«Η μνημόνευση του Επισκόπου στη Θεία Λειτουργία»
(Περί της «διάτορος αυτού μνημοσύνης» - Πάντες οι Αγιορείτες Πατέρες - 1275)
ΜΕΡΟΣ Α΄
Στην ακολουθία της Θείας Λειτουργίας του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Αγίου Βασιλείου, καταχωρούνται θερμές ικεσίες, που αναφέρονται στην όλη Ιερατική (και Μοναχική) οικογένεια, για να βιώνει και να διδάσκει Ορθόδοξα την Χριστιανική Πίστη.
Στην Θεία Λειτουργία του Ι. Χρυσοστόμου, ο Ιερεύς εκφώνως:
«εν πρώτοις μνήσθητι, Κύριε, του αρχιεπισκόπου ημών (…), ον χάρισαι ταις αγίαις σου εκκλησίαις εν ειρήνη, σώον, έντιμον, υγιά, μακροημερεύοντα και ορθοτομούντα τον λόγον της σης αληθείας»∙ έχει προηγηθεί η θερμή ευχή:
«έτι παρακαλούμεν σε∙ μνήσθητι, Κύριε, πάσης επισκοπής ορθοδόξων, των ορθοτομούντων τον λόγον της σης αληθείας, παντός του πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ διακονίας, και παντός του πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ διακονίας, και παντός Ιερατικού τάγματος».
Στη Θεία Λειτουργία του Μ. Βασιλείου, μετά την μνημόνευση του επισκόπου, ακολουθεί και η ευχή – προσευχή:
«…Μνήσθητι, Κύριε, κατά το πλήθος των οικτιρμών σου και της εμής αναξιότητος∙ συγχώρησόν μοι παν πλημμέλημα εκούσιον τε και ακούσιον∙ και μη δια τας εμάς αμαρτίας κωλύσης την χάριν του Αγίου σου Πνεύματος από των προκειμένων δώρων. Μνήσθητι, Κύριε, του πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ διακονίας και παντός Ιερατικού τάγματος∙ και μηδένα ημών καταισχύνης των κυκλούντων το άγιόν σου θυσιαστήριον».
Υπογραμμίζει ο π. Αυγουστίνος Καντιώτης:
«Αιδεσιμώτατοι, κατά το πνεύμα της Καινής Διαθήκης είσθε και σεις επίσκοποι της εφημεριακής σας περιφερείας. Ολίγον, κατά τον Ι. Χρυσόστομον, διαφέρει ο επίσκοπος του πρεσβυτέρου. Δια τούτο σας θεωρώ εν Χριστώ αδελφούς και πρώτους συνεργάτας μου εις το έργον του Κυρίου» (Εγκύκλιος 1/18-7-67).
Ο επίσκοπος και οι ιερείς, ως επίγεια ιεραρχία, είναι αυτοί που οφείλουν να κινούν τις ενδεδειγμένες ποιμαντικές διαδικασίες – πρακτικές στα πλαίσια και στα όρια του ορισμού της μόνης αληθινής Εκκλησίας του Χριστού, της Ορθοδοξίας, προς σωτηρία του ποιμνίου. Εγγυημένο θεολογικό – εκκλησιολογικό λόγο, περί επισκόπου και πρεσβυτέρων, ως θεία πνοή στην νεώτερη εκκλησιαστική πραγματικότητα, ευρίσκουμε και στην «ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ» του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως.
Οι σύγχρονοι αιρετικοί οικουμενιστές και πολλοί ορθόδοξοι χριστιανοί, ευρίσκονται σε ιδιόμορφη αντίληψη ως προς την ορθή τοποθέτηση της διακονίας του επισκόπου.
Όπως έχουν διασαλευθεί νοηματικά – θεολογικά (από τους Παπικούς) τα λόγια του Κυρίου «καγώ δε σοι λέγω ότι συ ει Πέτρος, και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν…» (Ματθ. 16, 18), παρόμοια προσανατολίζουν τον επίσκοπο στις συνειδήσεις των ανθρώπων – πιστών, ως μία δηλ. ασφυκτική συρροή «πρωτείων»!
Ο π. Γεώργιος Καψάνης ορθοτομεί όταν γράφει:
«Είναι αληθές ότι η προσφορά της τελείας Λατρείας εις τον Πλάστην μας κατά την θείαν Ευχαριστίαν δεν θα ήτο δυνατή χωρίς την μεσιτείαν του Χριστού. Εν τω ονόματί Του ημπορούμεν να προσφέρωμεν την αληθινήν Λατρείαν» (Η Θ. Ευχαριστία κέντρον της Ορθοδόξου Λατρείας – Θέματα Εκκλησιολογίας και ποιμαντικής – Σελ. 38).
