«Ταυτότητα φύλου: Μία διεπιστημονικὴ προσέγγιση» -
Ἀπό τὴν ἡμερίδα στὸ Πολεμικὸ Μουσεῖο
Ἀπό τὴν ἡμερίδα στὸ Πολεμικὸ Μουσεῖο
Μὲ πρωτοφανὴ συμμετοχὴ κόσμου καὶ μεγάλη ἐπιτυχία πραγματοποιήθηκε τὴν Κυριακὴ 28 Μαΐου 2017 στὸ ἀμφιθέατρο τοῦ Πολεμικοῦ Μουσείου Ἀθηνῶν ἐπιστημονικὴ ἡμερίδα μὲ θέμα: «Ταυτότητα φύλου: Μία διεπιστημονικὴ προσέγγιση».
Τὴν ἡμερίδα συνδιοργάνωσαν ὁ Τομέας Ἐπιστημόνων τοῦ Συλλόγου «Ὁ Μέγας Βασίλειος», ἡ Χριστιανικὴ Ἕνωση Ἐπιστημόνων καὶ ἡ Χριστιανικὴ Ἕνωση Ἐκπαιδευτικῶν Λειτουργῶν τοῦ Συλλόγου «Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος», ἡ Ἀνωτάτη Συνομοσπονδία Πολυτέκνων Ἑλλάδος καὶ τὸ Σωματεῖο «Ἑνωμένη Ρωμηοσύνη». Συμμετεῖχαν μὲ ἐμπεριστατωμένες εἰσηγήσεις τέσσερις εἰδικοὶ ἐπιστήμονες, οἱ ὁποῖοι μὲ ἐπιχειρήματα ἀπέδειξαν ὅτι ἡ ἀλλαγὴ φύλου ἀποτελεῖ ὄχι ἁπλῶς διαστροφή, ἀλλὰ καταστροφὴ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. Τὶς ἐργασίες τῆς ἡμερίδος συντόνισε ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς κ. Νικόλαος.
Ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος ἀπέστειλε χαιρετισμὸ στὸ Συνέδριο μέσῳ ἐκπροσώπου του, τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βελεστίνου κ. Δαμασκηνοῦ, στὸν ὁποῖο μεταξὺ ἄλλων τονίσθηκαν καὶ τὰ ἑξῆς:
«Κάθε παρέκκλιση ἀπὸ τοὺς ὅρους τῆς Δημιουργίας πλήττει τὸν ἄνθρωπο ὄχι μόνον ἠθικά, ἀλλὰ ὀντολογικὰ ἐπίσης. Ὁ ἄνθρωπος ἐχθρεύεται τὸν Θεό, καὶ αὐτὸ τὸν καθιστᾶ στὴν πραγματικότητα “λιγότερο ἄνθρωπο, τραυματισμένο ἄνθρωπο”. (...) Ἡ διαβούλευση καὶ ἡ πιθανὴ νομοθέτηση τῆς δυνατότητας προσδιορισμοῦ τοῦ φύλου, ἀνεξαρτήτως τῶν σωματικῶν δεδομένων, προβάλλει καὶ στὴν πατρίδα μας τελευταῖα ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ ἐπιτεύγματα τῆς νεωτερικότητας. Καὶ εἶναι ἀπορίας ἄξιον πῶς ἄνθρωποι αὐτοπροσδιοριζόμενοι ὡς προοδευτικοὶ καὶ φιλελεύθεροι, οἱ ὁποῖοι κατηγοροῦν τὴν Ἐκκλησία γιὰ ἀπαξίωση καὶ ὑποτίμηση τῆς σωματικότητας στὸν ἄνθρωπο, πρεσβεύουν ἕναν ἀνθρώπινο “ἑαυτὸ” ἀνεξάρτητο ἀπὸ τὸ σῶμα. Πρόκειται γιὰ παρωχημένο δυϊσμὸ ἐνδεδυμένο μὲ σύγχρονη εὐτέλεια».
