Ουγγαρία: Ο Οικουμενικός Πατριάρχης για την οικολογική θεολογία που ανέπτυξε η Πρωτόθρονη Εκκλησία
Το απόγευμα, ο Πατριάρχης ξεναγήθηκε στη Βιβλιοθήκη και στους χώρους όπου φυλάσσονται τα κειμήλια της Μονής, αργότερα δε παρέστη στον Οικουμενικό Εσπερινό, στο Καθολικό της Μονής, κατά τον οποίο κήρυξε τον θείο λόγο, επί τη βάσει περικοπών (δ´, 7-16) από την Α´ Καθολική Επιστολή Ιωάννου.
Πατριαρχική
ομιλία στον Οικουμενικό Εσπερινό Pannonhalma Archabbey, Pannonhalma, Ουγγαρία
(22 Σεπτεμβρίου 2023)
Εξοχότατε Αρχιεπίσκοπο και Αρχαββά Κίριλ,
Σεβασμιώτατοι, Σεβασμιώτατοι και Χάρηδες,
Αγαπητοί εν Κυρίω αδελφοί και αδελφές,
Συντασσόμαστε μαζί σας σήμερα – σε αυτό το υπέροχο Αρχάβαείο, την πνευματική καρδιά, το μυαλό και την ψυχή της Ουγγαρίας – για να αναζητήσουμε μαζί την αγάπη του Θεού στον Χριστό Ιησού, αυτή είναι η δύναμη και η δόξα που μπορούν να μεταμορφώσουν τον κόσμο που υποφέρει.
Ήρθαμε σε εσάς από το Ιερό Κέντρο της Ορθόδοξης
Χριστιανοσύνης, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την Αγία και Μεγάλη του Χριστού
Εκκλησία – για να σας μεταφέρουμε τις ευλογίες μας και τις αδιάκοπες προσευχές
μας για την πνευματική σας υγεία και τη θεραπεία του κόσμου.
Αν και είμαστε μια μικρή συστάδα σταφυλιών στο αμπέλι
του Κυρίου (Lord’s Vineyard), το κρασί που βγάζουμε από τα βάθη της παράδοσής
μας είναι πλούσιο, καρποφόρο και θρεπτικό.
Είναι το ποτό που «ευφραίνει την καρδιά του ανθρώπου» («εὐφραίνει
καρδίαν ἀνθρώπου»),[1] γιατί δεν επιδιώκει πόλεμο αλλά ειρήνη, όχι διαμάχη αλλά
ομοφωνία, όχι υπερηφάνεια αλλά ταπείνωση και όχι μίσος αλλά αγάπη.
Έτσι, η Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης επεκτείνει
αυτό το «ποτήριον σωτηρίου»[2] σε όλη την Οικουμένη, με τη διαρκή και σταθερή
ελπίδα ότι ο λόγος – το μήνυμα της απέραντης αγάπης και ευσπλαχνίας του Θεού –
θα υπερνικήσει το θεσμικό σκοτάδι που επηρεάζει και πλήττει τόσες πολλές
εκκλησίες που έχουν περιπλανηθεί από τον πυρήνα του Ευαγγελίου σε μια μάταιη
αναζήτηση επίγειων ανταμοιβών.
Η παρουσία μας αυτές τις μέρες στην Ουγγαρία είναι ένδειξη
της ανεπιφύλακτης στοργής και του σεβασμού μας για τις χριστιανικές
παραδόσεις αυτής της υπέροχης Γης και Λαού. Και σας εκφράζουμε την εγκάρδια
προσωπική και Πατριαρχική ευλογία μας για την «πρόοδό σας στη ζωή, την πίστη
και την πνευματική κατανόηση». [3] Είστε οι ίδιοι σημάδια ελπίδας για τον
κόσμο, γιατί επιδιώκετε την Πίστη του Κυρίου Ιησού με πάθος, επιμονή και
πεποίθηση.
