Ο π. Αθανάσιος Μυτιληναίος για το πρόσωπο του Μελχισεδέκ
Ακολουθεί απόσπασμα σε γραπτή μορφή, από ομιλία του π. Αθανασίου Μυτιληναίου, σχετικά με το πρόσωπο του Μελχισεδέκ και τον ρόλο που έχει μέσα στην Αγία Γραφή. Εξαιρετική και διδακτική ομιλία, χρήσιμη σε όλους μας, εφόσον ερμηνεύεται το πρόσωπο αυτό με βάση τον απόστολο Παύλο, συνδέοντας έτσι τον τύπο της Παλαιάς Διαθήκης με την εκπλήρωση στην Καινή. Η ερμηνεία τόσο του απ. Παύλου όσο και του π. Α. Μυτιληναίου, γίνεται σε Χριστολογική βάση, που όπως διδάσκει και ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: «Το μυστήριο της ενσάρκωσης του Λόγου έχει τη δύναμη όλων των αινιγματικών λόγων και τύπων της Γραφής και όλη την γνώση των ορατών και νοητών δημιουργημάτων» (Τ. Φ 14, 479).
Η ομιλία έγινε στις 26/02/1979, είναι η ομιλία υπ αριθμόν 16, και είναι από το βιβλίο της Γένεσης, κεφάλαιο 14. Το απόσπασμα είναι από το 31.40 μέχρι το 53 λεπτό. Βρίσκεται εδώ.
Ο π. Αθανάσιος Μυτιληναίος για τον Μελχισεδέκ
«Ποίος ήτο αυτός ο Μελχισεδέκ; Ο Βασιλιάς Σαλήμ. Περίεργη συμπεριφορά. Βγαίνει να προϋπαντήσει τον Αβραάμ και να προσφέρει θυσία, άρτους και οίνο. Προσέξτε· προσέφερε θυσία άρτο και οίνο. Μερικοί ερμηνευτές λέγουν ότι δεν προσέφερε θυσία άρτο και οίνο, αλλά προσέφερε κρασί και ψωμί εις τους άνδρες του Αβραάμ δια να στηριχθούν από την επιστροφή τους από τον πόλεμο αυτό. Δηλαδή να φάνε. Να στυλώσουνε. Αλλά, δεν είναι ακριβές αυτό. Διότι εδώ λέγει ‘’ήτο ιερεύς’’ (Γέν. 14:18). Και αφού λοιπόν αυτός ήτο και βασιλεύς, ήτο και ιερεύς ο Μελχισεδέκ, σημαίνει ότι αυτό που προσφέρει, είναι προσφορά θυσίας. Δευτερευόντως, το προσφερθέν ως θυσία δίδει εις τους άνδρας του Αβραάμ να το φάνε. Είναι γνωστό ότι οι ειρηνικές τουλάχιστον θυσίες –ειρηνικές λέγονται εκείνες που δεν είναι αιματηρές- προσεφέροντο και μπορούσε κανείς να τις φάει. Είναι γνωστό ότι μόνο το ολοκαύτωμα δεν ετρώγετο. Όλα τα άλλα ετρώγοντο, και ήτο αυτή η μετοχή.
Ξέρετε τι πάει να πει θυσία; Και σήμερα, όταν πάμε το πρόσφορό μας, παίρνουμε πίσω το αντίδωρο. Ή η Θεία Κοινωνία. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι στην θυσία που προσφέραμε στον Θεό, του προσφέραμε τραπέζι ευτελές, ένα κοινό ψωμί. Εκείνος μας προσφέρει πλούσιο, θεϊκό, και βασιλικό τραπέζι με το Σώμα και το Αίμα του Υιού Του, και μας καλεί να φάμε. Και είναι τώρα συνδαιτυμόνες – ποιος;- ο Θεός και εμείς. Θυμηθείτε την παραβολή του Βασιλικού δείπνου, ή των Βασιλικών γάμων. Θυμηθείτε τις δύο αυτές παραβολές, που προσκαλεί ο Βασιλεύς εις το τραπέζι. Κάθε θυσία, λοιπόν, σημαίνει ότι έχουμε συνδαιτυμόνα στο τραπέζι μας τον Θεό. Εδώ προσφέρει λοιπόν άρτο και οίνο.
