Η άποψη δε που διατυπώνουν μερικοί, όπως ο Βαρλαάμ, ότι με την άσκηση πρέπει να φέρουμε τον νου έξω από το σώμα για να επιτύχη νοερά θεάματα, είναι η ρίζα και η πηγή της ελληνικής πλάνης (ειδωλολατρικής), είναι «δαιμόνων εύρημα και παίδευμα, γεννητικόν ανοίας* και γέννημα της απονοίας**»
ανοίας*: έλλειψις νου, νοήσεως, κατανοήσεως//μωρία
ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
3. Η διδασκαλία μερικών Πατέρων για το σώμα
γ)
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, Επίσκοπος Θεσσαλονίκης, έζησε σε μια
κρίσιμη περίοδο με τον Βαρλαάμ, ο οποίος προερχόταν από την Δύση και εξέφραζε τις
αρχές της σχολαστικής θεολογίας. Μια από τις διαφορές μεταξύ της θεολογίας του
Βαρλαάμ και της θεολογίας του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά ήταν και η διδασκαλία
για το ανθρώπινο σώμα. Ο Βαρλαάμ ισχυριζόταν ότι η σωτηρία του ανθρώπου
έγκειται στο να απαλλαγή η ψυχή από το σώμα, το οποίο είναι κακό. Τέτοιες
απόψεις εξέφραζε, όπως διαπιστώσαμε προηγουμένος, εκτός από τον πλατωνισμό και
τον νεοπλατωνισμό και ο γνωστικισμός, που ήταν ένα φιλοσοφικό-θεολογικό σύστημα
που επικράτησε κυρίως τόν 2ο αιώνα μ. Χ. και κινούνταν μέσα σε
δυαρχικές θέσεις, ότι ο κόσμος αυτός είναι κακός ως δημιούργημα του κακού θεού.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, καίτοι
ασχολήθηκε με την νήψη και τον ησυχασμό, όμως κινείται πέρα από τέτοια
μεταφυσικά και γνωστικιστικά συστήματα, ακριβώς γιατί δεν υποτιμούσε το
ανθρώπινο σώμα, αλλά το θεωρούσε ως το ένα από τα δύο στοιχεία της υπάρξεως του
ανθρώπου. Μάλιστα διδάσκει ότι η θεωρία ότι το σώμα είναι «πονηρόν και του
πονηρού πλάσμα», είναι διδασκαλία των αιρετικών. Η άποψη δε που διατυπώνουν
μερικοί, όπως ο Βαρλαάμ, ότι με την άσκηση πρέπει να φέρουμε τον νου έξω από το
σώμα για να επιτύχη νοερά θεάματα, είναι η ρίζα και η πηγή της ελληνικής πλάνης
(ειδωλολατρικής), είναι «δαιμόνων εύρημα και παίδευμα, γεννητικόν ανοίας* και
γέννημα της απονοίας**»
Το σώμα θεωρείται σύζυγος της ψυχής και
μαζί με αυτήν οδηγείται προς την θεουργία και τον αγιασμό. Αγιαζόμενος ο νους
αγιάζει και το σώμα του ανθρώπου. Γι’ αυτό κατά την ασκητική ζωή, λέγει ο άγιος
Γρηγόριος ο Παλαμάς επιδιώκουμε να εισοικήσουμε τον νου μέσα στο σώμα και όχι
να τον εξάγουμε από αυτό.
Με την εποπτεία του νου, ο οποίος είναι
το κέντρο της υπάρξεως του ανθρώπου, νομοθετούμε σε κάθε δύναμη της ψυχής και
του σώματος το αρμόζον, ήτοι, στις αισθήσεις την εγκράτεια, στο παθητικό μέρος της
ψυχής την αγάπη και στο λογιστικό μέρος της ψυχής νομοθετούμε την νήψη.
Αποτέλεσμα αυτής της καταστάσεως είναι ότι
και το σώμα μεταμορφώνεται, συνανυψώνεται, αφού μεταμορφώνεται και απολαμβάνει
μαζί με την ψυχή την θεία κοινωνία. Έτσι και το σώμα γίνεται κτήμα και οίκημα
Θεού.
Επομένως η ορθόδοξη ησυχαστική διδασκαλία
δεν θεωρεί το σώμα ως κακό και πονηρό, ως έργο του κακού θεού, ούτε η σωτηρία
συνίσταται στην ελευθέρωση της ψυχής από το σώμα. Αλλά η ορθόδοξη διδασκαλία
θεωρεί ότι το σώμα συμπορεύεται και εξαγιάζεται μαζί με την ψυχή, αφού και αυτό
αποτελεί ένα από τα δύο βασικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου. Γενικά πρέπει να
υπογραμμίσουμε ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας βλέπουν τον άνθρωπο στην ενότητα
ψυχής και σώματος»
«ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ
ΑΝΘΡΩΠΟΥ Η ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ Η ΑΘΛΗΣΗ ΤΟΥ», ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ
ΙΕΡΟΘΕΟΥ, ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ, ΣΕΛ. 35-37
ανοίας*:
έλλειψις νου, νοήσεως, κατανοήσεως//μωρία
απονοίας**: η απώλεια πάσης αισθήσεως, μωρία, παραφροσύνη//κυρ.
απόγνωσις, απελπισία