«Ζούμε σε μια χώρα ελεύθερη. Λοιπόν, από ‘κεί και πέρα όμως∙ «έχουν γνώση οι φύλακες»… Ο Επίσκοπος είναι ποιμένας… Κάποια πράγματα στην Εκκλησία τα έχει ο Επίσκοπος.» (Επίσκοπος Φλωρίνης Ειρηναίος)
Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί,
Θέλοντας να ζυγίζουμε λόγια και έργα σύγχρονων ποιμένων της Εκκλησίας μας, έχουμε ανάγκη ζυγαριάς. Όχι φυσικά σαν αυτή του μανάβη ή του μπακάλη που ζυγίζει υλικά πράγματα αλλά άλλη πιο κατάλληλη που να ζυγίζει πνευματικά σαν αυτά που συμβαίνουν στην ταλαίπωρη Ελλάδα μας εξαιτίας των κακών και πονηρών πολιτικών και εκκλησιαστικών της αρχόντων. Η υπόθεσή μας απαιτεί τη χρήση ειδικής ζυγαριάς, ζυγαριά ακριβείας γιατί οι ενδείξεις της σκέψης μας αλλά και τα συμπεράσματά μας θα πρέπει να είναι πρωτίστως δίκαια.
Α΄. «Ο Επίσκοπος είναι ποιμένας…»
Αδελφοί, πριν ζυγίζουμε, τον λόγο αυτόν, ας τοποθετήσουμε ενώπιον όλων ως άλλη ζυγαριά ακριβείας το βιβλίο «ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΟΙΜΝΙΟ»[1], του π. Αυγουστίνου Καντιώτη γιατί εντός αυτού βρίσκουμε αποτυπωμένη την εικόνα του καλού ποιμένα που οδηγεί τα λογικά πρόβατα «εις τόπον χλόης και επί υδάτων αναπαύσεως» (Ψαλμ. 22). «Υπό την προστασίαν και καθοδήγησιν του Καλού Ποιμένος» τονίζει ο ιερός Πατήρ, «ο πιστός ατρόμητος διέρχεται δια σκιάς θανάτου και αντιμετωπίζει τας μεγαλύτερας δυσκολίας της ζωής» [1 / σελ. 7].
Για να υπολογίσουμε λοιπόν με ακρίβεια το βάρος αλλά και την αξία της επισκοπικής φράσης ας λάβουμε υπόψη,
•Ότι ο ίδιος ο Κύριος ονόμασε τον εαυτό του «Καλό Ποιμένα» με σκοπό να διαστείλει, να ξεχωρίσει τον εαυτό του από «των κακών ποιμένων, των αναξίων δηλαδή θρησκευτικών και πολιτικών αρχόντων του Ισραηλιτικού λαού», εξαιτίας των οποίων, «τα ποίμνια διαλύονται, τα πρόβατα διασκορπίζονται και χάνονται και γίνονται βορά των λύκων. Φοβερά», καταλήγει ο π. Αυγουστίνος, «τα ουαί του Αγίου Πνεύματος κατά των κακών ποιμένων» [1 / σελ. 8].
Το ζητούμενο λοιπόν δεν είναι το αν «Ο Επίσκοπος είναι ποιμένας…», αλλά εάν ο Επίσκοπος είναι καλός ποιμένας!
• Ότι «Ο Καλός Ποιμήν, εν απολύτω εννοία, είνε ο Χριστός»! «Δευτερευόντως δε ποιμένες, εξαρτώμενοι εκ του πρώτου και μεγάλου ποιμένος και ποιμενόμενοι υπ’ αυτού, είνε οι επίσκοποι, τους οποίους το Πνεύμα το Άγιον ώρισε «ποιμαίνειν την Εκκλησίαν του Κυρίου και Θεού, ην περιεποιήσατο δια του ιδίου αίματος» (Πραξ. 20, 28).» Και μετά τα λόγια αυτά ο π. Αυγουστίνος καταλήγει στην «μεγίστη ευθύνη» των επισκόπων. «Δια τούτο η ευθύνη των επισκόπων είνε μεγίστη. Αυτοί και οι υπ’ αυτούς κληρικοί ως συμποιμένες θα δώσουν λόγον δια την εξ αιτίας των απώλειαν των προβάτων» [1 / σελ. 8].
