Μεταμοσχεύσεις και δημιουργία οργάνων: το μέλλον της Ιατρικής
ΣΧΟΛΙΟ: "Και δεύτερον και τρίτον και τελευταίο. Αυτή η υπερευαισθησία μας για να σώσουμε δέκα, είκοσι, τριάντα, εκατό ανθρώπους... γιατί να μην υπάρχει και μια ανάλογη ευαισθησία, που σκοτώνουμε τριακόσιες χιλιάδες μωρά, πριν γεννηθούν; Τα σκοτώνουμε και προσπαθούμε να δημιουργήσουμε κλωνοποιημένα ανθρωπόμορφα τέρατα για να τους πάρουμε τα όργανά τους. Μήπως αυτό είναι ύποπτο;" (Δημήτριος Τσαντήλας, Ιατρός)
Οι μεταμοσχεύσεις αποτελούν μία από τις σημαντικότερες ιατρικές κατακτήσεις του 20ού αιώνα, με τους ειδικούς χειρουργούς να καταβάλλουν συνεχώς προσπάθεια να διευρύνουν το πεδίο τους και να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των τεχνικών τους.
Στην επιτυχή πορεία τους τις τελευταίες δεκαετίες, συνέβαλε η πρόοδος της ιατρικής έρευνας στη διερεύνηση των ανοσολογικών μηχανισμών της απόρριψης και της ανοχής των μοσχευμάτων και τη βελτίωση των μεθόδων συντήρησής τους, η παρασκευή νέων φαρμάκων, καθώς και η ανάπτυξη καινοτόμων θεραπευτικών μεθόδων. Βασικό προς βελτίωση ζήτημα διεθνώς παραμένει η έλλειψη δοτών οργάνων, όπως επισημαίνει η ιατρική κοινότητα, παρά τις αυξανόμενες ανάγκες ασθενών για μεταμόσχευση.
Με τη χρήση των νέων τεχνολογιών και τη σταδιακή πρόοδο της ιατρικής έρευνας στο πεδίο της αναγεννητικής ιατρικής, ωστόσο, διαφαίνονται ελπιδοφόρες προοπτικές για τη δημιουργία οργάνων, σύμφωνα με τις παρουσιάσεις ιατρών-ερευνητών στα μεγαλύτερα διεθνή ιατρικά συνέδρια.
Στο κοντινό ίσως μέλλον η νεφρική ανεπάρκεια, οι παθήσεις των βαλβίδων ή η ηπατοπάθεια δεν θα αποτελούν πια σοβαρά και απειλητικά για τη ζωή ιατρικά περιστατικά, καθώς αντί για προσπάθεια θεραπείας της ασθένειας, τα «ελαττωματικά» όργανα απλά θα αντικαθίστανται από νέα, χωρίς απαραίτητα να απαιτείται η εύρεση κατάλληλου δότη.
Εξελίξεις στην έρευνα και την ιατρική πρακτική
Με την επανάσταση στο αναπτυσσόμενο πεδίο της αναγεννητικής ιατρικής, με τις πολλαπλές χρήσεις των βλαστικών κυττάρων, και την αξιοποίηση στο έπακρο των ανεξάντλητων δυνατοτήτων της μηχανικής ιστών και της δημιουργίας οργάνων, οι ειδικοί ιατροί-ερευνητές αισιοδοξούν ότι η αποκατάσταση βλαβών θα προέρχεται πολλές φορές από τον ίδιο τον οργανισμό, με τη χρήση των δικών του κυττάρων.
Η ανάπτυξη υποσχόμενων μεθόδων που τώρα βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο, όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση ζωντανών ιστών (βιοεκτύπωση), παρά το δέος που προκαλούν, ανοίγουν, σύμφωνα με την ιατρική κοινότητα, νέες δυνατότητες για την αποκατάσταση κατεστραμμένων ιστών και οργάνων και κατ’ επέκταση την αύξηση του προσδόκιμου ζωής.
Η κατάσταση των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα και αλλού
Η Ελλάδα είναι ουραγός στις εξελίξεις στο πεδίο των μεταμοσχεύσεων και της ερευνητικής ιατρικής, με τους ειδικούς ιατρούς και τις ενώσεις ασθενών να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την αδυναμία υιοθέτησης των καινοτόμων ιατρικών πρακτικών που σώζουν στην κυριολεξία ζωές.