Τὴν ἡμερίδα συνδιοργάνωσαν ὁ Τομέας Ἐπιστημόνων τοῦ Συλλόγου «Ὁ Μέγας Βασίλειος», ἡ Χριστιανικὴ Ἕνωση Ἐπιστημόνων καὶ ἡ Χριστιανικὴ Ἕνωση Ἐκπαιδευτικῶν Λειτουργῶν τοῦ Συλλόγου «Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος», ἡ Ἀνωτάτη Συνομοσπονδία Πολυτέκνων Ἑλλάδος καὶ τὸ Σωματεῖο «Ἑνωμένη Ρωμηοσύνη». Συμμετεῖχαν μὲ ἐμπεριστατωμένες εἰσηγήσεις τέσσερις εἰδικοὶ ἐπιστήμονες, οἱ ὁποῖοι μὲ ἐπιχειρήματα ἀπέδειξαν ὅτι ἡ ἀλλαγὴ φύλου ἀποτελεῖ ὄχι ἁπλῶς διαστροφή, ἀλλὰ καταστροφὴ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. Τὶς ἐργασίες τῆς ἡμερίδος συντόνισε ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς κ. Νικόλαος.
Ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος ἀπέστειλε χαιρετισμὸ στὸ Συνέδριο μέσῳ ἐκπροσώπου του, τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βελεστίνου κ. Δαμασκηνοῦ, στὸν ὁποῖο μεταξὺ ἄλλων τονίσθηκαν καὶ τὰ ἑξῆς:
«Κάθε παρέκκλιση ἀπὸ τοὺς ὅρους τῆς Δημιουργίας πλήττει τὸν ἄνθρωπο ὄχι μόνον ἠθικά, ἀλλὰ ὀντολογικὰ ἐπίσης. Ὁ ἄνθρωπος ἐχθρεύεται τὸν Θεό, καὶ αὐτὸ τὸν καθιστᾶ στὴν πραγματικότητα “λιγότερο ἄνθρωπο, τραυματισμένο ἄνθρωπο”. (...) Ἡ διαβούλευση καὶ ἡ πιθανὴ νομοθέτηση τῆς δυνατότητας προσδιορισμοῦ τοῦ φύλου, ἀνεξαρτήτως τῶν σωματικῶν δεδομένων, προβάλλει καὶ στὴν πατρίδα μας τελευταῖα ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ ἐπιτεύγματα τῆς νεωτερικότητας. Καὶ εἶναι ἀπορίας ἄξιον πῶς ἄνθρωποι αὐτοπροσδιοριζόμενοι ὡς προοδευτικοὶ καὶ φιλελεύθεροι, οἱ ὁποῖοι κατηγοροῦν τὴν Ἐκκλησία γιὰ ἀπαξίωση καὶ ὑποτίμηση τῆς σωματικότητας στὸν ἄνθρωπο, πρεσβεύουν ἕναν ἀνθρώπινο “ἑαυτὸ” ἀνεξάρτητο ἀπὸ τὸ σῶμα. Πρόκειται γιὰ παρωχημένο δυϊσμὸ ἐνδεδυμένο μὲ σύγχρονη εὐτέλεια».
Ἡ ἡμερίδα ἀπετέλεσε τὴν πρώτη οὐσιαστικὴ κατάθεση κατοχυρωμένου ἐπιστημονικοῦ λόγου γύρω ἀπὸ τὸ θέμα αὐτό, ποὺ τὶς ἡμέρες ἐκεῖνες βρισκόταν κατεξοχὴν στὴν ἐπικαιρότητα λόγῳ τῆς δημόσιας ἠλεκτρονικῆς διαβούλευσης ἐπὶ τοῦ σχεδίου νόμου τοῦ Ὑπουργείου Δικαιοσύνης γιὰ τὴ νομικὴ ἀναγνώριση ταυτότητος φύλου.
Παρακάτω μεταφέρουμε περιληπτικὰ τὰ ὅσα ὑπογράμμισαν οἱ τέσσερις εἰσηγητές.
Α) Ὁ καθορισμὸς ὑπὸ τοῦ ἐγκεφάλου τῶν ψυχικῶν καὶ σωματικῶν χαρακτήρων τοῦ φύλου (Σταῦρος Μπαλογιάννης, Ὁμότ. Καθηγητὴς Νευρολογίας Α.Π.Θ.)
