«ΜΑΖΙ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΜΑΣ ΣΠΙΤΙ»

Ομιλία του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο συνέδριο που διοργανώθηκε από το Καθολικό Πανεπιστήμιο Pázmány Péter και το Πανεπιστήμιο Δημόσιας Υπηρεσίας της Ουγγαρίας (25 Σεπτεμβρίου 2023)

(Σε μετάφραση 99,9/100!)

«ΜΑΖΙ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΜΑΣ ΣΠΙΤΙ» – Ομιλία του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο συνέδριο που διοργανώθηκε από το Καθολικό Πανεπιστήμιο Pázmány Péter και το Πανεπιστήμιο Δημόσιας Υπηρεσίας της Ουγγαρίας (25 Σεπτεμβρίου 2023)

Σεβασμιώτατοι ιεράρχες και λοιποί κληρικοί,

 

Αξιότιμοι διευθυντές και καθηγητές,

 

Αγαπητοί μαθητές και καλεσμένοι,

 

Είναι ιδιαίτερο προνόμιο να προσκληθώ να μιλήσω σε αυτήν την ευοίωνη συνέλευση για ένα τόσο σημαντικό θέμα για τον κόσμο μας και την εποχή μας. Είναι επίσης ιδιαίτερη χαρά που προσκαλούμαστε πάλι στο Καθολικό Πανεπιστήμιο, όπου έχουμε προηγουμένως αναγνωριστεί ως Επίτιμος Διδάκτορας και, κατά συνέπεια, νιώθουμε πολύ σαν στο σπίτι μας ως μέλος της εξέχουσας ακαδημαϊκής κοινότητας του.

Εισαγωγή: Μια κοινή αποστολή

Θα πρέπει να τονίσουμε από την αρχή την καταλληλότητα του θέματος και του τόνου σας. Πρόκειται για ένα οικουμενικό και διαθρησκειακό συνέδριο με τίτλο «Μαζί για το κοινό μας σπίτι».

Και δεν είναι τυχαίο ότι αυτό το συνέδριο περιλαμβάνει μια κοινή προσπάθεια δύο αναγνωρισμένων ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τα οποία αποφάσισαν από κοινού να διερευνήσουν ποια είναι αναμφισβήτητα η πιο ζωτική πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα—δηλαδή, την προστασία και τη διατήρηση του ιερού δώρου της δημιουργίας του Θεού — και να το κάνουμε από διαομολογιακή και διαθρησκευτική σκοπιά.

Φυσικά, δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά γιατί αυτό το θέμα αφορά ακριβώς το «σπίτι μας», ένα «κοινό σπίτι», το οποίο πρέπει να εξεταστεί και να αντιμετωπιστεί «μαζί». Εξάλλου, οι λέξεις και η στάση που χρησιμοποιούμε σε οποιαδήποτε δεδομένη χρονική στιγμή δεν είναι ποτέ τυχαίες ή τυχαίες, αλλά πρέπει πάντα να είναι σκόπιμες και ακριβείς. Ομοίως, οι όροι και η νοοτροπία που υιοθετούμε —όπως τα ζητήματα που επιλέγουμε να αντιμετωπίσουμε— πρέπει να υποδεικνύουν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας και τη μέθοδο της αποφασιστικότητάς μας.

Από αυτή την άποψη, για περισσότερες από τρεις δεκαετίες κατά τη διάρκεια της Πατριαρχικής μας θητείας, όπως και για περισσότερα από τρία χρόνια της πιο πρόσφατης πανδημίας, μάθαμε ότι τα πιο στοιχειώδη και ουσιαστικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως πλανήτης και ως λαός έχουν αναπόφευκτο και αναμφισβήτητη επίδραση σε όλους και σε όλα. Τίποτα δεν υπάρχει μεμονωμένα. και κανείς δεν υπάρχει ανεξάρτητα. Με την ίδια λογική, η εκτεταμένη εμπειρία μας στην πρώτη γραμμή του υπουργείου περιβάλλοντος, όπως και οι καταστροφικές συνέπειες του νέου κορωνοϊού, έχουν δείξει ότι μόνο μια συνειδητή, συντονισμένη και συνεργατική απάντηση μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματική για την κοινότητά μας και για τη δημιουργία στο σύνολό της. Ό,τι κάνουμε ατομικά και θεσμικά θα πρέπει να στοχεύει στο να αφήσουμε πίσω έναν κόσμο πιο ειρηνικό, πιο δίκαιο και πιο βιώσιμο για τις γενιές που θα ακολουθήσουν.