Αυτό το Αρχαβαείο – με τη μακρά και ένδοξη ιστορία του –
είναι μια ζωντανή μαρτυρία για την επιμονή και την πίστη του ουγγρικού λαού.
Στεκόμαστε μέσα σε αυτήν σήμερα, αναγνωρίζοντας ότι τα θεμέλιά της ήταν μιας
εποχής που η Εκκλησία – Ανατολή και Δύση – ήταν ακόμη ενιαία, ακόμη και μέσα σε
πολιτισμικές, κοινωνικές και γλωσσικές διαφορές.
Έτσι, το Pannonhalma Archabbey είναι ένα ορατό σύμβολο της
δυνατότητας και της ευκαιρίας για τις Εκκλησίες να ξεπεράσουν τα λάθη
του παρελθόντος – να επανασυνδεθούν μεταξύ τους και με την αποστολή και το μήνυμα
της Θείας Αγάπης που προτρέπει το σημερινό κείμενο.
Διότι ήρθαμε σε κοινωνία, και σε κοινωνία του Πνεύματος
απόψε, γύρω από την Πρώτη Καθολική Επιστολή του Ευαγγελιστή της Αγάπης, του
ίδιου του Αγαπημένου Μαθητή. Ο Άγιος Ιωάννης – ο πρώτος Θεολόγος της Εκκλησίας
– μας επαινεί με αυτά τα απλά, κομψά και πιο σοφά λόγια:
Αγαπητοί, ἀγαπῶμεν ἀλλήλους, ὅτι ἡ ἀγάπη ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐστι,
καὶ πᾶς ὁ ἀγαπῶν ἐκ τοῦ Θεοῦ γεγέννηται καὶ γινώσκει τὸν Θεόν.
«Αγαπητοί, ας αγαπάμε ο ένας τον άλλον, γιατί η αγάπη είναι
του Θεού, και καθένας που αγαπά γεννιέται από τον Θεό και κατανοεί τον Θεό».
[4]
Η ομορφιά αυτού του στίχου, που ξεκινά την ανάγνωσή μας για
το βράδυ, είναι αναμφισβήτητη. Και είναι η απόλυτη επιβεβαίωση της
κοινής μας δουλειάς – είτε σε οικουμενικές προσπάθειες είτε σε διαθρησκευτικές.
Διορθώνει τις ψευδαισθήσεις και τις αυταπάτες της
ανωτερότητας και της κυριαρχίας, που συχνά περιβάλλουν το εγχείρημα της πίστης
σε μια ανώτερη δύναμη. Και φτάνει στο συμπέρασμα της Πίστεως ότι ο Κύριός μας
Ιησούς Χριστός πρόσταξε τους Μαθητές Του τη νύχτα κατά την οποία έδωσε τον
εαυτό Του για τη ζωή του κόσμου:
Ἀγαπᾶτε ἀλλήλους.
Αγαπάτε αλλήλους. [5]
Τίποτα δεν είναι πιο απλό, αλλά τίποτα δεν αποδεικνύεται πιο
δύσκολο. Γιατί η αγάπη απαιτεί θυσίες. Απαιτεί να αγκαλιάσουμε τα βάσανα
των άλλων και να τα μετουσιώσουμε κάνοντάς τα δικά μας. Απαιτεί να δούμε με
αλήθεια τον «άλλο» και να αποδεχθούμε – αμοιβαία – την αγάπη που ο «άλλος»
μπορεί να επιστρέψει. Όπως μας θυμίζει ο Απόστολος Παύλος:
«Η αγάπη τα αντέχει όλα, τα πιστεύει όλα, τα ελπίζει όλα, τα
υπομένει όλα». [6]
Η αγάπη απαιτεί επίσης να σκεφτόμαστε πολύ και βαθιά τις
δικές μας προκαταλήψεις για το ποιος πρέπει να αγαπηθεί. Διότι όπως λέει
ο Άγιος Ιωάννης: «… καθένας που αγαπά γεννιέται από τον Θεό και κατανοεί τον
Θεό».