Ὁ κ. Καθηγητὴς τόνισε πὼς τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ φύλου ἑνὸς ἀνθρώπου εἶναι προεγγεγραμμένα πέραν τοῦ γονιδιώματος στὸν ἐγκέφαλο.
«Ὑπάρχουν πολλὲς διαφορὲς μεταξὺ τῶν δύο φύλων. Ἕνας νευροεπιστήμων, παίρνοντας στὰ χέρια του ἕναν ἐγκέφαλο, μπορεῖ νὰ καταλάβει ἂν εἶναι ἐγκέφαλος ἀνδρὸς ἢ ἐγκέφαλος γυναικός. (...) Διαφέρει τὸ πάχος τοῦ φλοιοῦ τῶν ἐγκεφαλικῶν ἡμισφαιρίων. Ἡ διαφορὰ αὐτὴ συμβάλλει στὴν ἀνάπτυξη διαφορετικῶν λειτουργικῶν κέντρων, τὰ ὁποῖα λειτουργοῦντα θὰ δώσουν διαφορετικὲς δυνατότητες καὶ προεκτάσεις στὴν ἔκφραση αὐτῆς τῆς προσωπικότητος. Ὑπάρχουν μεγάλες διαφορὲς στὴν κυτταρικὴ σύνθεση, στὰ νευρωνικὰ δίκτυα, σὲ περιοχὲς ποὺ ἔχουν σχέση μὲ τὴν ἀνθρώπινη συμπεριφορά (...) στὴν ἐπικοινωνία τῶν νευρωνικῶν δικτύων μεταξύ τους καὶ τέλος ὑπάρχουν διαφορὲς σὲ πυρῆνες οἱ ὁποῖοι καθορίζουν τὰ βιολογικὰ ὡρολόγια».
Ἡ πιὸ σημαντικὴ διαφορά, συνέχισε, ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὴν ἐνδομήτρια ζωή, ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς ὀργανογενέσεως τοῦ ἐγκεφάλου, τὸν τέταρτο ἐμβρυϊκὸ μήνα, εἶναι στὸν καλούμενο ἀμυγδαλοειδὴ πυρήνα. Ἐκεῖ χαράσσονται οἱ διαφορὲς τῶν δύο φύλων, ὁ χαρακτήρας τοῦ ἀνδρός, ὁ χαρακτήρας τῆς γυναικός. Καὶ ἐξήγησε πὼς ὁ ἀμυγδαλοειδὴς πυρήνας εἶναι ἡ περιοχὴ ἐκείνη τοῦ ἐγκεφάλου, ἡ ὁποία οὐσιαστικὰ καθορίζει τὸ συναίσθημα τοῦ ἀνθρώπου, τὴ συμπεριφορά του, τὴν ἐπικοινωνία μὲ τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του καὶ τὴν κοινωνική του ἔκφραση.
Ἐξήγησε ἀκόμη ὁ κ. Καθηγητὴς γιατί τὸ συναίσθημα τῶν γυναικῶν εἶναι σαφῶς πιὸ ἀνεπτυγμένο ἀπὸ ἐκεῖνο τῶν ἀνδρῶν, γιατί τὰ μικρὰ κορίτσια ἔχουν τὴ δυνατότητα νὰ μιλήσουν πιὸ νωρὶς ἀπὸ τὰ ἀγόρια ἢ νὰ μάθουν πιὸ εὔκολα κάποια ξένη γλώσσα, ἐνῶ οἱ ἐπιδόσεις τῶν ἀνδρῶν εἶναι καλύτερες στὴν πολυγλωσσία. Ἀναφέρθηκε στὴ διαφορετικὴ ἀντίδραση τῶν δύο φύλων στὸ ψυχολογικὸ στρές, στὴ διαφορετικοῦ τύπου μνήμη τους, καθὼς καὶ στὴν ἐπίδραση τῶν ὁρμονῶν στὸν ἐγκέφαλο, τελείως διαφορετικὴ στὸν ἄνδρα καὶ στὴ γυναίκα. «Ἀπὸ τὴ γέννηση μέχρι τὸν θάνατο αὐτὲς οἱ διαφορὲς παραμένουν ἀναλλοίωτες καὶ δὲν μεταβάλλονται», κατέληξε.