Διότι ‘’ήτο ο Μελχισεδέκ ιερεύς του Θεού του Υψίστου’’ (Γέν. 14:18). Καταπληκτικό αγαπητοί. Μέχρι τώρα ξέραμε ότι μόνο ένα πρόσωπο είναι μονοθεϊστής, ο Αβραάμ. Εξ αποκαλύψεως; Πιθανώς. Από παράδοση; Από καμία φλέβα παραδόσεως; Πιθανώς. Μήπως και τα δύο; Πιθανότατα. Διότι, αν λάβετε υπόψη ότι ο Θάρα ήτο ειδωλολάτρης, ο πατέρας του Αβραάμ, όταν κατόπιν θα πάρει ευλογία ο Αβραάμ από τον Θεό, θα του πει όλα αυτά δεν θα γίνουν τώρα. Εσύ θα πεθάνεις και θα προστεθείς στους πατέρες σου. Ποιους πατέρες του; Όχι παρακαλώ εις τους προγόνους του, τους κατά σάρκα. Πατέρες του Αβραάμ είναι ο Νώε και ο Σήθ. Είναι κατά πνεύμα πατέρες, γιατί αυτοί στάθηκαν δίκαιοι και ο Αβραάμ στέκεται δίκαιος. Τώρα έχουμε και ένα δεύτερο πρόσωπο, ο οποίος είναι μονοθεϊστής, είναι ο Μελχισεδέκ. Και όχι μόνο μονοθεϊστής, δηλαδή γνώστης του αληθινού Θεού, αλλά και λάτρης του αληθινού Θεού, διότι ήτο και ιερεύς. Είναι μυστηριώδες πρόσωπο αυτό, ο Μελχισεδέκ. Μπαίνει εδώ, σε αυτά τα τρία χωρία, αποσιωπάται οτιδήποτε περί το όνομά του. Ούτε κάτι προγενέστερο, ούτε κάτι επόμενο. Ούτε προγόνους, ούτε απογόνους.
Λέγει ο απόστολος Παύλος ,ερμηνεύοντας, ότι αυτό επίτηδες το κάνει η Γραφή.Βεβαίως είχε και γονείς. Βεβαίως είχε και παιδιά, ενδεχομένως. Αλλά τους αποσιωπά όλους αυτούς η Αγία Γραφή, διότι θέλει τον Μελχισεδέκ να τον καταστήσει αντίτυπο ενός μέλλοντος ιερέως. Και αυτός ο μέλλων ιερεύς είναι ο Ιησούς Χριστός. Ότι το πράγμα είναι έτσι, ακούσατέ το· ο δεύτερος Ψαλμός μας λέγει: ‘’Συ ει ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδέκ’’ (Ψαλ. 109:4). Εδώ ομιλεί ο Θεός Πατήρ στον Θεό Υιό, και του λέγει: ‘’Συ είσαι ιερεύς αιώνιος, κατά την τάξη Μελχισεδέκ’’. Τι θα πει ‘’κατά την τάξιν Μελχισεδέκ’’; Κατά τον τρόπο. Συνεπώς, ο Μελχισεδέκ αποτελεί αντίτυπο.