Επομένως, πώς μπορούμε να κρίνουμε ότι είμαστε ανώτεροι από
άλλους των οποίων η αγάπη μπορεί να υπερβαίνει κατά πολύ τη δική μας; Αν η
αγάπη είναι η συνθήκη που φανερώνει τη γενεαλογία κάποιου από τον ίδιο τον Θεό,
καθώς και τη γνώση του για τον Θεό, ποιους είμαστε εμείς (άξιοι) να ασκήσουμε
κριτική;
Οι παραδόσεις μας είναι επίσης ένα είδος γενεαλογίας, γιατί
όλοι είμαστε υπερήφανοι που διατηρούμε τους «αρχαίους οριακούς δείκτες που
έχουν καθορίσει οι πνευματικοί μας πρόγονοι» στην γραμμή των κανόνων μας.
Ωστόσο, όταν αναλαμβάνουμε να αγνοήσουμε την αγάπη των
άλλων κοινοτήτων πίστης και ελπίδας και να τις κρίνουμε μόνο από τις μετρήσεις
της δικής μας εμπειρίας και των δικών μας ορίων, χάνουμε το νόημα του
Ευαγγελίου.
Γιατί η αγάπη του Θεού είναι προσβάσιμη σε όλη τη δημιουργία
Του – ορατή και αόρατη. Γι' αυτό το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο πρωτοστάτησε
στη χριστιανική υπεράσπιση της ζωής του πλανήτη μας – γνωρίζοντας ότι η ίδια η
δημιουργία είναι τρόπος ενσάρκωσης – τρόπος ενσαρκώσεως αν θέλετε– και ότι μέσω
της κτιστής τάξης, η οποία διαμορφώθηκε «πολύ καλή». (όπως μας λέει η
Γένεση[8]), έχουμε πρόσβαση στη Θεότητα.
Έτσι, αγαπημένοι μου φίλοι –και σας αποκαλώ «αγαπητοί» γιατί
πραγματικά είστε– οι οικουμενικές πρωτοβουλίες και δεσμεύσεις μας πρέπει
να ξεκινούν και να τελειώνουν με αγάπη. Είναι το μόνο μέτρο που θα δώσει
μαρτυρία ότι είμαστε αληθινά Μαθητές Του. Κατά τα άλλα, δεν είμαστε τίποτε
άλλο από «μετάλλο που κραυγάζει, ή θορυβώδες κύμβαλο»– χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον.[9]
Το κάλεσμά μας, η κλήση μας ως Χριστιανοί πρωτίστως, είναι
να γίνονται εκδηλώσεις (is to be manifestations*) της Ενσαρκωμένης Αγάπης του
Θεού, τον οποίο λατρεύουμε και λατρεύουμε ως Κύριό μας Ιησού Χριστό. Αν είμαστε
ικανοί για αυτό, τότε είμαστε πραγματικά Capax Dei. τότε έχουμε πραγματικά χώρο
για τον Θεό.
[*ΣΧΟΛΙΟ: Η μέθοδος
manifestation βασίζεται στην τεχνική της αποδόμησης. Παίρνει δηλαδή, έναν
γενικό σκοπό, έναν ευρύτερο στόχο και τον σπάει σε μικρά, αλλά πιο πραγματοποιήσιμα
κομμάτια, με λιγότερους περιορισμούς.]
