ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
1. Το σώμα του ανθρώπου κατά την αρχαία ελληνική φιλοσοφία
(...)
2. Ο Χριστιανισμός έναντι του σώματος
(...)
β) Ο άγιος Μάξιμος ο
Ομολογητής περιγράφοντας την ενότητα ψυχής και σώματος, αναλύει πως επικοινωνεί
η ψυχή με την κτίση, δια των σωματικών οργάνων και αισθήσεων, και πως ο
συνδυασμός σωματικών αισθήσεων και ψυχικών αισθήσεων έχει ως αποτέλεσμα την
γέννηση των αρετών.
Γράφει ο άγιος Μάξιμος ότι ο άνθρωπος όπως έχει ψυχή και σώμα, έτσι έχει ψυχικές και σωματικές
αισθήσεις, και βεβαίως τα ανάλογα σωματικά όργανα, δια των οποίων εκφράζονται
οι αισθήσεις. Στην συνέχεια, κάνει μια καταπληκτική ανάλυση γύρω από το θέμα
αυτό, λέγοντας ότι μέσα από τις σωματικές αισθήσεις και τα ανάλογα όργανα οι
δυνάμεις της ψυχής διαβιβάζονται στον αισθητό κόσμο, και βεβαίως, μεταφέρουν τους
λόγους των όντων στην ψυχή και έτσι επιτυγχάνεται η ενότητα των πάντων, του
ανθρώπου με όλην την κτίση.
Συγκεκριμένα, αναλύει ότι η νοερά δύναμη, ήτοι ο νους,
συνδέεται με την οπτική αίσθηση, η λογική δύναμη, ήτοι ο λόγος, με την
ακουστική αίσθηση, η θυμική δύναμη συνδέεται με την οσφραντική, η επιθυμητική
δύναμη συνδέεται με την γευστική, η ζωτική δύναμη με την απτική. Έτσι, εικόνα
του νου είναι ο οφθαλμός, του λόγου το αυτί, του θυμού η μύτη, της επιθυμίας η
γεύση και της ζωής η αφή.
Εκείνο που πρέπει εδώ να υπογραμμισθή, επειδή μας ενδιαφέρει,
είναι ότι, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, το θυμικό μέρος της ψυχής, ο
λεγόμενος θυμός, που είναι η δύναμη εκείνη που μας ωθεί στην πραγμάτωση κάποιου
έργου, συνδέεται με την όσφρηση, ήτοι με την αναπνοή. Αυτό το γνωρίζουν πολύ
καλά οι αθλητές, οι οποίοι με το κράτημα της αναπνοής αυτοσυγκεντρώνονται,
κρατούν τον θυμό, και στη συνέχεια ο θυμός αποκτά μεγάλη δύναμη και ενέργεια
για να ανταποκριθή στον σκοπό της επιτυχίας.
Όμως ο άγιος Μάξιμος προχωρεί ακόμη περισσότερο για να πη
ότι αυτές οι ψυχικές δυνάμεις, μαζί με τις σωματικές αισθήσεις, συνδυάζονται
μεταξύ τους και έτσι γεννιούνται οι τέσσερεις μεγάλες αρετές. Δηλαδή, η φρόνηση αποκτάται με την συμπλοκή της νοεράς
και λογικής δυνάμεως με την οπτική και ακουστική αίσθηση και τα αντίστοιχα
αισθητά. Η ανδρεία αποκτάται με την
συμπλοκή του θυμού με την όσφρηση, δηλαδή την μύτη. Η σωφροσύνη αποκτάται με την συμπλοκή της μετρημένης χρήσης της επιθυμητικής
δυνάμεως με την γευστική αίσθηση στο οικείο αισθητήριο. Και η δικαιοσύνη αποκτάται με την ίση και
αρμονική διανομή της ζωτικής δυνάμεως σε όλα τα αισθητά μέσω της απτικής
δυνάμεως.
Και εδώ βλέπουμε την μεγάλη αξία της συμπλοκής του θυμικού
μέρους της ψυχής με την όσφρηση, γιατί τότε αναπτύσσεται η ανδρεία, η οποία
είναι απαραίτητη σε όλους, ώστε να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής, αλλά
και για τον αθλητή. Πρόκειται για μεγάλη ανδρεία να καταγίνεται ο άνθρωπος με
μεγάλες προπονήσεις και να συμμετέχη στις σκληρές δοκιμασίες των μεγάλων
αγώνων.
Βέβαια, στην συνέχεια ο άγιος Μάξιμος προχωρεί για να
αναπτύξη πως με την σύνθεση των τεσσάρων αυτών γενικών αρετών κατά ζεύγη,
δημιουργούνται η σοφία (φρόνηση και δικαιοσύνη) και η πραότητα (ανδρεία και
σωφροσύνη) ενώνονται και αποτελούν την αγάπη που είναι εκστατική[29]. Το όλο
σύστημα του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού εφαρμόζεται σε όλη την ισόρροπη
ανάπτυξη του Χριστιανού και δεν απομονώνεται απλώς για την άθληση, αλλά έχει
μεγάλη σημασία ότι δια της ενώσεως ψυχικών και σωματικών αισθήσεων ο άνθρωπος ολοκληρώνεται
και μπορεί να αντέξη στις πιο δύσκολες καταστάσεις της ζωής.
Στην πράξη, όπως εξασκείται από τους μοναχούς, με την νοερά
προσευχή, η οποία στην πραγματικότητα ενεργοποιεί την νοερά δύναμη, και με την
τεχνική ακόμη της εκπνοής και εισπνοής αποκτάται μεγάλη αυτοσυγκέντρωση και ενοποίηση της υπάρξεως
του ανθρώπου. Και αυτό δεν επιτυγχάνεται μόνον με την ανθρώπινη άσκηση, αλλά
κυρίως με την Χάρη του Θεού, οπότε ο άνθρωπος αποκτά τεράστιες δυνάμεις ώστε να
αντέξη ακόμη και το μαρτύριο.
Επομένως, στην ορθόδοξη θεολογία και ασκητική υπάρχει μια
θαυμάσια μέθοδος, η οποία δεν αποβλέπει μόνον στην σωματική και ψυχολογική
χαλάρωση, αλλά στην ενοποίηση της ανθρωπίνης υπάρξεως και της ενώσεως του
ανθρώπου με τον Θεό. Και γι’ αυτό δεν έχουμε ανάγκη να καταφεύγουμε σε άλλες μεθόδους
(γιόγκα), που στέκονται σε εξωτερικές καταστάσεις και μάλιστα γίνονται μέσα σε
μια ειδική φιλοσοφία που συνίσταται στην απόκτηση της νιρβάνα για την αποφυγή της
σαμσάρα, τα οποία βέβαια δεν ανταποκρίνονται στην όλη πρακτική του χριστιανικού
βίου και της δυτικής παραδόσεως, γιατί συν τοις άλλοις προϋποθέτουν την άρνηση
του κοινωνικού βίου.
«ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Η ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ Η ΑΘΛΗΣΗ ΤΟΥ», ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ
ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΥ, ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ, ΕΚΔΟΣΙΣ Α’ 2002, ΣΕΛ
32-35