Όσον αφορά στα ποσοστά των μεταμοσχεύσεων, η χώρα μας βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καταγράφοντας αξιοσημείωτα χαμηλά ποσοστά στη δωρεά οργάνων, σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων.
Παρά την περιρρέουσα αντίληψη ότι αυτό οφείλεται στην έλλειψη ευαισθητοποίησης του κόσμου, σε σχετική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου καταγράφεται ότι το 43% των Ελλήνων θα επιθυμούσε να δωρίσει τα όργανά του, ωστόσο η βασική αιτία της μη συγκατάθεσης για δωρεά οργάνων στην Ελλάδα, σύμφωνα με το 45% των συμμετεχόντων στην έρευνα, εντοπίζεται περισσότερο στην έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στο «σύστημα» μεταμοσχεύσεων, υγείας και κοινωνικής και διοικητικής οργάνωσης γενικότερα.
Συγκρινόμενη, η Ελλάδα εμφανίζει μόλις 3 δότες ανά εκατ. πληθυσμού, όταν π.χ. στην Πορτογαλία ή την Κροατία είναι 30 δότες αντίστοιχα και στην Ισπανία -που θεωρείται ότι εφάρμοσε πολύ επιτυχημένη μεταμοσχευτική πολιτική- 33 δότες.
Ενδεικτικά, στην Ελλάδα ο μέσος χρόνος αναμονής για μεταμόσχευση νεφρού είναι 7-8 χρόνια, ενώ π.χ. στην Ισπανία είναι 6 μήνες από την έναρξη της αιμοκάθαρσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία του πρώτου και το κόστος που επωμίζεται το Κράτος από τις πολυετείς αιμοκαθάρσεις.
Σημειωτέα δε η εξαιρετική πρόοδος που κατέγραψαν τα νεότερα κράτη-μέλη στον τομέα των μεταμοσχεύσεων, όπως η Εσθονία (25,4 δότες ανά εκατ. πληθυσμού το 2009), η Σλοβενία, η Κροατία ή η Σλοβακία με 3 ή και 4 φορές μεγαλύτερη αξιοποίηση μοσχευμάτων από την Ελλάδα, τη στιγμή μάλιστα που πριν λίγα χρόνια οι μεταμοσχεύσεις στις χώρες αυτές υστερούσαν σε σχέση με την Ελλάδα, όπως επισημαίνουν ιατρικοί κύκλοι.
Η επένδυση στις μεταμοσχεύσεις θα ωφελήσει το ΕΣΥ
Την πενταετία 2010-2014, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, 180 ασθενείς μετέβησαν για επεμβάσεις μεταμόσχευσης στο εξωτερικό, με κόστος 50 εκατ. ευρώ. Εάν αυτές οι μεταμοσχεύσεις πραγματοποιούνταν στην Ελλάδα, τα ασφαλιστικά ταμεία θα εξοικονομούσαν περίπου τα μισά χρήματα, σύμφωνα με τους οικονομολόγους της υγείας.
Στις δύσκολες συνθήκες της κρίσης, που η εξοικονόμηση πόρων και η περιστολή των δημοσίων δαπανών βρίσκεται στο επίκεντρο, η επένδυση σε υποδομές στο σύστημα μεταμοσχεύσεων, όχι μόνο θα σώσει ανθρώπινες ζωές, αλλά θα έχει και σημαντικό οικονομικό όφελος για το ΕΣΥ, απελευθερώνοντας πόρους που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση της λειτουργίας των νοσοκομείων, εξηγούν οι ειδικοί αυτοί επιστήμονες.
Η ιατρική κοινότητα έχει πολλές φορές επισημάνει ότι η επένδυση σε μια αποτελεσματική στρατηγική μεταμοσχευτικής πολιτικής και η εδραίωση κουλτούρας δωρεάς οργάνων αποτελεί άμεση ανάγκη για το παρόν και το μέλλον. Ας μην παραβλέπουμε, υπογραμμίζουν, ότι όλοι είμαστε εν δυνάμει λήπτες, καθώς η πιθανότητα να χρειαστούμε ένα μόσχευμα αυξάνεται όσο επιμηκύνεται το προσδόκιμο ζωής και πολλαπλασιάζονται τα κρούσματα εξαιρετικά σοβαρών ασθενειών.