. Δεν θυμάστε πριν από λίγα χρόνια, όταν κάποιοι στην Ισπανία νόθευσαν το λάδι για να έχου­νε κάποιο διάφορο, κάποιο κέρδος, και πέθαναν πολ­λοί άνθρωποι τρώγοντας το λάδι στο φαγητό τους; Φοβερό πράγμα αυτό!

Ακόμη, όγδοον, είναι οι μολυσμένες ή οι αλλοιω­μένες τροφές που προσφέρονται, και μπορεί να πά­θουν κακό ή να πάθουν ζημία στην υγεία τους οι άν­θρωποι ή και να πεθάνουν. Όσο για το μολυσμένο πε­ριβάλλον, αυτό πια είναι μία ευθύνη ομαδική, με τα εργοστάσια, με τα καυσαέρια, όλα αυτά, που ελαττώ­νουν τη ζωή του ανθρώπου.

Είναι ακόμη και η υπερκόπωση, ένατον, και η σω­ματική και η πνευματική· όταν κανείς κουράζεται υ­περβολικά, και μπορεί να φθάσει να πεθάνει.

Επίσης είναι και η γαστριμαργία, δέκατον· που μπορεί κανείς να πεθάνει όταν φάει υπερβολικά· ή ό­ταν τρώγει κατά τρόπο τέτοιον που λιγοστεύει τη ζωή του. Λέγεται ότι το μαχαιροπήρουνο, δηλαδή η γα­στριμαργία, σκοτώνει περισσότερους απ’ όσους σκο­τώνει ένας παγκόσμιος πόλεμος!

Ακόμη είναι και τα σπορ, ενδέκατον, με τα οποία σπορ επιδιώκεται το ρεκόρ· και γίνεται μία υπερέντα­ση του οργανισμού, με κίνδυνο να σπάσει ο άνθρωπος και να πεθάνει ή να λιγοστέψει η ζωή του.
Ακόμα και η μόδα, αγαπητοί μου, που με τα καλ­λυντικά και το αδυνάτισμα ζητάει πράγματα τα οποία τελικά αποβαίνουν σε ζημία του ίδιου του ανθρώπου.

Μία πολύ γνωστή μου κυρία πήγε στο κομμωτή­ριο, έφτιαξε τα μαλλιά της, και γύρισε σπίτι της και έβαλε τηγάνι για να τηγανίσει κάτι. Άλλα, είναι γνω­στό, στα κομμωτήρια βάζουν στο κεφάλι δηλητήρια για να φτιάξουν τα κατσαρά μαλλιά η ό,τι άλλο, και το δηλητήριο αυτό -δεν ξέρω πώς· ίσως έπεσε περισ­σότερο- πέρασε από την επιδερμίδα στον εγκέφαλο. Αγαπητοί μου, εκεί που τηγάνιζε τα ψάρια, έπεσε νε­κρή. Ήταν από το φάρμακο που πριν από λίγη ώρα είχε βάλει στο κεφάλι της για να φτιάξει τα μαλλιά της!

         Έχουμε όμως και τον θάνατο της ψυχής·

       εδώ εί­ναι γενικώς τα πάθη. Τα πάθη δεν σκοτώνουν μόνο τον άλλο άνθρωπο, αλλά και εκείνον που φέρει τα πά­θη. Η οργή σκοτώνει τον άλλο, αλλά σκοτώνει και ε­κείνον που έχει την οργή· διότι ένας άνθρωπος που οργίζεται δεν είναι δυνατόν ποτέ να έχει μία καλή υ­γεία. Ακόμη, όταν κυριαρχείται κανείς από το πάθος του φθόνου, του μίσους, της μνησικακίας, μπορεί να σκοτώσει, αλλά προπαντός και να σκοτωθεί. Ο άν­θρωπος ο φθονερός, αγαπητοί μου, είναι φοβερό πράγμα. Λέμε έναν άνθρωπο ο οποίος είναι φθονερός και είναι κίτρινος, και του λέμε: «Α, κιτρινιάρη... σ' έφαγε η ζήλια!». Το λέμε αυτό· γιατί έχουμε διαπιστώ­σει ότι τα πάθη αυτά σκοτώνουν τον φορέα τους.