Το ζητούμενο και εδώ δεν είναι το αν «Ο Επίσκοπος είναι ποιμένας…». Αλλά εάν ο Επίσκοπος είναι εξαρτώμενος εκ του πρώτου και μεγάλου ποιμένος και ποιμενόμενος υπ’ αυτού ποιμένας. Επιπλέον, εάν ο Επίσκοπος είναι ποιμένας που όντως το Πνεύμα το Άγιο όρισε «ποιμαίνειν την Εκκλησίαν του Κυρίου και Θεού». Και τέλος, εάν ο Επίσκοπος έχει συνείδηση της μεγίστης ευθύνης για τα λογικά πρόβατα, ότι δηλαδή εν ημέρα Κρίσεως θα δώσει λόγον όχι μόνο για τις προσωπικές του αμαρτίες και ανομίες αλλά και για τα πρόσωπα εκείνα που εξ αιτίας του θα διασκορπιστούν και χαθούν και γίνουν βορά των λύκων.
Ταιριάζει εδώ να τοποθετήσουμε επάνω στην καντιωτική ζυγαριά μας δύο ή καλύτερα τρεις ακόμη «βαριές» αλλά αμφιβόλου αξίας επισκοπικές φράσεις:
1η: «Από ‘κεί και πέρα όμως, δεν είμαι εγώ αυτός, και δεν έχω κανένα θεσμικό ρόλο που θα αποκλείσω ανθρώπους και κυρίως μικρά παιδιά που θα πάρουν μέρος σ’ ένα τέτοιο καρναβάλι.»[2+].
2η: «Λέμε τη γνώμη μας ως εκκλησία. Εγώ δεν θέλω σαν επίσκοπος οι Χριστιανοί να πάνε στο καρναβάλι αλλά δεν θέλω να το χαλάσω» [3].
3η: «Επίσης, ανέφερε πως το καρναβάλι θα γίνει «παιδική χαρά» για μικρά παιδιά» (Σύμφωνα με την Αναστασία Κοτζακόλιου που φιλοξένησε τον Μητροπολίτη Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας, Κ.Κ. Ειρηναίο στην εκπομπή Ραδιοεφημερίδα) [3+]
Β΄. «Κάποια πράγματα στην Εκκλησία τα έχει ο Επίσκοπος»
Για να υπολογίσουμε με ακρίβεια το βάρος αυτής της επισκοπικής φράσης ας λάβουμε και πάλι υπόψη τα εξής καντιωτικά «σταθμά» ακριβείας:
• ΚΥΡΙΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ (ΝΕΟΥ) ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ «ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ»
«Κατά το παράδειγμα του Κυρίου και των αποστόλων κύριον έργον του επισκόπου πρέπει να είνε το κήρυγμα. Δια τούτο και ημείς, αγαπητοί μου, αφ’ ης ημέρας ανεξιχνιάστοις βουλαίς του Θεού, εγκαταστάθημεν ως επίσκοπος εν τη επαρχία ταύτη, δεν επαύσαμεν κηρύττοντας… Πλην του προφορικού κηρύγματος από τετραετίας ηρχήσαμεν να γράφωμεν και να τυπώνωμεν σύντομο κήρυγμα, το οποίον αναγινώσκεται εν τοις ιερείς ναοίς καθ’ εκάστην Κυριακήν κατά την θείαν λειτουργίαν και διανέμεται δωρεάν. Ούτως η φωνή του επισκόπου ακούεται εις όλας τας ενορίας…» [1 /σελ. 49].
• ΚΥΡΙΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ «Ο ΚΑΤΑΡΤΙΣΜΟΣ, Η ΚΑΤΗΧΗΣΗ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ»
«Το κύριον έργο μου ως επισκόπου», σημειώνει ο ιερός Πατήρ, «ήτο αφ’ ενός μεν ο καταρτισμός των νέων ολιγογράμματων κληρικών, αφ’ ετέρου δε η κατήχησις και η διδασκαλία του λαού», και καταλήγει, «Η ποίμνη, εκ κληρικών και λαϊκών, έπρεπε να οδηγηθή εις σωτηρίους νομάς και να προφυλαχθή εκ της επιδράσεως ολεθρίων παραδειγμάτων κοσμικών, υλιστών, αθέων και αιρετικών ανθρώπων. Συνεχείς, λοιπόν, και αδιάλειπτος διδασκαλία εν Ορθοδόξω πνεύματι…» [1 / σελ. 9-10].
• ΚΥΡΙΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ «Ο ΕΛΕΓΧΟΣ»
«Συνεχείς, λοιπόν, και αδιάλειπτος διδασκαλία εν Ορθοδόξω πνεύματι, αλλά και έλεγχος των δημοσίως αμαρτανόντων και σκανδαλιζόντων τον λαόν, ίνα και οι λοιποί φόβον έχωσι. Φλογέρα και σφενδόνη. Φλογέρα ο εποικοδομητικός λόγος. Σφενδόνη ο έλεγκτικός λόγος. Φλογέρα δια να ευχαριστήται ο λαός ακούων την φωνήν του ποιμένος διηγουμένου τα μεγαλεία του Θεού. Σφενδόνη δια ν’ αντιμετωπίζονται οι σκανδαλοποιοί και εχθροί της Εκκλησίας.» [1 / σελ. 10]
Ταιριάζει εδώ, να τοποθετήσουμε λίγες ακόμη «φράσεις - κλειδιά» αμφιβόλου ερμηνείας του νέου επισκόπου Φλωρίνης κ.κ. Ειρηναίου. Φράσεις που καλώς ή κακώς επέχουν θέση διδασκαλίας προς τον λαό του Θεού. Ιδού:
1η: «Είμαι Χριστιανός, έχω πολιτισμό! μένω στον εαυτό μου και ζω πνευματικά. Έχουν δικαίωμα και οι άλλοι να κάνουν αυτό που κρίνουν.»
2η: «Η θέση της τοπικής Εκκλησίας, όπως ερωτάτε (ενν. για το καρναβάλι) δεν μπορεί ποτέ να είναι θετική. Από ‘κεί και πέρα όμως, επειδή ζούμε σε μία εποχή, δημοκρατίας και ελευθερίας, και σεβασμού των απόψεων και των θεσμών»
3η: «Ζούμε σε μια χώρα ελεύθερη. Λοιπόν, από ‘κεί και πέρα όμως∙ «έχουν γνώση οι φύλακες». Υπάρχει δηλαδή συνεννόηση∙ βλέπω έναν πολύ καλλιεργημένο Δήμαρχο και είναι Χριστιανός. Το ότι κάνει καρναβάλι, ας το πούμε ή μια παρέλαση δεν σημαίνει ότι θα χωριστούμε σε πιστούς και άπιστους…»
4η: «Έχω την διαβεβαίωση, ότι δεν θα ‘χει άρματα, ότι δεν θα ‘χει άσεμνα, ας το πούμε άσεμνες εικόνες και φυσιογνωμίες και φιγούρες, λοιπόν άρματα όπως λέγονται. Και να πω και κάτι που κάθε νοήμων άνθρωπος θα το καταλάβει! Αν δεν δω κάτι, δεν μπορώ να το κρίνω. Θα το κρίνω σε δεύτερο χρόνο…»[2+].
• ΚΥΡΙΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ «ΝΑ ΠΕΡΙΟΔΕΥΕΙ»
Ο επίσκοπος Αυγουστίνος με όσα περικλείει εντός της υπ. Αριθμ. 22/26 – 3 – 1974 εγκύκλιο προς τους εφημερίους ξεκαθαρίζει ότι οι περιοδείες του εκάστοτε επισκόπου σε ολόκληρη την Μητροπολιτική περιφέρεια, ακόμη και στα πλέον απομακρυσμένα χωριά έχουν έναν μοναδικό σκοπό. Τον αγιασμό των κατοίκων.