Αυτό ήταν πάντα το βασικό σκεπτικό και η αιτιολόγηση πίσω από τη σκόπιμη προσπάθειά μας να συγκαλέσουμε συμπόσια, συνόδους κορυφής και σεμινάρια που συγκεντρώνουν εκπροσώπους της διεθνούς κοινότητας, πιστούς των θρησκειών του κόσμου, καθώς και ηγέτες του επιστημονικού, πολιτικού, δημοσιογραφικού και υπερασπιστικού τομέα . Είμαστε πεπεισμένοι ότι, όπως δεν προκαλέσαμε ή επιδεινώσαμε την ανισορροπία του πλανήτη μας μονομερώς, δεν μπορούμε να αποκαταστήσουμε ή να συμβιβάσουμε την ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος χωρίς να στηρίζουμε ο ένας τον άλλο και να μοιραζόμαστε το βάρος της διατήρησης των πόρων του πλανήτη.

 

Μια Οικουμενική Εντολή

 

Μια τέτοια κοινοτική και ακόμη και παγκόσμια απάντηση στην κλιματική αλλαγή είναι αυτό που θα περιγράφαμε ως οικουμενική εντολή της φροντίδας της δημιουργίας. Υπονοεί να ακούς άλλες χριστιανικές ομολογίες και να μαθαίνεις από άλλες θρησκευτικές κοινότητες. Περιλαμβάνει την προσοχή και το όφελος από άλλους κλάδους, όπως η επιστήμη και η ιατρική. Σε τελική ανάλυση, είτε μιλάμε για κλιματική αλλαγή είτε για Covid-19, αντιμετωπίζουμε πάντα πρωτόγνωρες κρίσεις. Και το πώς ανταποκρινόμαστε σε τέτοιες προκλήσεις καθορίζει τις προτεραιότητές μας ως πολιτισμένοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι σε αυτό το σταυροδρόμι της ιστορίας. Επιπλέον, το πώς αντιδρούμε σε τέτοια κρίσιμα προβλήματα καθορίζει τον ρόλο της πίστης και την ευθύνη της θρησκείας.

Για παράδειγμα, ένα από τα ζωτικά μαθήματα που μάθαμε από την πανδημία είναι ότι δεν μπορούμε να παίζουμε τον Θεό -όπως δεν μπορούμε να παίζουμε πολιτική- με την επιστήμη, επειδή επηρεάζει άμεσα την υγεία των ανθρώπων. Ταυτόχρονα, όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, έχουμε συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορούμε να παίξουμε τον Θεό -όπως δεν μπορούμε να παίξουμε πολιτική- με τη φυσική ισορροπία του πλανήτη μας, γιατί επηρεάζει άμεσα την υγεία όλης της δημιουργίας. Κατά ειρωνικό τρόπο και δυστυχώς, το σκεπτικό και η στρατηγική που χρησιμοποιείται για την απόρριψη του Covid-19 και της κλιματικής αλλαγής ακολουθούν παρόμοιο μοτίβο και χρησιμοποιούνται από τους ίδιους ανθρώπους. Ως εκ τούτου, οι θρησκευτικοί ηγέτες καλούνται να καθοδηγήσουν τους πιστούς και τους ανθρώπους καλής θέλησης να καλωσορίσουν τον ουσιαστικό ρόλο της επιστήμης και της επιστήμης ως ιερά δώρα και απαραίτητα εργαλεία για τη σωτηρία και τη βιωσιμότητα.