Ακόμα είναι και η συκοφαντία, που μπορεί να σκοτώσει την ανθρώπινη ψυχή. Να πει κανείς κάτι για έναν άλλο, και αυτό να του σκοτώσει την τιμή του και την υπόληψη του.

Αλλά είναι και τα σκάνδαλα, και τα ηθικά και τα σκάνδαλα της πίστεως. Ο Κύριος είπε: «ος δ' αν σκανδαλίση ένα των μικρών τούτων των πιστευόντων εις εμέ, συμφέρει αυτώ ίνα κρεμασθή μύλος ονικός εις τον τράχηλον αυτού και καταποντισθή εν τω πελάγει της θαλάσσης»[6]. Δηλαδή: αυτός που σκανδαλίζει έ­στω έναν απλό άνθρωπο που πιστεύει στ' όνομα μου, συμφέρει να αυτοκτονήσει, διότι η τιμωρία του θα εί­ναι μικρότερη. Καλύτερα να βάλει μυλόπετρα στον λαιμό του και να φουντάρει στη θάλασσα, λέει, παρά να σκανδαλίσει και σκοτώσει την ψυχή ενός ανθρώ­που!...  

Θα με ρωτήσετε: «Πώς σκοτώνεται η ψυχή ενός ανθρώπου;».   
Συγκεκριμένα, αυτό που είπε ο Κύριος: όταν κά­ποιος πει εναντίον της θεανθρώπινης φύσεως του Χρι­στού, και τον άλλο τον σκανδαλίσει και τον βγάλει α­πό τον χώρο της Πίστεως, ή τον σκανδαλίσει με ηθι­κό τρόπο, δηλαδή τον ρίξει στην αμαρτία, στην ανηθικότητα ή σε ό,τι άλλο. Είναι ακόμη τα αθεϊστικά βι­βλία και τα πορνικά βιβλία, αγαπητοί μου· τα μεν σκοτώνουν την ψυχή ως προς την απιστία, τα δε ως προς την αμαρτία. Και τέλος είναι ο κινηματογράφος, είναι το θέατρο, είναι η τηλεόραση. Όλα αυτά είναι ψυχοκτόνα· ψυχοκτόνα πράγματα! σκοτώνουν την αν­θρώπινη ψυχή! Και εκείνοι που τα παρασκευάζουν για την ανθρωπότητα, αυτοί είναι φονιάδες των αν­θρώπινων ψυχών.

         Αν καταλάβαμε, τα αίτια του φόνου είναι: 

       πρώτα το κακώς νοούμενο συμφέρον και μετά ο θυμός· αυτά τα δύο. Προσέξτε: το κακώς νοούμενο συμφέρον! θέ­λετε με τη νοθεία, θέλετε με την πώληση και διάδοση αθεϊστικών ή πορνικών βιβλίων, θέλετε με την διοχέ­τευση βρώμικων πραγμάτων, εκπομπών, μέσω της τη­λεοράσεως και του ραδιοφώνου; Σε όλα αυτά κυριαρ­χεί το συμφέρον. Είτε ατομικό είτε ομαδικό, πάντως το συμφέρον! Αν ξέρατε, αγαπητοί μου, αυτό το συμ­φέρον, το κακώς νοούμενο συμφέρον, πόσο συντελεί στον φόνο ψυχών και σωμάτων!...