Β) Διαταραχὲς ὡς πρὸς τὴν ταυτότητα τοῦ φύλου (Καλλιόπη Προκοπάκη, Ψυχίατρος παιδιῶν καὶ ἐφήβων)
Στὴ Διαταραχὴ Ταυτότητος Φύλου κυρίως ἑστίασε μὲ τὴν εἰσήγησή της ἡ κ. Προκοπάκη καὶ στὶς διαφορετικὲς θεωρήσεις τοῦ φαινομένου αὐτοῦ. Συγκεκριμένα εἶπε:
«Τὰ ΛΟΑΤΚΙ (σ.σ. ὁμοφυλοφιλικὰ κ.ἄ.) κινήματα ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ Διαταραχὴ Ταυτότητας Φύλου (ΔΤΦ) ἀποτελεῖ φυσιολογικὴ παραλλαγὴ καὶ ὄχι ψυχιατρικὴ διαταραχή. Πρόσφατα τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο ἀπαίτησε ἀπὸ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἐπιτροπὴ καὶ τὸν Παγκόσμιο Ὀργανισμὸ Ὑγείας νὰ ἀποσυρθεῖ ἡ διάγνωση ΔΤΦ ἀπὸ τὸ κεφάλαιο τῶν ψυχικῶν διαταραχῶν καὶ διαταραχῶν συμπεριφορᾶς».
Ἐντούτοις ἀνέφερε πὼς σύμφωνα μὲ τὰ δεδομένα δύο ἐτῶν λειτουργίας εἰδικοῦ πανεπιστημιακοῦ κέντρου ἀλλαγῆς φύλου γιὰ ἐφήβους στὴ Φινλανδία, «στὴν πλειοψηφία τῶν περιπτώσεων ἡ δυσφορία φύλου παρουσιάστηκε στὸ πλαίσιο εὐρύτερης σύγχυσης τῆς προσωπικῆς ταυτότητας, σοβαρότατης ψυχοπαθολογίας καὶ σημαντικῶν δυσκολιῶν στὴν ἀνάπτυξη τῶν ἐφήβων (π.χ. 27% αὐτισμό, 57% αὐτοκτονικότητα καὶ αὐτοτραυματισμό, 13% ψυχωτικὰ συμπτώματα)». Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ καὶ «ἡ Ἀμερικανικὴ Ἑταιρεία Ψυχιατρικῆς Παιδιῶν καὶ Ἐφήβων (American Psychiatric Association) δημοσίευσε κατευθυντήριες ὁδηγίες, ὅπου χαρακτηρίζει τὶς θεραπεῖες τῆς δυσφορίας φύλου ἀστήρικτες ἐπιστημονικὰ καὶ πιθανὰ ἐπικίνδυνες».
Ἡ ἔγκριτη ψυχίατρος κατέδειξε μὲ τὴν εἰσήγησή της ὡς μόνες ἐνδεδειγμένες θεραπευτικὲς παρεμβάσεις σὲ παιδιὰ μὲ δυσφορία φύλου αὐτὲς ποὺ ἐνισχύουν τὸ βιολογικό τους φύλο. Πρὸς τοῦτο σύμμαχος ἔρχεται καὶ ἡ ἡλικία τῆς ἐφηβείας μὲ τὶς ἐκκρίσεις τῶν ἀναλόγων ὁρμονῶν στὸ ἀγόρι καὶ στὸ κορίτσι, ποὺ ἐνισχύουν τὴ φαινοτυπικὴ μορφὴ τοῦ φύλου τους. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ ΔΤΦ συνήθως ὑποχωρεῖ στὴν έφηβεία. Διαφορετικά, τυχὸν χειρουργικὲς ἐπεμβάσεις γιὰ ἀλλαγὴ φύλου συνεπάγονται ἐκτὸς τῶν ἄλλων καὶ μόνιμη στειρότητα, τόνισε.
