ΠΩΣ ΘΑ ΝΙΩΣΟΥΜΕ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ Γ΄ …
ΑΡΧΙΜ.ΠΑΪΣΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΦΙΛΩΤΑ
Κάθε εορτή έχει την Χάρη της και βιώνεται στον βαθμό που ο χριστιανός είναι δεκτικός αυτής της Χάριτος κρατώντας την κοινωνία του με τον αληθινό Θεό δια της Πίστεως εν τη Εκκλησία. Η Χάρις όμως για να βιωθεί χρειάζονται ορισμένες προϋποθέσεις. Έτσι, σε πρακτική βάση, πέρα από την πίστη, την κοινωνία μας με τον Θεό δια των μυστηρίων και κυρίως την έμπρακτη εφαρμογή των εντολών, και κατ’ εξοχήν την αγάπη προς τους πάσχοντες, για να νιώσουμε το ξένο και παράδοξο Μυστήριο της Θείας Ενανθρωπήσεως με την Γέννηση του Σωτήρος Χριστού είναι αναγκαίο να σωπάσουν οι άτακτες γύρω αλλά και μέσα μας φωνές, καθώς και ο πολύς θόρυβος των εκκοσμικευμένων καταναλωτικών Χριστουγέννων, η εξουθενωτική διάχυση με τις χωρίς μέτρο προετοιμασίες, και οι επαχθείς, χωρίς διάκριση, πολλές, τυπικές επισκέψεις, όλη αυτή η παραζάλη που δεν μας αφήνει τελικά ήρεμα να χαρούμε. Οπωσδήποτε, μια εορτή τόσο μεγάλη έχει έναν χαρμόσυνο χαρακτήρα, όμως καθίσταται ύβρις εμείς να ξεφαντώνουμε την ώρα που υπάρχουν αδελφοί μας που στερούνται τα αναγκαία αλλά και αυτή την στέγη. Γι’ αυτό ας ξεφαντώσουμε με μέτρο και ας νιώσουμε αυτά τα Χριστούγεννα διαφορετικά από τις άλλες χρονιές εστιάζοντας στην εσωτερική περισσότερο ζωή και στην οικογενειακή θαλπωρή όσο εξαρτάται από εμάς και υπάρχουν οι προϋποθέσεις.
Επειδή, η εορτή είναι κυρίως μέθεξις της ακτίστου Χάριτος που απορρέει από το γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού, αν κανείς δεν γνωρίζει να “πιάσει συχνότητα”, δηλαδή, δεν μπορεί να βρει τον τρόπο να δεχθεί την άκτιστη ενέργεια του Θεού που παρέχεται στους πιστούς πλουσίως, μάλιστα τις ημέρες αυτές, όσο και αν προσέξει με τις τυπικές διαδικασίες δεν θα πετύχει αυτό που προσδοκά. Τα Χριστούγεννα δεν είναι στολίδια, δώρα, λαμπιόνια, επισκέψεις και μέχρι σκασμού φαγητό. Και αυτά χρειάζονται όχι όμως να γίνουν ο σκοπός και οι μαύρες τρύπες που θα απορροφήσουν την ενεργητικότητα μας και θα αποπροσανατολίσουν το ενδιαφέρον μας να ζήσουμε κάτι βαθύτερο. Χρειάζεται να αποτραβηχθούμε από αυτη την μορφή εορτασμού και να καταφύγουμε στην Φάτνη. Θα την βρούμε στον ιερό ναό με τίς γεμάτο δέος ιερές ακολουθίες και το όλο κλίμα που δεσπόζει σ’ αυτόν. Ο ιερός Χρυσόστομος θέλοντας να επισημάνει την ωφέλεια της προσέλευσης των πιστών στην Εκκλησία κηρύττει: «αυτός ο τόπος (ιερός ναός) είναι θεμέλιο της αρετής, διδασκαλείο φιλοσοφίας· όχι μόνο την ώρα της λατρευτικής συνάξεως, όταν γίνεται η προσεκτική παρακολούθηση των Γραφών και πνευματική διδασκαλία και συγκέντρωση σεβαστών πατέρων, αλλά και σε όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Πάτησε μόνο το πόδι σου στον πρόναο και αμέσως ξεχνάς τις βιοτικές φροντίδες. Πέρασε από τα πρόθυρα μέσα και τότε κάποια πνευματική αύρα σου τυλίγει την ψυχή. Αυτή η ησυχία μας οδηγεί σε ιερό δέος και μας διδάσκει να φιλοσοφούμε· ανυψώνει το φρόνημά μας και δεν αφήνει να ενθυμούμαστε τα παρόντα· σε μεταθέτει από τη γη στον ουρανό». Αλήθεια, τι είναι ο άνθρωπος; Δεν είναι ζωον θεούμενον;Εύστοχα ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος δήλωσε τον προορισμό του λέγοντας, «ζώον ενταύθα οικονομούμενον και αλλαχού μεθιστάμενον (ζώσα ύπαρξη πού ενώ οικονομείται στην παρούσα ζωή, όμως μετατίθεται αλλού», στον αιώνιο κόσμο της Βασιλείας του Θεού. Αυτό φαίνεται, σύμφωνα με τον άγιο Γρηγόριο Νύσσης, ακόμη και από όρθιο σχήμα του ανθρώπου που τείνει στον ουρανό και ορά, βλέπει άνω. Υπό αυτή την έννοια ορθά η λέξη άνθρωπος συνδέεται ετυμολογικά με τη φράση «άνω θρῲσκειν» η οποία σημαίνει, ορμώ προς τα πάνω, (Ετυμολογικό Λεξικό Μπαμπινιώτη) έχω την αναφορά μου και τον πόθο μου προς τον ουρανό. Και ερωτούμε, δεν είναι φυσικό ο άνθρωπος ως ύπαρξη επίγεια και ουράνια συνάμα, ως αισθητή και νοερή φύση, να διψά για το υπερβατικό αφού είναι μεθόριος, σύνορο δηλαδή, πνευματικής και υλικής κτίσεως; Διότι το λογικό τούτο ζώο ο άνθρωπος δεν είναι συγκερασμένος μόνο με κάθε είδος ζωτικής λειτουργίας αλλά αφ’ ενός κοινωνεί με τα άψυχα και αφ’ ετέρου μετέχει στην νόηση των λογικών.
Ο ορθόδοξος λαός κάθε φορά που πηγαίνει στον ιερό ναό για τις συνάξεις έχει την συνείδηση ότι πηγαίνει στην Εκκλησία, διότι με την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας, κατ’ εξοχήν, φανερώνεται αυτό που είναι η Εκκλησία. Ο υπερβατικός Θεός που προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας έρχεται σε σχέση και κοινωνία με τον πεπερασμένο και κτιστό άνθρωπο δια των ακτίστων ενεργειών Του που καθαγιάζουν στοιχεία του αισθητού και κτιστού αυτού κόσμου με τα οποία έρχεται σχέση κοινωνίας κατά κανόνα μέσα στον χωροχρόνο του ιερού ναού την ώρα της τέλεσης του Μυστηρίου. Ο άγιος Μάξιμος, ο Ομολογητής, εξεικόνισε την Εκκλησία με αυτό που είναι ο άνθρωπος, σώμα και ψυχή. Σαν ψυχή έχει το ιερό της βήμα, νου της το ιερό θυσιαστήριο και σώμα τον ναό. Η δε διατύπωση του αγίου Γερμανού, πατριάρχου Κων/πόλεως, «Εκκλησία εστίν επίγειος ουρανός εν ω ο Θεός ενοικεί και εμπεριπατεί», εκφράζει τόσο παραστατικά τον χώρο του κτίσματος, όπου κάνουν την σύναξή τους οι πιστοί, ώστε κάθε άλλη διατύπωση φαίνεται να πλεονάζει. Εκεί ο πιστός θα νιώσει τα λόγια:«Βηθλεὲμ ἑτοιμάζου, εὐτρεπιζέσθω ἡ φάτνη, ἡ ἀλήθεια ἦλθεν», ὁ «Θεὸς ἐν φάτνῃ ἀνακλίνεται». Τί πνευματική αγαλλίαση θα νιώσει, όταν θα ακούσει τους ύμνους