Αλλά είναι και ο θυμός, η οργή. «Εάν μπορείς, λέει ο άγιος Πατήρ, ο άγιος Γρηγόριος, εάν μπορείς να ξεριζώσεις το κακό "προ ριζών", από τη ρίζα, α­φού έχεις την αρετή της πραότητος. Αφού έχεις την αρετή της πραότητος, είσαι ευτυχής. Εάν δεν μπορείς να μείνεις αόργητος, χωρίς οργή, τότε να έχεις αυτομεμψία και να μετανοείς απέναντι στον Θεό και στον πλησίον σου που τον κακοποίησες. Γιατί αυτός που μετανοεί στην αρχή του κακού, δεν φθάνει στην ολο­κλήρωση του κακού». Μόλις θυμώσω και μετανοήσω, τότε δεν ολοκληρώνω το κακό, διότι το τέλος, το άλ­λο άκρο του θυμού, πιθανότατα είναι ο φόνος.

Ο Κύριος, αγαπητοί μου, είπε: «Εγώ δε λέγω υμίν ότι πας ο οργιζόμενος τω αδελφώ αυτού εική ένο­χος έσται τη κρίσει» [7]. Εάν χωρίς λόγο, λέει, οργίζε­ται κανείς εναντίον του αδελφού του, τότε είναι ένο­χος στην Κρίση. Ένοχος! Πότε; Όταν οργίζεται. Διότι ο Κύριος, όπως την επιθυμία την θεωρεί την αι­τία της μοιχείας και θεωρεί κάποιον μοιχό εάν επιθύ­μησε ανήθικα, έτσι ως αιτία του φόνου θεωρεί την ορ­γή. Γι' αυτό, για να σώσει τον άνθρωπο να μην φθά­σει σ' αυτές τις ακραίες καταστάσεις λέει: «Δεν θα οργισθείς». «Ακούσατε, λέει, τον παλιό καιρό, τον αρ­χαίο καιρό, ου φονεύσεις· εγώ σας λέω δεν πρέπει να οργισθείς, διότι η οργή είναι η αιτία του κακού, η αι­τία του φόνου».

Όπως αντιλαμβανόμαστε, αγαπητοί μου, όλοι εί­μαστε ένοχοι απέναντι στην εντολή «ου φονεύσεις». Δεν βρήκατε πουθενά τον εαυτό σας σε όσα είπαμε; Ε­γώ τον έχω βρει· σε πολλά σημεία. Πού είναι εκείνοι που λένε «Δεν έκλεψα! Δεν σκότωσα!»; Για ψάξε να δεις τι σκότωσες, και κατόπιν να λες «Δεν έκλεψα!» και «Δεν σκότωσα!».

Όταν θα μιλήσουμε για την κλοπή, θα δούμε ότι οι πρώτοι κλέφτες δεν είναι τα χέρια, αλλά είναι τα μάτια. Κατά τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, αυτά κλέβουν, με κάποια αόρατα χέρια βασκαίνουν, φθο­νούν, γιατί τα θέλουν δικά τους. Αυτά κλέβουν πρώτα. Μη λέμε λοιπόν, αγαπητοί μου, «Δεν έκλεψα! Δεν σκότωσα!»" είναι πολύ ρηχό.

Όταν δούμε τα πράγματα έτσι, τότε ας φροντίζου­με για το καλώς νοούμενο συμφέρον μας και για την αοργισία, ώστε να μην βρεθούμε ένοχοι φόνου απένα­ντι στον Θεό, που κάποτε θα δώσουμε λόγο για τις πράξεις μας.


[1] Έξοδ. 20, 15. Δευτ. 5, 17. Ματθ. 5,21. Ρωμ. 13, 9.
[2] Βασιλειών Α' 2, 6
[3] Ιωάν. 8, 44.
[4] Γεν. 3, 15.
[5] Ματθ. 5, 21-22. 5, 40. Λουκ. 6, 29.
[6] Ματθ. 18, 6.
[7] Ματθ. 5, 22.

π. Αθανασίου Μυτιληναίου
ΣΚΕΨΟΥ ΤΟ ΣΠΛΑΧΝΟ ΣΟΥ
Αποσπάσματα απομαγνωτοφωνημένων ομιλιών
Εκδόσεις "ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ"

ΠΗΓΗ: https://www.impantokratoros.gr/athanasios-mytilhnaios-fonos.el.aspx