Η σύγχρονη οικογένεια:
νέες μορφές συμβίωσης
Χάρις Κατάκη Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Η ανάδειξη των νέων μορφών συμβίωσης, που μας υποχρεώνει να
ζήσουμε κάτω από συνθήκες ανομοιογένειας και αστάθειας, απαιτεί, για την
εύρυθμη λειτουργία των συμβιώσεων, εσωτερική συγκρότηση και αποτελεσματική
επικοινωνία – δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Ως επαγγελματίες της ψυχικής υγείας, ερχόμαστε καθημερινά
αντιμέτωποι με προβληματισμούς και διλήμματα που αφορούν στη μεταμόρφωση
βασικών δομικών και λειτουργικών στοιχείων της οικογενειακής ζωής. Οι νέες
μορφές συμβίωσης απορρέουν από τα διαζύγια, τους διαπολιτισμικούς γάμους, την
απόκτηση παιδιών από διαφορετικούς συντρόφους, τις υιοθεσίες, τη χρήση νέων
τεχνολογιών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, τη σταδιακή αναγνώριση κοινωνικών
δικαιωμάτων στα ομοφυλόφιλα ζευγάρια κοκ.
Το μωσαϊκό των σύγχρονων οικογενειών συνεπάγεται επομένως
σαρωτικές αλλαγές στο χαρτί της οικογενειακής ζωής. Στο πολύπλοκο αυτό μωσαϊκό
προστίθενται άντρες και γυναίκες που αναζητούν τους συντρόφους τους σε κοντινά
και μακρινά μέρη σε ολόκληρο τον πλανήτη, ακόμα και στον κυβερνοχώρο, συνδέονται
με συντρόφους άλλης κουλτούρας, θρησκείας και φυλής, δοκιμάζουν και
δοκιμάζονται, αποτυγχάνουν και προσπαθούν ξανά και ξανά.
Τα νομικά, ηθικά και κοινωνικά διλήμματα που προκύπτουν
είναι πολλά. Οι επιλογές και οι διαπραγματεύσεις για το τι είναι λειτουργικό,
σωστό, δίκαιο, εφικτό προσκρούουν συχνά σε παγιωμένες αντιλήψεις και πρακτικές
και προκαλούν δυσεπίλυτες εσωτερικές και διαπροσωπικές αντιπαραθέσεις και
συγκρούσεις. Τα «μεταλλαγμένα» σχήματα συμβίωσης μας οδηγούν πλέον σε
αναθεωρήσεις των θεμελιακών συστατικών της ζωής και των παραδοσιακών κατασκευών
που υφαίνουν ξανά, με νέα υλικά, τον κοινωνικό ιστό.
Είναι τόσο βαθιά η μεταμόρφωση της οικογενειακής ζωής, ώστε
χρειαζόμαστε νέους όρους και ορισμούς για να περιγράψουμε τις προδιαγραφές των
νέων μορφών συμβίωσης – τους ρόλους, τις αξίες και τους κανόνες συμπεριφοράς.
Σε μια εποχή όπου οι περίπλοκες μορφές συμβίωσης είναι πλέον καθεστώς, ορισμοί
με αρνητική εννοιολογική απόχρωση, για παράδειγμα διαλυμένες οικογένειες,
μοιάζουν ξεπερασμένες και αποπροσανατολιστικές.
Στη μεταβατική φάση που διανύουμε, εκτός από εκφράσεις που
χρωματίζουν αρνητικά τους σημαντικούς οικογενειακούς ρόλους (π.χ. ζωντοχήρα,
παιδί χωρισμένων γονιών κλπ.), δε διαθέτουμε ακόμα τους κατάλληλους όρους για
να τους περιγράψουμε. Για παράδειγμα, ενώ τα υιοθετημένα παιδιά αποκαλούν τους
θετούς τους γονείς μητέρα και πατέρα, δεν υπάρχουν προσφωνήσεις για εκείνους
που μεγαλώνουν τα παιδιά των συντρόφων τους οι οποίες να μην έχουν αρνητικές
αποχρώσεις (π.χ. μητριά) και να μην είναι απλώς περιγραφικές (π.χ. ο άνδρας ή ο
πρώην της μητέρας μου).
Ρίχνοντας το φακό στο εσωτερικό των σπιτιών στα οποία
συμβιώνουν πρωτότυποι και ετερόκλητοι συνδυασμοί, δε μπορεί παρά να διαπιστώσει
κανείς πως οι δεσμοί και οι δεσμεύσεις σταδιακά αποσυνδέονται από
προκαθορισμένες οριοθετήσεις και κανόνες. Η μονιμότητα και η διάρκεια των
δεσμών δεν αποτελούν πλέον προϋπόθεση για τη δημιουργία στενών και
συναισθηματικά φορτισμένων σχέσεων. Με βάση τις εξελίξεις θα μπορούσε να
υποστηριχθεί ότι οι συναισθηματικοί δεσμοί εξισώνονται με τους δεσμούς αίματος,
τις κοινές βιολογικές και πολιτισμικές ρίζες.
Η ανάδειξη των νέων μορφών συμβίωσης, που μας υποχρεώνει να
ζήσουμε κάτω από συνθήκες ανομοιογένειας και αστάθειας, απαιτεί, για την
εύρυθμη λειτουργία των συμβιώσεων, εσωτερική συγκρότηση και αποτελεσματική
επικοινωνία – δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Με άλλα λόγια, η αγάπη, η
πανανθρώπινη ανάγκη να ανήκουμε σε ένα σύνολο, η ικανοποίηση των
συναισθηματικών αναγκών, ανάγονται σε βασικά στοιχεία ενός ευρύτερου ορισμού
της συνοχής των ανθρώπινων συστημάτων.
Η αναθεώρηση της ουσίας των ανθρωπίνων σχέσεων, επισημαίνει
την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα που διαθέτουν οι ζωντανοί οργανισμοί να
δουν από το περιβάλλον τους τα ζωτικά στοιχεία που χρειάζονται για την ανέλιξη
τους.
https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/oikogeneia-kai-paidi/oikogeneia/5139-i-sixroni-oikogeneia-nees-morfes-simviosis.html