των ημερών, τους μεσσιανικούς ψαμούς του προφητάνακτα Δαυϊδ, τα αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα των προερτίων Κυριακών, της παραμονής που τελείται η ακολουθία των Μεγάλων Ωρών, του εσπερινού, του όρθου της εορτής και κυρίως της Θείας Λειτουργίας εκείνης που είναι πραγματκό άνοιγμα ουρανών, όπου οι άγγελοι κατεβαίνουν στην γη και συνεορτάζουν μαζί μας ψάλλοντας και πανηγυρίζοντας την ενανθρώπηση του Θεού Λόγου; Ποιά λυρική γλώσσα και ποιός κάλαμος γραμματέως οξυγράφου μπορεί να εκφράσει τους αλάλητους νυγμούς της καρδίας τις ώρες εκείνες που ο πιστός νιώθει μέσα στις ευωδίες των θυμιαμάτων κάτω από το αχνό φως των καντηλιών την δεσπόζουσα παρουσία του Θείου Βρέφους; Οπωσδήποτε, οι σκέψεις, οι επιθυμία και τα συναισθήματά του θα έχουν φτερουγίσει εκεί στην Βηθλεέμ και καθώς θα ακούει τις ιαμβικές καταβασίες όπως: «Γένους βροτείου τὴν ἀνάπλασιν πάλαι, ᾌδων Προφήτης Ἀββακούμ, προμηνύει,Ἰδεῖν ἀφράστως ἀξιωθεὶς τὸν τύπον. Νέον βρέφος γάρ, ἐξ ὄρους τῆς Παρθένου,Ἐξῆλθε λαῶν, εἰς ἀνάπλασιν Λόγος» ή «Ναίων Ἰωνᾶς, ἐν μυχοῖς θαλαττίοις,Ἐλθεῖν ἐδεῖτο, καὶ ζάλην ἀπαρκέσαι. Νυγεὶς ἐγὼ δέ, τῷ τυραννοῦντος βέλει, Χριστὲ προσαυδῶ, τὸν κακῶν ἀναιρέτην, Θᾶττον μολεῖν σε τῆς ἐμῆς ῥᾳθυμίας», αφουγκραζόμενος, λοιπόν, θα συλλογίζεται έκπλαγος την εκσατική αγάπη του Θεού που «ἑαυτὸν ἐκένωσε μορφὴν δούλου λαβών, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος καὶ σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ»(Φιλ. 2,7-8). Τί άραγε από τα ανθρώπινα θα μπορούσε να αντισταθμίσει την αγάπη του Θεού σκέπτεται. Και επειδή τον παν στην πνευματική ζωή στηρίζεται στο τί σκέψεις κάνουμε και από κει γεννώνται οι επιθυμίες και τα συναισθήματα, ανάβει η φλόγα της μετανοίας και ο άνθρωπος θέλει κάτι να κάνει για να δηλώσει την προαίρεσή του, γι’ αυτό και μελωδεί: «Τί σοι προσενέγκωμεν Χριστέ, ὅτι ὤφθης ἐπὶ γῆς ὡς ἄνθρωπος δι’ ἡμᾶς; ἕκαστον γὰρ τῶν ὑπὸ σοῦ γενομένων κτισμάτων, τὴν εὐχαριστίαν σοι προσάγει· οἱ Ἄγγελοι τὸν ὕμνον, οἱ οὐρανοὶ τὸν Ἀστέρα, οἱ Μάγοι τὰ δῶρα, οἱ Ποιμένες τὸ θαῦμα, ἡ γῆ τὸ σπήλαιον, ἡ ἔρημος τὴν φάτνην· ἡμεῖς δὲ Μητέρα Παρθένον· ὁ πρὸ αἰώνων Θεὸς ἐλέησον ἡμᾶς». Ποιό είναι, -δηλαδή-, αυτό που είναι άξιο να Σου προσφερθεί για να το προσκομίσουμε σ’ Εσένα Χριστέ, επειδή φανερώθηκες ως άνθρωπος για χάρη μας; Διότι, κάθε ένα από τα κτίσματα που έφερες στην ύπαρξη, Σου εκφράζει την ευχαριστία. Οι Άγγελοι προσφέρουν τον ύμνο, οι ουρανοί τον Αστέρα, οι Μάγοι τα δώρα, οι Ποιμένες το Θαύμα, η γη το σπήλαιο, η έρημος την φάτνη· εμείς όμως -δεν βρίσκουμε τίποτε πιό σπουδαίο και αρμόδιο να Σου αφιερώσουμε από- Μητέρα Παρθένο. Και Εσύ που είσαι ο Θεός, ο Οποίος υπάρχει προ πάντων των αιώνων ελέησον ημάς!