Γ) Φύλο καί ἔννομες σχέσεις (Καλλιρρόη Παντελίδου, Καθηγήτρια Ἀστικοῦ Δικαίου Νομικῆς Σχολῆς Δ.Π.Θ.)
Ὡς πρὸς τὶς οἰκογενειακὲς σχέσεις ἡ κ. Παντελίδου ἀνέφερε πὼς «οἱ ἀποφάσεις τοῦ Πολυμελοῦς Πρωτοδικείου Ρόδου ὑπ᾿ ἀριθ. 114/2009 καὶ 115/2009 ἀνεγνώρισαν ὅτι ὁ γάμος μεταξὺ προσώπων τοῦ ἰδίου φύλου εἶναι ἀνυπόστατος».
Τὸ φύλο, τόνισε ἡ εἰσηγήτρια στὴν κριτική της στὸ σχέδιο νόμου γιὰ τὴ «διόρθωση» (=ἀλλαγή) φύλου, «ἀνήκει στὶς σταθερὲς ποὺ καταρχὰς δὲν μεταβάλλονται καὶ ἀκολουθοῦν τὸ ἄτομο σὲ ὅλη τὴ ζωή του. Ἀποφεύγεται ἔτσι ὁ κίνδυνος συγχύσεως μὲ ἄλλο πρόσωπο, ἡ διαφυγὴ ἑνὸς προσώπου ποὺ βαρύνεται μὲ βεβαρημένο ποινικὸ μητρῶο ἢ ποὺ ἔχει δυσβάστακτες οἰκονομικὲς ὑποχρεώσεις. Τὸ φύλο, ὅπως καὶ τὰ ἄλλα στοιχεῖα ἐξατομικεύσεως, διέπονται ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς μὴ ἐλεύθερης ἐπιλογῆς, τῆς σταθερότητας καὶ ὄχι τῆς μεταβλητότητας. Ὁ κανόνας εἶναι ὅτι ἡ κατάταξη σὲ φύλο δὲν ἀπόκειται στὴν ἐλεύθερη ἐπιλογὴ τοῦ προσώπου».
Ἐπιπλέον διέβλεψε καὶ ἄλλον κίνδυνο συγχύσεως μὲ τὴν ἐφαρμογὴ τοῦ σχεδίου νόμου: «Τὸ πρόσωπο ποὺ αἰτεῖται τὴ διόρθωση δὲν πρέπει νὰ εἶναι ἔγγαμο. (...) Ὅπως τονίσθηκε, γάμος μεταξὺ προσώπων τοῦ ἰδίου φύλου εἶναι ἀνυπόστατος. Μπορεῖ ὅμως ὁ ἄγαμος νὰ συνάψει γάμο ἐὰν διορθώσει τὸ φύλο του, δηλαδὴ στὴν οὐσία συνάπτει γάμο μὲ πρόσωπο τοῦ ἰδίου φύλου. (...) Μὲ τὴ νεφελώδη ἔννοια τῆς ταυτότητας φύλου κινδυνεύουμε νὰ φθάσουμε σὲ φύλο χωρὶς ταυτότητα», κατέληξε.
Δ) «Ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον... ἄρσεν καὶ θῆλυ» (Ἀπόστολος Νικολαΐδης, Κοσμήτωρ Θεολογικῆς Σχολῆς Ε.Κ.Π.Α.)
Σύμφωνα μὲ τὸν κ. Καθηγητή, ἡ ἀνωτέρω βιβλικὴ ἀναφορά (Γεν. α΄ 27) συνιστᾶ θεμελιώδη ἀνθρωπολογικὴ ἀρχὴ γιὰ τὴν κατανόηση τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου ὡς ἄρρενος καὶ θήλεος. Ἡ ἀρχὴ αὐτὴ ἄρχισε νὰ ἀμφισβητεῖται ἀπὸ τότε ποὺ ἡ ἐκκοσμικευμένη κοινωνία θέλησε εἴτε νὰ προτάξει τὸ κοινωνικὸ φύλο ἔναντι τοῦ βιολογικοῦ, εἴτε νὰ ἀλλάξει τὴ μέχρι πρότινος ἐμπειρία γιὰ τὸ τί εἶναι φυσικὸ καὶ τί ἀφύσικο, κανονικὸ καὶ μὴ κανονικό, εἴτε νὰ καταργήσει τὰ φύλα, ἀφήνοντας στὸν καθένα τὴ δυνατὀτητα νὰ αὐτοπροσδιορίζεται ὄχι μὲ βάση τὸ τί εἶναι, ἀλλὰ μὲ τὸ τί θὰ ἤθελε νὰ εἶναι.