Όπως λέει ο Θεολόγος σε άλλο σημείο της ανάγνωσής μας:
«Κανείς δεν έχει δει ποτέ τον Θεό». [10]
Αυτή η παρατήρηση δεν πρέπει να αγνοηθεί. Στο πλαίσιο της
επιστολής, είναι μια αποφατική επιβεβαίωση που μας υποβιβάζει στην αγνότητα και
την απλότητα των όσων ακολουθούν:
«Αν αγαπάμε ο ένας τον άλλον, ο Θεός μένει μέσα μας και η
αγάπη Του τελειοποιείται μέσα μας. Έτσι ξέρουμε ότι μένουμε σε Αυτόν και Αυτός
μέσα μας…»[11]
Επομένως, η αγάπη μας είναι η μαρτυρία – η απόδειξη,
αν θέλετε – της πραγματικότητας του Θεού στη ζωή μας. Είναι η ορατή έκφραση της
αλήθειας της Πίστεώς μας. Χωρίς αυτό, παραμένουμε αόρατοι όπως ως Χριστιανοί
που ισχυριζόμαστε ότι είμαστε. Τα λόγια μας θα ακούγονται κούφια στην καλύτερη
περίπτωση, γιατί δεν θα γίνουν πιστευτά από εκείνους που θα συγκρίνουν τις
δηλώσεις μας με τις πράξεις μας.
Και στη βάση και το θεμέλιο αυτής της άνευ όρων αγάπης ο
ένας για τον άλλον, θα βρούμε τους τρόπους και τα μέσα για να κάνουμε το
οικουμενικό μας έργο μαζί να αποφέρει καρπούς για εμάς και για τον
κόσμο.
Τώρα, περισσότερο από ποτέ, η ανθρώπινη οικογένειά μας και ο
πλανήτης που κατοικούμε χρειάζονται μια συγκομιδή αγάπης και αποδοχής,
που θα θρέψει και θα θρέψει τους «καλύτερους αγγέλους της φύσης μας» [12]. Οι
τεχνολογικές εξελίξεις που διαιωνίζουν τον πόλεμο, τις συγκρούσεις, τις
κακουχίες, την πείνα και τη μόλυνση της φύσης δεν θα μας σώσουν.
Η πρώτη αρχή θα είναι πάντα η αγάπη, και εναπόκειται
στις χριστιανικές μας κοινότητες να το μοντελοποιήσουν για τον κόσμο, όσο και η
μία για την άλλη.
Μέσα από την αγάπη μπορούμε να ξεπεράσουμε κάθε δυσκολία.
Μέσω της αγάπης μπορούμε να νικήσουμε κάθε αντίπαλο.
Μέσω της αγάπης μπορούμε να αποκαταστήσουμε τον κόσμο μας
και τη φυσική του ισορροπία.
Μέσω της αγάπης μπορούμε να φανερώσουμε τον Ζωντανό και
Αγάπη Θεό σε κάθε πλάσμα.
Αδέρφια και αδερφές μου:
Καθένας από εμάς με τον δικό του τρόπο, «...γνώρισε
και εμπιστεύτηκε την αγάπη που έχει ο Θεός για εμάς». [13]
Επομένως, ας προχωρήσουμε με εμπιστοσύνη και ενθουσιασμό, με
σίγουρη και βέβαιη γνώση ότι «ο Θεός είναι αγάπη, και όσοι μένουν στην αγάπη
Του μένουν στον Θεό και ο Θεός μέσα τους». [14]
Αμήν. Γένοιτο. Μακάρι να είναι ποτέ έτσι!
___________
1. Βλ. Ψαλμός 103:16 (LXX).
2. Βλ. Ψαλμός 115:4 (LXX).
3.Δεύτερη Προσευχή
των Πιστών. Θεία Λειτουργία Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
4. Α' Ιωάννου 4:7.
5. Ιωάννης 13:34.
6. Α' Κορινθίους 13:7.
7. Βλ. Παροιμίες 22:28.
8. Γένεση 1:31.
9. Α' Κορινθίους 13:1.
10. Α' Ιωάννου 4:12α.
11. Α' Ιωάννου 4:12β-13α.
12. Αβραάμ Λίνκολν, Πρώτη Εναρκτήρια Ομιλία, 4 Μαρτίου 1861.
13. Α' Ιωάννου 4:16α.
14. Α' Ιωάννου 4:16β.
ΠΗΓΗ: https://ec-patr.org/patriarchal-homily-at-the-ecumenical-vespers-pannonhalma-archabbey-pannonhalma-hungary-september-22-2023/