Ωστόσο, είναι σημαντικό για εμάς να θυμόμαστε ότι η μεγαλύτερη απειλή για τον πλανήτη μας —δηλαδή το καθοριστικό ζήτημα της εποχής μας— δεν είναι στην πραγματικότητα ο νέος κοροναϊός, αλλά στην πραγματικότητα η κλιματική αλλαγή. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το αυξανόμενο αλλά παραμελημένο κόστος από την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας θα επισκιάσει απολύτως τον τρέχοντα αριθμό θανάτων από όλες τις μολυσματικές ασθένειες μαζί, εάν δεν ελεγχθεί η κλιματική αλλαγή. Δεν μας προκάλεσε έκπληξη το γεγονός ότι, στον απόηχο της πανδημίας, ακόμη και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έκανε έκκληση για «μεγάλη επαναφορά» του καπιταλισμού, υποστηρίζοντας ότι η βιωσιμότητα θα επιτευχθεί μόνο μέσω δραστικών αλλαγών στον τρόπο ζωής.

 

Μια πνευματική κοσμοθεωρία

 

Αυτό μας φέρνει στο τελευταίο μας σημείο σχετικά με τη σχέση μεταξύ θρησκείας και επιστήμης, και πιο συγκεκριμένα τη σχέση μεταξύ θεολογίας και οικολογίας. Τις τελευταίες δεκαετίες, μέσω της συμμετοχής και των πρωτοβουλιών μας στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τη φροντίδα της δημιουργίας, έχουμε επανειλημμένα και με πάθος υπογραμμίσει την πνευματική διάσταση της προστασίας της φύσης. Επιπλέον, καταλάβαμε ότι κάθε φορά που περιορίζουμε τη ζωή —ακόμη και τη θρησκευτική ζωή— στους εαυτούς μας και στα δικά μας συμφέροντα, τελικά παραμελούμε την αποστολή μας να μεταμορφώνουμε όλη τη δημιουργία του Θεού. Η δύναμη του οικουμενικού διαλόγου έγκειται στο να μάθουμε να ανοίγουμε πέρα από τον εαυτό μας, πέρα από τις δικές μας ομολογίες ή θρησκείες. Η οικουμενική δέσμευση περιλαμβάνει τη μάθηση να μιλάμε τη γλώσσα της φροντίδας και της συμπόνιας, έτσι ώστε να μπορέσουμε -από κοινού- να αντιμετωπίσουμε το κοινό καθήκον της διατήρησης του κοινού μας σπιτιού.

 

Οι άνθρωποι μερικές φορές υποθέτουν ότι η εμπλοκή του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην οικολογική κρίση είναι πράξη δημοσίων σχέσεων ή πολιτικού ακτιβισμού. Αλλά τίποτα δεν μπορεί να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Γιατί ο σεβασμός για τη δημιουργία είναι αναπόσπαστο μέρος της πίστης μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Σύμβολο της Πίστεως της Νίκαιας μιλά για τον «έναν Θεό, τον Πατέρα, που κρατά τα πάντα μαζί, δημιουργό του ουρανού και της γης, και όλων των ορατών και αόρατων». Η οικολογική κρίση δεν είναι πολιτική πρόκληση. και δεν είναι επιστημονικό ή τεχνολογικό πρόβλημα. Μπορεί να επιλυθεί πλήρως μόνο όταν οι άνθρωποι αντιληφθούν την ευρύτερη προοπτική της φροντίδας της δημιουργίας. Αν δεν αλλάξουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, τότε θα συνεχίσουμε να ασχολούμαστε μόνο με τα συμπτώματα, όχι με τις αιτίες τους.