Ὁ κ. Νικολαΐδης ἐπικέντρωσε τὴν εἰσήγησή του στὸ ἐρώτημα γιατί ὁ Θεὸς ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο μὲ δύο φύλα. «Ὁ ἄνθρωπος δὲν πλάθεται ἄτομο ἀλλὰ πρόσωπο, ἐπαληθεύει δὲ τὴ δημιουργία του ὡς προσώπου στὸ βαθμὸ ποὺ ὁ ἄνδρας κοινωνεῖ μὲ τὴ γυναίκα. Μία διαφορετικὴ ἐπιλογὴ τοῦ Θεοῦ θὰ ὁδηγοῦσε σὲ “μονοδιάστατο ἄνθρωπο”». Ἂν ὁ Θεὸς προχωροῦσε σὲ ἄφυλη ἢ ὁμόφυλη δημιουργία, θὰ χανόταν ἡ ἔννοια τῆς σχέσεως, ἑνώσεως, κοινωνίας μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων. Ἀντιθέτως «στὸ γάμο, ὡς μιὰ θεόθεν σύζευξη, τὰ δύο ἡμίση γίνονται ἕνα, γι᾿ αὐτὸ καὶ δὲν μποροῦν νὰ χωριστοῦν (...). Ἡ σχέση τῶν δύο φύλων εἶναι χωρὶς καμιὰ ἀμφιβολία συμπληρωματική. (...) Τὸ κάθε φύλο συνεισφέρει μὲ τὰ δικά του χαρακτηριστικὰ στὴν ἑνότητά τους. (...) Ἡ μητρότητα ὡς συστατικὸ στοιχεῖο τῆς γυναίκας καὶ ἡ πατρότητα ὡς ἀνάλογο στοιχεῖο τῆς ταυτότητας τοῦ ἄνδρα δὲν κατανοοῦνται μὲ βάση τὴν προαίρεση καὶ τὸν ὀρθολογικὸ προγραμματισμό, ἀλλὰ μὲ βάση τὴ φυσιολογία». Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἐπιτυγχάνεται ἡ κοινωνία τῶν προσώπων, ἡ ὁποία βοηθεῖ καὶ στὴν ἀποκατάσταση τῆς ἑνώσεως καὶ κοινωνίας μὲ τὸν Θεό.
Ξεκάθαρες θέσεις καὶ ἀπὸ τοὺς τέσσερις εἰσηγητές, ἀτράνταχτα ἐπιχειρήματα ποὺ ὁδηγοῦν στὸ συμπέρασμα ὅτι τὸ σχέδιο νόμου «περὶ νομικῆς ἀναγνώρισης ταυτότητας φύλου» ὁδηγεῖ στὸν ἔσχατο ἐκφυλισμὸ τοῦ ἀνθρώπου καὶ στὴν ἀποδόμηση τῆς ἐσώτατης συνειδητοποιήσεως τῆς ταυτότητός του. Ἡ Κυβέρνηση, προτοῦ φέρει τὸν νόμο αὐτὸ πρὸς ψήφιση, θὰ ἔπρεπε νὰ ὑπολογίσει μεταξὺ ἄλλων καὶ τὶς τρομακτικές, ὀλέθριες κοινωνικὲς συνέπειες ποὺ θὰ ἔχει τὸ ἐγχείρημα αὐτό. Μιὰ τέλεια σύγχυση, ποὺ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ μὴν ὁδηγήσει σὲ ἐθνικὴ καταστροφή.