Εκεί στον ιερό ναό, βέβαια, θα πάμε νωρίς και με σπουδή, όπως οι Ποιμένες οι οποίοι «ὡς ἀπῆλθον ἀπ’ αὐτῶν εἰς τὸν οὐρανὸν οἱ ἄγγελοι… εἶπον πρὸς ἀλλήλους· διέλθωμεν δὴ ἕως Βηθλεὲμ καὶ ἴδωμεν τὸ ῥῆμα τοῦτο τὸ γεγονός, ὃ ὁ Κύριος ἐγνώρισεν ἡμῖν. καὶ ἦλθον σπεύσαντες καὶ ἀνεῦρον τήν Μαριὰμ καὶ τὸν Ἰωσὴφ καὶ τὸ βρέφος κείμενον ἐν τῇ φάτνῃ». Η καμπάνα σαν σημάνει, - η ακολουθία συνήθως τελείται όρθρου βαθύ, πολύ πριν ξημερώσει- πρέπει να μας βρει στον ναό. Έχει σημασία να μεταβεί κανείς νωρίς στην ακολουθία, διότι αυτό είναι μια θυσία, αφού κόβουμε από τον ύπνο μας και οπωσδήποτε φροντίζουμε να μην αγρυπνήσουμε σ’ αυτά τα περίεργα ρεβεγιόν που δεν μας αφήσουν ούτε νου καθαρό, ούτε ικμάδα, ούτε και προϋποθέσεις για να κοινωνήσουμε, ακόμη και να εκκλησιαστούμε τελικά. Και, αν δεν προσέξουμε θα κάνουμε Χριστούγεννα χωρίς Χριστό, νεοεποχήτικα, δηλαδή, παγκοσμιοποιημένα Χριστούγεννα! Έχει σκοπό, επομένως, το να μεταβούμε νωρίς στον ναό αλλά και για άλλους λόγους να παρακολουθήσουμε την πλούσια υμνογραφία που εκφράζει όλο το θεολογικό βάθος της Δεσποτικής εορτής, την οποία ενδεχομένως να μην ξανακούσουμε αφ’ ενός διότι, αν εκκλησιασθούμε καθυστερημένα το κομμάτι της ακολουθίας που θα προλάβουμε δεν διαφέρει και πολύ απ’ αυτό των Κυριακών και αφ’ ετέρου γιατί πιθανότερο είναι να μην εκκλησιασθούμε την δεύτερη ή την τρίτη ημέρα λόγω υπέρμετρου φαγητού, ποτού, κούρασης και τελικά ύπνου. Πέραν αυτών των λόγων είναι ανάγκη ως πιστοί να βρούμε χρόνο στην ακολουθία, εκεί στην σύναξη, να συναντηθούμε για να μπορέσουμε να μυσταγωγηθούμε με την προσευχή και, βέβαια, να κοινωνήσουμε των αχράντων Μυστηρίων! Χωρίς αυτό τον στόχο κάθε προετοιμασία μας θα μείνει άκαρπη.
Αν μέχρι τώρα δεν κάναμε τέτοια Χριστούγεννα, καιρός είναι να αναθεωρήσουμε τον τρόπο εορτασμού μας κατά την Γεννήση του Σωτήρος Χριστού. Αν, πάλι, δεν είμαστε σε θέση να κοινωνήσουμε, ας μεταβούμε στον πνευματικό για να εξομολογηθούμε, ώστε να υπάρξει η δυνατότητα. Αλλά και αν, ακόμη, αυτό δεν γίνει, η εξομολόγησις θα ξεφορτώσει την ύπαρξή μας από το επαχθές φορτίο των αμαρτιών μας που δεν είναι λίγες. Επιπλέον, αν δεν νηστέψαμε ακόμη, ας νηστεύψουμε, έστω και τις λίγες αυτές ημέρες που απομένουν. Ας προσευχηθούμε με θέρμη, και πριν από την εορτή, να μας χαρίσει ο Θεός την κατάσταση και τις συνθήκες να δυνηθούμε να γιορτάσουμε πνευματικά. Ας μην αφήσουμε όλες τις ετοιμασίες και τα ψώνια για τις τελευταίες ημέρες, διοτι και θα αγχωθούμε αλλά και η υπέρμετρη κούραση θα μας καταβάλει και δεν θα βιώσουμε αυτό που μας χρειάζεται. Ας κάνουμε ότι είναι δυνατόν να κρατήσουμε ειρήνη στην ψυχή και στο περιβάλλον μας. Ας γλυκάνουμε τις σχέσεις μας. Προσοχή στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι από αδιάκριτα λόγια. Δεν είναι ο καιρός για να σκαλίζουμε διενέξεις! Ας αφεθούμε με εμπιστοσύνη στην πρόνοια που μας αγαπά και γεννάται για εμάς. Είναι ο εμμανουήλ που σημαίνει ότι ο Θεός είναι μαζί μας!