Κάνει εντύπωση πως μπόρεσε το όνομα του Μελχισεδέκ, ο οποίος δεν ανήκει στον λαό του Θεού –είναι ξένος, είναι άλλος, είναι βασιλεύς άλλου λαού-, πως μπήκε αυτό το πρόσωπο μέσα στην ιστορία των Εβραίων. Δεν αντέδρασαν οι Εβραίοι για αυτό; Όχι. Το είχανε και περί πολλού μάλιστα. Ο δεύτερος Ψαλμός. Είναι σίγουρο από την Εβραϊκή Παράδοση ότι ο πάτρων του δευτέρου Ψαλμού είναι ο Δαβίδ. Για τον πρώτο Ψαλμό έχουμε τούτο, ότι είναι ανεπίγραφος. Ο δεύτερος Ψαλμός είναι επίγραφος. Είναι του Δαβίδ ο Ψαλμός αυτός. Συνεπώς, πως μπήκε το πρόσωπο αυτό εκεί; Ένα πρόσωπο αλλότριο του λαού του Θεού. Περιέργως. Λάθος; Καλά, έγινε ένα λάθος. Θα μπορούσανε μετά οι Ραβίνοι να πούνε: ‘’τι χρειάζεται εδώ ο Μελχισεδέκ;’’. Κόψιμο, ψαλίδισμα. Πέταμα απ’ έξω. Πως μπαίνει τώρα εδώ; Είναι οι Ψαλμοί θεόπνευστοι; Μπήκε θεοπνεύστως, διότι η ιεροσύνη του Ααρών θα καταργηθεί, και θα έρθει η ιεροσύνη του Ιησού Χριστού. Ακούσατε λοιπόν πως: Πρώτα- πρώτα, όταν προσφέρει ο Μελχισεδέκ άρτο και οίνο, είναι προτύπωση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Διότι ο μέλλων αρχιερεύς, ο εις τους αιώνας Ιησούς Χριστός, αυτή την θυσία θα προσφέρει, το Σώμα Του και το Αίμα Του. Και θα μας δώσει το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας που θα είναι το Σώμα Του και το Αίμα Του, υπό τα είδη του άρτου και του οίνου. Και εδώ έχουμε την πρώτη προτύπωση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Ακόμα, ο Μελχισεδέκ δεν έχει πατέρα, ούτε μητέρα. Δηλαδή, είχε πατέρα και μητέρα, δεν γεννήθηκε ουρανοκατέβατος, αλλά δεν αναγράφονται. Ούτε απογόνους. Έτσι ξεκάρφωτα. Για να δείξει ότι ο αρχιερεύς ο μέλλων δεν θα είχε ούτε πατέρα ούτε μητέρα. Θα γράψει ο απόστολος Παύλος, ο Μελχισεδέκ είναι ‘’απάτωρ, αμήτωρ, αγενεαλόγητος’’ (Εβρ. 7:3). Πραγματικά, ο Ιησούς Χριστός είναι αμήτωρ κατά την θεότητα, απάτωρ κατά την ανθρωπότητα, και αγενεαλόγητος. Δεν έχει απογόνους, είναι ο μοναδικόςεις τους αιώνες. Εις τους αιώνες ο Ένας, ο Υιός του Θεού, ο Ιησούς Χριστός.
Αλλά το σπουδαίο είναι το εξής. Όταν ο Μελχισεδέκ προϋπαντεί τον Αβραάμ και τον ευλογεί, αυτό κάνει εντύπωση. Αυτό είναι ένα θαυμάσιο απολογητικό στοιχείο ότι η Αγία Γραφή λέει την αλήθεια. Ξέρετε γιατί; Είναι γνωστό ότι πάντοτε οι γενάρχες ενός λαού περιβάλλονται από ένα φωτοστέφανο, από μία αίγλη. Εδώ, ενώ ο Αβραάμ είναι ένα σπουδαίο πρόσωπο, είναι ο γενάρχης του Ισραήλ, γράφει η Αγία Γραφή ότι ο Αβραάμ ευλογήθηκε από τον Μελχισεδέκ. Αυτό, παρακαλώ, είναι υποτιμητικό. Ο γενάρχης μας, ο άνθρωπος που φέρει την αποκάλυψη του Θεού, ευλογείται από έναν αλλότριο; Λέει ο απόστολος Παύλος ερμηνεύοντας, ‘’είναι φανερό ότι το έλαττον υπό του κρείττονος ευλογείται’’ (Εβρ. 7:7). Το κατώτερο πάντα από το ανώτερο ευλογείται. Για να ευλογηθεί λοιπόν ο Αβραάμ από τον Μελχισεδέκ, σημαίνει ότι ο Μελχισεδέκ είναι ανώτερος από τον Αβραάμ. Αυτό το πράγμα το έγραψαν οι Εβραίοι. Δεν θα τους τιμούσε όμως βλέποντας και τοποθετώντας τον Αβραάμ γενάρχη του λαού των. Αλλά είναι η αλήθεια. Είναι ένα θαυμάσιο απολογητικό στοιχείο ότι η Αγία Γραφή λέει την αλήθεια.