Εντός της θείας Λατρείας (όπως έχουμε αναφέρει) υπάρχει και η επίκληση – προσευχή:
«εν πρώτοις μνήσθητι, Κύριε, του αρχιεπισκόπου ημών…». Παρακαλούμε «να θυμηθεί ο Χριστός τον αρχιεπίσκοπο της εκκλησιαστικής περιοχής, να τον ελεήσει με τη χάρη Του και τις δωρεές Του∙ να τον χαρίσει στους ποιμενόμενους με ειρήνη, σώο και ασφαλή από τους κινδύνους∙ άξιο σεβασμού και τιμής∙ υγιή για πολλά χρόνια, τηρώντας και κηρύττοντας ορθή την αλήθεια του Ευαγγελίου».
Είναι αιτήματα (προσευχητικά), τα οποία αφορούν τη διάρθρωση της βιωτικής βάσης και της πνευματικής ζωής του επισκόπου∙ αιτήματα που έχουν σχέση και με τη ζωή του πληρώματος.
Στα αιτήματα, σε κεντρική θέση, η αλήθεια της Ορθοδοξίας, η ορθοτόμησή της. Ο σύγχρονος πιστός (γενικά) δεν γνωρίζει το βάθος της «διάτορος μνημοσύνης» του Επισκόπου∙ διάτορος=ισχυρής, διαπεραστικής εκφώνησης.
Οι διάφορες ερμηνείες της Θείας Λειτουργίας που κυκλοφορούν καθορίζουν (οι περισσότερες) την πατροπαράδοτη μνημόνευση, ως εξής:
«Στη συνέχεια (ο λειτουργός) παρακαλεί για τους πολιτικούς άρχοντες του τόπου και, πρώτα – πρώτα, για τον επίσκοπο της τοπικής εκκλησίας, ο οποίος είναι διάδοχος των Αποστόλων και ο πνευματικός πατέρας των πιστών».
Αυτή η ερμηνεία, χωρίς τις απαραίτητες διευκρινίσεις, μεταβιβάζει στον πιστό και στο πλήρωμα μια απροϋπόθετη υπακοή στον επίσκοπο, χωρίς δηλ. να λαμβάνει υπ’ όψιν τον τρόπο της Δογματικής συμπεριφοράς του, το τι πιστεύει δηλ.
Νοούμε τον επίσκοπο ως πνευματικό πατέρα όταν ορθοτομεί την Ευαγγελική αλήθεια.
Η μνημόνευση του επισκόπου υπογραμμίζει συμμετοχή εις την πίστιν του∙ ότι αποδέχεται το πλήρωμα την εκκλησιολογία του. Όταν είναι οικουμενιστής, η μνημόνευσή του είναι κοινωνία με την αίρεση∙ όταν δεν υπάρχει η δογματική ένωση επισκόπου και πιστού, τότε η μνημόνευση είναι σχιζοφρένεια. Ο Χριστός του Δόγματος, της Λατρείας και των Μυστηρίων είναι ενιαίος∙ δεν μπορεί ένας πράγματι Ορθόδοξος να έχει ενότητα πνευματική με τον επίσκοπο, χωρίς να υπάρχει η Δογματική ένωσή τους. Όταν μνημονεύεται ο αιρετικός – οικουμενιστής επίσκοπος, τότε ευνοείται η παραμονή του στην αίρεση∙ δεν αισθάνεται ότι πρέπει να επιστρέψει στην αλήθεια.
Γι’ αυτό ο 15ος κανόνας της Α-Β Συνόδου, που υποχρεώνει σε διακοπή της μνημονεύσεως, είναι αφυπνιστικός, ως μηχανισμός ιάσεως του σχίσματος που προκαλεί ο αιρετικός επίσκοπος.
Αυτή είναι και η βασική δομή της ομολογιακής, δογματικής και ελεγκτικής επιστολής των εν τω Αγίω όρει του Άθωνος μοναχών, προς τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγο∙ επιστολή που φανερώνει κατά τον ακριβέστερο τρόπο το θεολογικό νόημα της «διάτορος μνημοσύνης» του επισκόπου και την χρησιμότητα της αποτειχίσεως που θεμελιώνει ο 15ος Κανόνας.
«Eμπεριέχεται δε και τω ΙΕ΄ κανόνι της αγίας και μεγάλης της πρώτης και δευτέρας επονομασθείσης, ότι ου μόνον ανευθύνοις είναι, αλλά και επαινετέους τους αποσχίζοντας εαυτούς και προσυνοδικής καταδίκης, από των δημοσία διδασκόντων αιρετικά διδάγματα, και όντων προφανώς αιρετικών. Ου γαρ απέσχισαν εαυτούς από επισκόπων, αλλ’ από ψευδοεπισκόπων, και ψευδοδιδασκάλων…» (Εκ της Επιστολής των Αγιορειτών - 1275).
Με τη Χάρη του Θεού, στο Β΄ Μέρος, θα ασχοληθούμε με την Επιστολή των Αγιορειτών και με τον Λαϊκό οικουμενισμό, που τόσο εύστοχα έχει στηλιτεύσει – καταγγείλει ο μακαριστός π. Γεώργιος Καψάνης.
ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