ΛΟΓΟΣ «ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΙΕΡΩΣ ΑΠΟΤΕΙΧΙΖΟΝΤΩΝ»
ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ ΚΑΙ Η ΘΕΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Μπορεί τα ερωτήματα αυτά ως θεολογικά προβλήματα που κορυφώθηκαν τον ΙΔ’ αιώνα να απαντήθηκαν (με δογματικό μάλιστα τρόπο) από του αγίους Πατέρες μας, αλλά όμως ποια (θεωρητική) γνώση έχουμε εμείς περί των απαντήσεων αυτών; Και επιπλέον, άνευ της γνώσεως των δογματικών όρων που οι Πατέρες ημών έθεσαν ως φράχτη που αποτρέπει την ανάμειξή μας μετά των αιρετικών εντός και εκτός Εκκλησίας, πώς θα μπορέσουμε να υπερασπιστούμε την ορθόδοξη Πίστη μας η οποία και σήμερα βάλλεται (αλλά και προσβάλλεται συνοδικώς λόγω της Κολυμβαρίου ψευδοσυνόδου) από την φιλοουνιτική οικουμενιστική παρέα του Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου;
Μία ακόμη πρόταση θα βοηθήσει όλους μας να εισέλθουμε στον κυρίως σκοπό του λόγου μας.
Τον καιρό του αγίου Γρηγορίου Παλαμά ένας υπερήφανος άνθρωπος, ο Βαρλαάμ έγινε αφορμή να εξεταστεί η ζωή των ησυχαστών πατέρων μας και συγκεκριμένα ο προσευχητικός τους τρόπος (ως μέσω μετοχής στο Θεό δια Ιησού Χριστού). Ο Βαρλαάμ ως επίσημος εκπρόσωπος της Ανατολικής Εκκλησίας! για τις συζητήσεις με τους δυτικούς (1333) και θέλοντας «να αντικρούσει το δόγμα των Δυτικών ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα αλλά και από τον Υιό» [1] προσπάθησε να βρει περισσότερα στοιχεία για να αντιμετωπίσει τους τότε αντιπάλους του. Τα στοιχεία αυτά τα αναζήτησε στο ησυχαστικό χώρο, αλλ’ όμως ό,τι έμαθε για τον τρόπο ζωής των ησυχαστών, δηλαδή την νοερά προσευχή και την απόλυτη ησυχία τα θεώρησε «σοβαρή παρεκτροπή» και έσπευσε στην Κωνσταντινούπολη και κατήγγειλε την κατάσταση στη Σύνοδο της Εκκλησίας.
Ανακεφαλαίωσαν και ανανέωσαν τον λόγο του Θεού!
Αδελφοί, όπως αναφέραμε ο Βαρλαάμ, ο υπερήφανος αυτός άνθρωπος έγινε αφορμή να εξετασθεί μία άποψη της χριστιανικής παραδόσεως σχετική με τη ζωή των ησυχαστών πατέρων μας και επιπλέον να καταγγελθεί – στη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως – ο ησυχαστικός τρόπος της ζωής τους και κυρίως ο τρόπος της προσευχής τους, δηλαδή «της αδιάλειπτης που είχε ήδη γίνει παραδοσιακή στην Ανατολή από τον Ζ΄ αιώνα» [1].
Δύο πράγματα που πρέπει να προσέξουμε στο σημείο αυτό είναι τα εξής:
Πρώτον, ότι η θεολογική διαμάχη που ξέσπασε μεταξύ των βυζαντινών θεολόγων και αυτών της Δύσης και που «κατέληξεν εις θεολογικάς έριδας περί την φύσιν του φωτός, με το οποίον ο Χριστός ενεφανίσθη εις τους αποστόλους επί του Όρους Θαβώρ» [2], όχι μόνο δεν έβλαψε την αγία Εκκλησία του Χριστού αλλά και την ελάμπρυνε διότι έδωσε την ευκαιρία στους αγίους πατέρες του ΙΔ’ αιώνα να ανακεφαλαιώσουν και να ανανεώσουν τον λόγο του Θεού. «Ο Παλαμάς ύστερα από αιώνες αδράνειας και στασιμότητας ανανέωσε τον θεολογικό λόγο… Ο Παλαμάς είναι ο τελευταίος μεγάλος θεολόγος της Ορθόδοξης θεολογίας, ισοστάσιος του Μ. Βασιλείου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου Χρυσοστόμου, που ανακεφαλαίωσε και ανανέωσε τον λόγο του Θεού» [1]. Αν και ο Βαρλαάμ περί την φύση του φωτός «εδέχετο ότι τούτο ήτο εν κτιστόν φαινόμενον, ατμοσφαιρικής μορφής!… Κατόπιν τούτου εν Κωνσταντινουπόλει συνήλθε το 1341 μία Σύνοδος, εις την οποία το θέμα ετέθη επί τάπητος από την καθαρώς δογματικήν του πλευράν» [2].
