 |
| "Άλλοτε επιτρέπει να γίνει κάτι το άτοπο, για να κατορθωθεί κάτι το μεγάλο και θαυμαστό με την πράξη που φαίνεται άτοπη, όπως με τον σταυρό ήλθε η σωτηρία των ανθρώπων. " |
«Για την πρόνοια»
Ιωάννου του Δαμασκηνού
(Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως)
«29 (43). Για την πρόνοια
Πρόνοια είναι η φροντίδα που προέρχεται από τον Θεό για τα όντα. Και αλλιώς∙ πρόνοια είναι η βούληση του Θεού, με την οποία όλα τα όντα εξοπλίζονται στην πορεία τους αποτελεσματικά. Αν λοιπόν η πρόνοια είναι η βούληση του Θεού, είναι πολύ αναγκαίο όλα, που γίνονται με την πρόνοια, σύμφωνα με τον ορθό λόγο να γίνονται τα πιο ωραία και τα πιο θεοπρεπή και χωρίς να ‘ναι δυνατό να γίνουν καλύτερα. Είναι επίσης ανάγκη ο ίδιος να είναι και δημιουργός των όντων και προνοητής∙ γιατί δεν είναι ούτε πρέπον ούτε ακόλουθο άλλος να είναι ο δημιουργός των όντων και άλλος ο προνοητής∙ έτσι και οι δύο παρουσιάζονται αδύναμοι, ο ένας στη δημιουργία και ο άλλος στην πρόνοια. Ο Θεός λοιπόν είναι και ο δημιουργός και ο προνοητής, και η δημιουργική του δύναμη και η συνεκτική και η προνοητική είναι η αγαθή του θέληση∙ «Πάντα γαρ, όσα ηθέλησεν, ο Κύριος εποίησεν» (Ψαλμ. 134,6), και στο θέλημά του κανείς δεν αντιστάθηκε (Ρωμ. 9,19). Θέλησε να γίνουν τα πάντα και έγιναν∙ θέλει ο κόσμος να συνέχεται και συνέχεται, και όλα όσα θέλει, γίνονται.
Ότι προνοεί και μάλιστα καλά προνοεί, πολύ
σωστά θα μπορούσε να το σκεφτεί κανείς με το εξής∙ μόνος ο Θεός είναι κατά φύση
αγαθός και σοφός∙ ως αγαθός λοιπόν προνοεί (γιατί αυτός που δεν προνοεί δεν
είναι αγαθός∙ άλλωστε και οι άνθρωποι και τα άλογα από τη φύση τους φροντίζουν
για τα παιδιά τους, και αυτός που δεν προνοεί κατακρίνεται) και ως σοφός με
άριστο τρόπο δείχνει την επιμέλειά του για τα όντα.
Είναι ανάγκη προσέχοντας αυτά να θαυμάζουμε τα
πάντα, να τα επαινούμε, να δεχόμαστε ανεξέταστα όλα τα έργα της πρόνοιας, και
αν ακόμη στους πολλούς φαίνονται άδικα, επειδή άγνωστη και ακατάληπτη είναι η
πρόνοια του Θεού. Όλα λέγω, δηλαδή αυτά που δεν είναι στην εξουσία μας∙ γιατί
όσα εξουσιάζουμε δεν είναι έργα της πρόνοιας, αλλά του αυτεξουσίου μας.