Διαβάζουμε σχετικά: «Ποικίλα είναι τα μέσα της επικοινωνίας της Εκκλησίας μετά του λαού εν τη συγχρόνω εποχή. Αλλ’ εξ όλων των τρόπων επικοινωνίας εκείνος ο οποίος πρωτίστως ευαγγελικώς και κανονικώς συνίσταται και έχει μεγαλυτέραν σπουδαιότητα είναι η επίσκεψις του επισκόπου εις εκάστην ενορίαν επί σκοπώ αγιασμού των κατοίκων δια τε της θείας λειτουργίας και δια του θείου κηρύγματος. Και εις τούτο, παρά τας άλλας διοικητικάς μέριμνας και εκκλησιαστικάς περιπετείας, δεν υστερήσαμεν» [1 / σελ. 50]…
Σκοπός λοιπόν της επισκέψεως του επισκόπου στις κατά τόπους ενορίες δεν είναι οι «γνωριμίες» με το ποίμνιο»! Αλλά «ο αγιασμός των ενοριτών» μέσω της τέλεσης της Θείας Λειτουργίας και του κηρύγματος… Τόσο το κήρυγμα όσο και η τέλεση της Θείας Λειτουργίας αποτελούν μέσα αγιασμού και όχι πλουτισμού.
Αδελφοί, σύμφωνα με το κατά Αυγουστίνου ευαγγέλιο η «ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΟΙΜΝΙΟΝ», αποτελεί κύριο έργο των εφημερίων της Μητροπόλεως. Ιδού: «Παρακαλούμεν δε, όπως έκαστος εφημέριος, έχων υπ’ όψιν όλην την θρησκευτικήν και ηθικήν κατάστασιν της ενορίας, εις την ιδίαν αναφοράν γνωρίση και περί ποια θέματα επιθυμεί να στραφή ο λόγος του επισκόπου προς εκρίζωση κακιών και ελαττωμάτων.» (σελ. 51)! Και πάλι: «Δια της υπ. Αριθμ. 152/15-11-1971 ημετέρας εγκυκλίου συνεστήσαμεν εις όλους τους εφημερίους μας, ίνα ερευνώντες επιμελώς εξ απόψεως θρησκευτικής τας ενορίας των καταρτίσουν πνευματικόν μητρώον των ενοριτών των.»! Και καταλήγει: «Η εγκύκλιος εκείνη, ως γνωστόν, εγένετο αντικείμενον σφοδράς δημοσιογραφικής επιθέσεως εν μέρους ωρισμένων δημοσιογράφων, οι οποίοι είχον παρεξηγήσει τον σκοπόν της ημετέρας πνευματικής ενεργείας. Ηναγκάσθημεν δια τούτο ν’ απαντήσωμεν δια σειράς άρθρων…» [1/ σελ. 52].
Ταιριάζει και πάλι στο σημείο αυτό, να τοποθετήσουμε δύο ακόμη επισκοπικές «φράσεις - κλειδιά» αμφιβόλου ερμηνείας…
1η: «Η τοπική μας Εκκλησία - όπως το λέτε - περιμένει, επικοινωνεί, μιλάει λοιπόν, συζητεί, συνεννοείται με τους αρμοδίους, με Δημάρχους, τους αντιδημάρχους, λοιπόν και προσπαθεί να ελέγξει την κατάσταση. Δεν μας αφορά, θεσμικά εννοώ, δηλαδή δεν είναι κάτι που μπορούμε εμείς να δημιουργήσουμε ή να καταστρέψουμε, πέρασαν αυτά τα χρόνια!»
2η: «Θα μπορούσαν αυτοί οι άνθρωποι, λοιπόν – όπως ήρθατε εσείς σήμερα, εδώ στην Πτολεμαΐδα και με είδατε, είδατε και πόσοι άνθρωποι περιμένουν απ’ έξω - λοιπόν, πολύ όμορφα, να ‘ρθουν, να τους δεχτώ με πολύ ευγένεια, να τους τιμήσω, να συζητήσω, να τους λύσω κάποιες απορίες… . Εγώ είμαι ποιμένας, ούτε δημοσιογράφος, ούτε πολιτικός…» [2+].
• ΚΥΡΙΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ «Η ΑΜΟΙΒΗ ΤΟΥ»
Ο π. Αυγουστίνος Καντιώτης δεν ξεχνά να σταθμίσει το βάρος και την αξία της «αμοιβής» τόσο του καλού επισκόπου, όσο και των συνεργατών του (κληρικών ιεροκηρύκων και λαϊκών κατηχητών)... «Τέλος είνε περιττόν να τονίσωμεν, ότι κατά την νέαν περιοδείαν μας ουδεμίαν αμοιβήν λαμβάνομεν δια λειτουργίας και ομιλίας, αδαπάνως λειτουργούντες και κηρύττοντες τον λόγον του Θεού, ως και μέχρι τούδε. Μία είναι η αμοιβή, η οποία μας ικανοποιεί∙ να βλέπωμεν το ποίμνιό μας να προάγεται εις την χριστιανικήν ζωήν και ο αριθμός των συνειδητών χριστιανών, ανδρών και γυναικών, να αυξάνη συνεχώς προς δημιουργίαν μιας ελευθέρας και ζώσης Εκκλησίας» [1 / σελ. 51].