Δεύτερο σημείο προσοχής πολύτιμο για την υπόθεσή μας είναι το ότι η δογματική διαμάχη που ξέσπασε σε Ανατολή και Δύση έδωσε στους Πατέρες μας την μεγάλη ευκαιρία να επικαιροποιήσουν ολόκληρη τη θεολογία της αγίας Εκκλησίας μας. Δηλαδή η αμφισβήτηση του παραδοσιακού ησυχαστικού τρόπου θέασης του Θεού και θέωσης (δηλαδή μετοχής στο Θεό από αυτήν εδώ την ζωή) έγινε αφορμή να συνεξεταστούν ως ένα σημείο και «όλα τα θέματα της διδασκαλίας… υπό το πρίσμα του ενός ζητήματος».
Ιδού πως εκφράζει την ιδέα αυτή ο θεολόγος Βλαδίμηρος Λόσκι: «Η ιστορία της θεολογικής σκέψεως περιλαμβάνει διαφόρους κύκλους δογματικούς, ήτοι περιόδους, κατά τας οποίας μία άποψις της χριστιανικής παραδόσεως προσλαμβάνει κεφαλαιώδη σημασίαν προτιμώμενη των άλλων. Τότε όλα τα θέματα της διδασκαλίας εν τινι μέτρω εξετάζονται υπό το πρίσμα του ενός ζητήματος, το οποίον ούτως αποβαίνει το κεντρικόν δια την δογματικήν συνείδησιν» (σελ. 199) [2].
Και ερωτούμε: Η αποτείχιση ως μία παραδοσιακή άποψη της χριστιανικής παραδόσεως (έως το 861) αλλά και από ιεροκανονικής απόψεως (15ος Ιερός κανών της ΑΒ’ Συνόδου) δεν αποτελεί θέμα κεφαλαιώδους σημασίας επί των ημερών μας όπου ο οικουμενιστικός δακτύλιος κύκλος των εκατό και πλέον χρόνων έθεσε το αποτύπωμα της σφραγίδας του επάνω στα αιρετικά κείμενα της ψευδοσυνόδου της Κρήτης (Ιούνιος 2016);
Δεν αποτελεί η αποτείχιση θέμα κεφαλαιώδους σημασίας επί των ημερών μας ώστε ημείς οι ιερώς αποτειχισμένοι να πάρουμε την» τύχη» των σύγχρονων θεολογικών προβλημάτων στα χέρια μας ώστε και πάλι να ανακεφαλαιωθεί και ανανεωθεί ο λόγος του Θεού; Φυσικά το ζήτημα εδώ είναι ότι δεν προσβάλλεται απλώς μία «παραδοσιακή άποψη», δηλαδή η παύση της μνημόνευσης του ονόματος του οικείου επισκόπου, αλλά μία «ιεροκανονική άποψη» της Εκκλησίας, δηλαδή ο 15ος ιερός Κανόνας της ΑΒ’ Συνόδου (861) του αγίου Φωτίου.
Δεν αποτελεί θέμα κεφαλαιώδους σημασίας το ότι η δαιμονική υπακοή των επισκόπων μας στον πάπα της Ανατολής Βαρθολομαίο προσέβαλε επί των ημερών μας όχι μόνο τον τρόπο προσευχής (που έχει σχέση με την μετάνοια και την κάθαρση του ανθρώπου αλλά και με την Θεία Λατρεία). Όχι μόνο την ασκητική άποψη της Εκκλησίας (που έχει σχέση με την κάθαρση της ψυχής και του σώματος ώστε επάξια να μετέχει στα δρώμενα της Θείας Λατρείας) αλλά και αυτόν ακόμη τον τρόπο μετάδοσης της Θείας Κοινωνίας; Ο οποίος τρόπος συγκεφαλαιώνει α) τον πιο ιερό και άκρως μυστικό τρόπο ενώσεώς του πιστού μετά του αγαπημένου Ιησού Χριστού, και β) την πλέον ολοκληρωτική μετοχή (κοινωνία) του πιστού στο τίμιο Σώμα και Αίμα του Σωτήρα μας!