Αλλά επιπλέον τώρα, ο Μελχισεδέκ αφού ευλογεί τον Αβραάμ, μετά αποτείνεται προς τον Θεό και λέει: ‘’Ευλογημένος Άβραμ τω Θεώ τω Υψίστω’’ (Γεν. 14:19). Ομιλεί περί του αληθινού Θεού. Γιατί Ύψιστος; Για το εξής λόγο. Ύψιστος λέγεται εκείνος που κατοικεί πέρα και πάνω από όλα. Τότε υπήρχαν οι ψεύτικοι θεοί και συνεπώς ο Θεός του Αβραάμ είναι ο Ύψιστος. Κάπως έτσι δέχεται και ο Ναβουχοδονόσορ τον Θεό που του αποκαλύπτουν οι τρείς παίδες και ο Δανιήλ. Αλλά για μας δεν είναι ο Θεός ο Ύψιστος, γιατί δεν υπάρχουν κατώτερα πράγματα, κατώτεροι θεοί. Είναι ο Ένας και Μοναδικός Θεός. Εδώ όμως, ευστόχως τοποθετήθηκε ‘’ο ‘Ύψιστος’’, διότι βρίσκονται σε μια περιοχή ειδωλολατρίας και σε μία εποχή ειδωλολατρίας. Και για να επισημάνει ότι είναι Ύψιστος, βάζει κάτι συμπληρωματικό: ‘’ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη’’ (Γέν. 14:19). Συνεπώς, πάν ότι υπάρχει δεν είναι δημιούργημα κανενός άλλου Θεού, αλλά μόνο Εκείνου που είναι πέρα και πάνω από όλα, του Υψίστου Θεού. Και ‘’Ευλογητός ο Θεός ο Ύψιστος που παρέδωσε τους εχθρούς σου υποχειρίους σου’’ (Γεν. 14:20).
Όταν πήρε την ευλογία ο Αβραάμ από τον Μελχισεδέκ, που δείχνει ότι ο Μελχισεδέκ είναι ανώτερος, τώρα του ότι είναι ανώτερος ο Μελχισεδέκ θα το δείξει και με μία πράξη του ο Αβραάμ. Παίρνει τα λάφυρα και τα αποδεκατώνει και δίνει την δεκάτη εις τον Μελχισεδέκ. Είχε εκατό λάφυρα; Πήρε το δέκα τοις εκατό. Αυτό ακόμα σήμαινε ότι ο Αβραάμ είναι κατώτερος από τον Μελχισεδέκ. Πάντοτε την δεκάτη την δίνουμε εις τον ανώτερό μας. Που δίνουμε το φόρο; Εις τους κατωτέρους μας ή εις τους ανωτέρους μας; Φόρος είναι αυτό. Προφανώς εις τους ανωτέρους μας. Λοιπόν, όταν αποδεκατώθηκε ο Αβραάμ, ξέρετε ποιος αποδεκατώθηκε στην πραγματικότητα; Ο Ααρών. Που ήταν ο Ααρών; Για να θυμηθείτε· Ο Αβραάμ γεννά τον Ισαάκ, ο Ισαάκ γεννά τον Ιακώβ, ο Ιακώβ γεννάει τους δώδεκα πατριάρχες, μεταξύ των οποίων είναι ο Λευί. Ο Λευί είναι τρίτος. Ο Λευί πηγαίνει στην Αίγυπτο μαζί με τους έντεκα αδελφούς του. Απόγονοι πολλοί. Μένουν 430 χρόνια στην Αίγυπτο. Εν συνεχεία έρχονται στην έρημο. Όταν βγαίνουν από την Αίγυπτο και έρχονται στην έρημο, εκεί εμφανίζεται κα’ εντολή του Θεού ο Ααρών, ο αδελφός του Μωυσέως, εκ της φυλής του Λευί, ο οποίος ανακηρύσσεται από τον Θεό αρχιερεύς πρώτος του Ισραήλ. Απέχουμε χρονικά πολύ, πάρα πολύ απέχουμε. Που ήταν ο Ααρών; Ο Ααρών ήταν δυνάμει εις την οσφύν του προγόνου του, του προπάππου του θα λέγαμε, του προγόνου του Αβραάμ. Εθεωρείτο ότι το σπέρμα εβρίσκετο εις την οσφύν, στην μέση. Συνεπώς, που ήταν ο Ααρών; Εις το σπέρμα του Αβραάμ. Οπότε, όταν ο Αβραάμ δίνει την δεκάτη, στην πραγματικότητα την δεκάτη την έδωσε ο Ααρών. Είναι όμως γνωστό ότι ο Ααρών αποδεκατούσε τις έντεκα φυλές.