 

Άρα το υπουργείο Περιβάλλοντος του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι μια φυσική προέκταση της αυτοσυνειδησίας του, παρά μια περιστασιακή αντίδραση σε ένα νέο φαινόμενο. Όπως παρατηρήσαμε στην Εγκύκλιο μας για την 1η Σεπτεμβρίου 2020: «Η ίδια η ζωή της Εκκλησίας είναι μια εφαρμοσμένη οικολογία. Τα μυστήρια της Εκκλησίας, ολόκληρη η λατρευτική της ζωή, ο ασκητισμός και η κοινοβιακή της ζωή, η καθημερινότητα των πιστών της – όλα αυτά εκφράζουν και τονίζουν τον βαθύτερο σεβασμό στη δημιουργία».

 

Συμπέρασμα: Για τη ζωή του κόσμου

 

Η Εκκλησία, λοιπόν, καλείται να ενσαρκώσει τη φράση «στη γη όπως στον ουρανό» που απαγγέλλουμε στην προσευχή του Κυρίου; Πώς όμως θα φανερωθεί ανάμεσά μας η μυστηριακή και λειτουργική ζωή της Εκκλησίας; Πώς αντανακλάται η θεολογία της Εκκλησίας στη ζωή του κόσμου; Με απλά λόγια, πώς μοιάζει η Βασιλεία του Θεού στην ανθρώπινη κοινωνία και στην παγκόσμια κοινότητα;

 

Η δυσάρεστη πραγματικότητα είναι ότι η Εκκλησία -και η θρησκεία ευρύτερα- σπάνια προετοιμάζεται και συχνά διστάζει να ανταποκριθεί στα πιο κρίσιμα προβλήματα του κόσμου. Δηλαδή, το 2017, διορίσαμε μια ειδική επιτροπή δώδεκα θεολόγων (κληρικούς και λαϊκούς, άνδρες και γυναίκες) για να «ετοιμάσει ένα επίσημο κείμενο για την κοινωνική διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως εκφράζεται τόσο στην παράδοση ανά τους αιώνες όσο και στην τη σύγχρονη πρακτική του Οικουμενικού Πατριαρχείου, και ειδικότερα στον απόηχο της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου που συνήλθε στην Κρήτη τον Ιούνιο του 2016. . . προκειμένου να χρησιμεύσει ως στέρεη βάση αναφοράς και συζήτησης σε θέματα και προκλήσεις ζωτικής σημασίας που αντιμετωπίζει ο σημερινός κόσμος».

Το κείμενο αυτό, με τίτλο Για τη ζωή του κόσμου: Προς ένα κοινωνικό ήθος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αποτελεί άμεση συνέπεια και συνέχεια καθώς και μέρος της διαδικασίας υποδοχής της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. Αν και ολοκληρώθηκε πριν ξεσπάσει η πανδημία, το For the Life of the World παρέχει γενικές παραμέτρους και κατευθυντήριες γραμμές για ένα τόσο απαραίτητο κοινωνικό ήθος που μπορεί να ενημερώσει και να βοηθήσει τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες προκλήσεις του ρατσισμού και της φτώχειας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της βιοηθικής, καθώς και τεχνολογία και κλιματική αλλαγή. Ο σκοπός του εγγράφου δεν είναι να δώσει συνταγογραφικές απαντήσεις, αλλά να πυροδοτήσει μια ζωτική συζήτηση για τον ρόλο της εκκλησίας στον κόσμο. Στόχος είναι η ενθάρρυνση και η προώθηση του διαλόγου, διότι μόνο μέσω του διαλόγου και της συνεργασίας μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά και υπεύθυνα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής και της οικολογικής βιωσιμότητας. Σε τελική ανάλυση, αυτό δεν υπονοεί ο τίτλος του συνεδρίου σας; «Για το κοινό μας σπίτι — Μαζί!»

Σας ευχαριστώ για αυτήν την πρόσκληση και για την προσοχή σας.

https://ec-patr.org/together-for-our-common-home-address-by-his-all-holiness-ecumenical-patriarch-bartholomew-at-the-conference-organized-by-the-pazmany-peter-catholic-university/