Τα έργα της πρόνοιας άλλα γίνονται από ευδοκία
και άλλα από παραχώρηση∙ και από ευδοκία γίνονται όσα, χωρίς αντίρρηση, είναι
αγαθά, ενώ από παραχώρηση πολλά και διάφορα. Γιατί πολλές φορές επιτρέπει ακόμη
και ο δίκαιος να περιπέσει σε συμφορές, για να αποδείξει την κρυμμένη του
αρετή, όπως έγινε στην περίπτωση του Ιώβ. Άλλοτε επιτρέπει να γίνει κάτι το
άτοπο, για να κατορθωθεί κάτι το μεγάλο και θαυμαστό με την πράξη που φαίνεται
άτοπη, όπως με τον σταυρό ήλθε η σωτηρία των ανθρώπων. Με άλλο τρόπο επίσης επιτρέπει
ο όσιος να υποφέρει, για να μη πέσει από την ορθή του συνείδηση ή να μη
καταντήσει σε αλαζονεία από τη δύναμη και τη χάρη που του δόθηκε, όπως έγινε με
την περίπτωση του Παύλου. Εγκαταλείπεται κάποιος προσωρινά προς διόρθωση άλλου,
για να διαπαιδαγωγούνται οι άλλοι βλέποντας την περίπτωσή του, όπως έγινε με
τον Λάζαρο και τον πλούσιο∙ γιατί από την φύση μας βλέποντας μερικούς να
υποφέρουν νιώθουμε συντριβή. Εγκαταλείπεται κάποιος και για τη δόξα άλλου, όχι
εξαιτίας δικής του αμαρτίας ή των γονέων του, όπως ο εκ γενετής τυφλός για τη
δόξα του Υιού του ανθρώπου. Επιτρέπεται επίσης κάποιος να πάθει για τον ζήλο
άλλου, για να γίνει το πάθος άφοβο στους άλλους, όταν η δόξα αυτού που πάσχει
μεγαλυνθεί, με την ελπίδα της μελλοντικής δόξας και με την επιθυμία των
μελλοντικών αγαθών, όπως συμβαίνει με την περίπτωση των μαρτύρων. Ακόμη
παραχωρείτε να πέσει κάποιος και σε αισχρή πράξη μερικές φορές για τη διόρθωση
άλλου χειρότερου πάθους, όπως όταν κάποιος αλαζονεύεται για τις αρετές και τα
κατορθώματά του, ο Θεός την αφήνει να πέσει σε πορνεία, για να ταπεινωθεί
ερχόμενος σε συναίσθηση της αρρώστιας του με την πτώση και προσερχόμενος να εξομολογηθεί
στον Κύριο.
Πάντως πρέπει να ξέρουμε ότι η εκλογή αυτών που
μπορούν να γίνουν ανήκει σε μας, ενώ ο σκοπός των αγαθών, από τη μια μεριά,
εξαρτάται από τη συνεργία του Θεού, που δίκαια συνεργάζεται με όσους προτιμούν
το αγαθό με ορθή συνείδηση κατά την πρόγνωσή του, και των κακών ο σκοπός, από
την άλλη, εξαρτάται πάλι από την εγκατάλειψη του Θεού, που κατά την πρόγνωσή
του δίκαια εγκαταλείπει.
Της εγκαταλείψεως υπάρχουν δύο είδη∙ υπάρχει εγκατάλειψη για λόγους οικονομίας και διαπαιδαγωγήσεως και εγκατάλειψη τέλεια απελπιστική. Η πρώτη είναι αυτή που γίνεται για τη διόρθωση και τη σωτηρία και τη δόξα αυτού που πάσχει ή και για τον ζήλο άλλων και για τη μίμηση ή και για τη δόξα του Θεού∙ και η τέλεια εγκατάλειψη, όταν, ενώ ο Θεός έχει κάνει τα πάντα για τη σωτηρία του, ο άνθρωπος παραμένει αναίσθητος και αθεράπευτος, μάλλον ανίατος από δική του πρόθεση∙ τότε παραδίδεται στην τέλεια απώλεια, όπως ο Ιούδας. Ο Θεός να μας γλιτώσει και να μας εξαιρέσει από μια τέτοια εγκατάλειψη.»
(Συνεχίζεται)
-------------------------------------------------------------------------------------------------
«Ξέρετε, αυτό που λέει η Γραφή και «αι τρίχες της κεφαλής υμών ηριθμημέναι εισί», είναι στην πραγματικότητα. Έτσι είναι. Τίποτε στη ζωή μας δεν είναι τυχαίο. Ο Θεός φροντίζει ακόμη και για τις πιο μικρές λεπτομέρειες της ζωής μας. Δεν αδιαφορεί για μας, δεν είμαστε μόνοι στον κόσμο. Μας αγαπά και μας έχει στο νου Του κάθε στιγμή και μας προστατεύει. Πρέπει να το καταλάβουμε αυτό και να μη φοβούμαστε τίποτε».
(Κοντά στο γέροντα Πορφύριο, σελ. 279)