Ή δεν αποτελεί θέμα κεφαλαιώδους σημασίας η ανάγκη προσδιορισμού των ορίων του ιερού κανόνα της αποτείχισης έτσι ώστε η οικονομία να διακρίνεται από την παρανομία; Αν η κυβερνητική της Εκκλησίας έχει έναν διπλό τρόπο, αυτόν της ακρίβειας και αυτόν της οικονομίας (ούτε ακρίβεια χωρίς οικονομία αλλά και ούτε οικονομία χωρίς ακρίβεια) τότε πως λέγουν κάποιοι πως η «ακρίβεια» και μόνο θα μας βγάλει σε ασφαλές λιμάνι;
Αδελφοί εν Χριστώ αποτειχισμένοι, ιδού η ευκαιρία όλων μας, αποτειχισμένων και μη! Επί των ημερών μας λόγω ψευδοσυνόδου η αποτείχιση γίνεται «το κεντρικόν δια την δογματικήν συνείδησιν» ζήτημα. Ας μην αστοχήσουμε. Ας αγωνιστούμε να διαφυλάξουμε συν τοις άλλοις την πιο πολύτιμη «μετοχή», την μετοχή μας στο Θεό από αυτήν την ζωή ή καλύτερα την μετοχή μας στο θάνατο του Θεού μας, σύμφωνα με το «Αν πεθάνεις πριν πεθάνεις, δεν θα πεθάνεις όταν πεθάνεις»…
«Τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν»!
«Ο Παλαμάς ύστερα από αιώνες αδράνειας και στασιμότητας ανανέωσε τον θεολογικό λόγο. Αρνήθηκε τη διαλεκτική των εννοιών στο θέμα του Θεού καθότι δεν θεωρούσε το Θεό αντικείμενο έρευνας. Ο άνθρωπος είναι κτιστό αποτέλεσμα Θείας Ενεργείας, αλλά με την προσευχή και την άσκηση και την επάξια μετοχή στη Θεία Ευχαριστία μπορεί να ενωθεί και από αυτή τη ζωή με τον Θεό. Αυτό εκφράζεται με την αρπαγή, την είσοδο και την έλλαμψη του θείου Φωτός. Η προσέγγιση του Θεού δεν είναι συλλογιστικό άλμα του νου, αλλά εμπειρικό βίωμα που επιτυγχάνεται με την προσευχή και την συμμετοχή στη ζωή της κοινότητας της Εκκλησίας. Ο Παλαμάς είναι ο τελευταίος μεγάλος θεολόγος της Ορθόδοξης θεολογίας, ισοστάσιος του Μ. Βασιλείου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου Χρυσοστόμου, που ανακεφαλαίωσε και ανανέωσε τον λόγο του Θεού» (σελ. 84-85) [1].
Ευχόμεθα, «επάξια μετοχή στη Θεία Ευχαριστία», «συμμετοχή στη ζωή της κοινότητας της Εκκλησίας». Και ακόμη ΝΑ ΜΗΝ «λυγίσουμε μπροστά στον «Μεγάλο Μασκαρά» – όπως ονόμαζε ο μακαριστός γενναιόψυχος π. Αυγουστίνος, τον Αντίχριστο… Ο Κύριος να δώσει. Αμήν.» [3].
Δημήτριος Β. Εμμανουήλ, Ιεροψάλτης
Πτολεμαΐδα 30 Μαρτίου 2021
- [1] «ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ», ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΚΟΜΝΗΝΟΣ
- [2] «Η ΘΕΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ», ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΥ ΛΟΣΚΙ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΒΑΣ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, Μετάφρασις Αρχιμ. ΜΕΛΕΤΙΟΥ ΚΑΛΑΜΑΡΑ
- [3] https://www.eleftheria.gr