Γ’. «Ζούμε σε μια χώρα ελεύθερη. Λοιπόν, από ‘κεί και πέρα όμως∙ «έχουν γνώση οι φύλακες»
Αγαπητοί, πράγματι, «Ζούμε σε μια χώρα ελεύθερη. Λοιπόν, από ‘κεί και πέρα όμως∙ «έχουν γνώση οι φύλακες»» [2+]. Για τον λόγο αυτό καταθέτουμε ένα τελευταίο εγκύκλιο λόγο του π. Αυγουστίνου «προς τον κλήρον και τον λαόν».
«2. – ΟΛΟΙ ΑΓΡΥΠΝΟΙ
«Προσέχετε από των ψευδοπροφητών, οίτινες έρχονται προς υμάς εν ενδύμασι προβάτων, έσωθεν δε εισι λύκοι άρπαγες» (Ματθ. 7, 15).
Και πάλι, αγαπητοί μου, αναγκάζομαι να επιστήσω την προσοχή όλων των χριστιανών της περιφερείας μας, και ιδιαιτέρως της Πτολεμαΐδος, επί του πνευματικού κινδύνου, τον οποίον διατρέχουν από… (αιρετικούς που) αποφεύγουν το δημόσιο διάλογο… Ο νόμος της πολιτείας εναντίον της προπαγάνδας των αιρετικών είνε δυστυχώς επιεικής. Ανεξαρτήτως όμως από τη θέση που παίρνει το κράτος… η Εκκλησία δεν επιτρέπεται ν’ αδιαφορήση. Τα όπλα της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι πνευματικά. είναι η διαφώτισις, είνε η κατήχησις, είναι το κήρυγμα, είνε τα ορθόδοξα βιβλία και περιοδικά, είνε προ παντός ο ζηλωτής χριστιανός… Όπως τα μαντρόσκυλα, μόλις αντιληφθούν λύκο, φωνάζουν και ορμούν και με τις φωνές τους ξυπνούν και τον πιο κοιμισμένο τσοπάνο και τρέχει και αυτός εναντίον του λύκου, έτσι και οι ζηλωτές χριστιανοί, που αγαπούν και πονούν την Εκκλησία, μένουν άγρυπνοι. Μόλις αντιληφθούν (ενν. αιρετικούς), κάνουν συνεγερμό και φωνάζουν προς όλους τους αρμοδίους και προς όλες τις κατευθύνσεις: Φ ύ λ α κ ε ς γ ρ η γ ο ρ ε ί τ ε !» [1 / σελ. 410].
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
«Ένα παράπονο - είπε-έχω από σας. Που δεν είστε κοντά στους ιερείς που αγωνίζονται…». (Ο λόγος αυτός υπάρχει σε επιστολή του π. Αυγουστίνου προς τον τότε Βασιλέα της Ελλάδος Παύλο, τη σχετική με το «Χειροφίλημα» του Πάπα)
Δημήτριος Β. Εμμανουήλ, Ιεροψάλτης
Πτολεμαΐδα 14 Μαρτίου 2024
Σημειώσεις
[1] «ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΟΙΜΝΙΟΝ (80 ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΑΙ ΕΓΚΥΚΛΙΟΙ)», ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ Ν. ΚΑΝΤΙΩΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ, ΑΘΗΝΑΙ 1975, ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ «Ο ΣΤΑΥΡΟΣ»»
[2] Ειρηναίος: σεβόμαστε την προσπάθεια του δήμου να τονώσει την αγορά - θέση εκκλησίας στα καρναβάλια
https://www.youtube.com/watch?v=AG3Figi04AQ
[3] Η εκπομπή Ραδιοεφημερίδα με την Αναστασία Κοτζακόλιου φιλοξένησε τον Μητροπολίτη Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας, Κ.Κ. Ειρηναίο.