Όταν ο Θεός διέκρινε τις φυλές είπε όταν θα μπείτε στη γη της επαγγελίας θα χωρίσετε την περιοχή σε έντεκα κομμάτια. Οι Λευίτες δεν θα πάρουν κλήρον. Κλήρος τους είμαι εγώ ο Θεός.Για αυτό λέγονται οι ιερείς ‘’κληρικοί’’. Κλήρος τους είναι ο Θεός, διότι δεν έχουν κλήρον γης. Αυτό θα πει λοιπόν κληρικός. Εν συνεχεία υποχρεούντο οι έντεκα φυλές να προσφέρουν την δεκάτη των υπαρχόντων των εις την φυλή του Λευί για να ζει. Άρα λοιπόν, ο Λευί αποδεκατώνει τις έντεκα φυλές. Αφού αποδεκατώνει τις έντεκα φυλές, άρα είναι ανώτερος ο Λευί. Αλλά τώρα αυτός ο ανώτερος αποδεκατώνεται από τον Μελχισεδέκ στο πρόσωπο του προγόνου του, του Αβραάμ. Αλλά ο Λευί εκπροσωπεί ιεροσύνη. Και είναι γνωστό ότι η ιεροσύνη εκπροσωπεί μία διαθήκη. Αλλά ο Μελχισεδέκ και αυτός εκπροσωπεί ιεροσύνη. Είναι ιερεύς. Και συνεπώς, και αυτός εκπροσωπεί μία διαθήκη. Όταν λέγει ότι ο Ιησούς Χριστός θα είναι κατά την τάξη Μελχισεδέκ ιερεύς εις τον αιώνα, σημαίνει ότι η ιεροσύνη του Ααρών είναι κατωτέρα της ιεροσύνης του Ιησού Χριστού, αφού ο Ααρών αποδεκατούται από τον Μελχισεδέκ. Ο οποίος Μελχισεδέκ είναι ο τύπος του Ιησού Χριστού. Απόδειξις, ο Ιησούς Χριστός είναι ο αιώνιος αρχιερεύς και όχι πλέον η αρχιεροσύνη του Ααρών, η οποία κατηργήθη. Απόδειξις, η Καινή Διαθήκη διότι όταν έχουμε νέα ιεροσύνη έχομε νέα διαθήκη. Ή καλύτερα, όταν έχομε νέα διαθήκη έχομε νέα ιεροσύνη διότι η ιεροσύνη καταργείται όταν καταργείται η διαθήκη. Εφόσον έχομε νέα διαθήκη, έχομε και νέα ιεροσύνη κατά ανάγκη. Έτσι λοιπόν, έχομε νέα διαθήκη και έχομε νέο αρχιερέα. Η Παλαιά διαθήκη κατηργήθη, και ο παλαιός αρχιερεύς κατηργήθη. Και ο Ααρών και η Παλαιά Διαθήκη. Απόδειξις, η Εκκλησία είναι τώρα εκείνη η οποία έχει τώρα το προβάδισμα. Ο παλαιός Ισραήλ είναι στην άκρη. Να που έφτασα. Αυτά όλα που σας είπα τα αναλύει θεολογικά ο απόστολος Παύλος. Να γιατί διατηρείται το όνομα του Μελχισεδέκ στον δεύτερο Ψαλμό που έχει πάτρωνα τον Δαβίδ».
Σημείωση: Ο Ψαλμός που αναφέρει την προφητεία ότι ο Μεσσίας θα γίνονταν ιερεύς αιώνιος κατά την τάξη Μελχισεδέκ, δεν είναι ο δεύτερος, αλλά ο 109ος (κατά τους Εβδομήκοντα), ο οποίος επιγράφεται ως Ψαλμός του Δαβίδ. Ο π. Μυτιληναίος απλά κάνει λάθος στην παραπομπή επειδή δεν την θυμόταν σωστά. Η ερμηνευτική του όμως προσέγγιση αποτελεί πρότυπο.