"πως είναι δυνατόν να τους ονομάζουμε Εκκλησίες;"
Ήθελα λοιπόν και αυτόν τον Κανόνα να σας παρουσιάσω...
τον Κανόνα Α’ του Μεγάλου Βασιλείου.
… Ο ΙΕ’ Κανών τον οποίον διαβάσαμε την προηγούμενη Κυριακή και σήμερα κάνει λόγο ότι όποιος Επίσκοπος κηρύσσει γυμνή τη κεφαλή αίρεση, αυτού μπορούμε να διακόπτουμε το μνημόσυνο. Ο Μέγας Βασίλειος εδώ, πολύ πιο νωρίς από τον ΙΕ’ Κανόνα της Πρωτοδευτέρας Συνόδου μας κάνει μία διάκριση την οποία μαθαίνουμε όλοι στις Θεολογικές Σχολές, ιδιαίτερα αυτοί που ασχολούνται με το Κανονικό Δίκαιο. Μας κάνει μία θαυμάσια διάκριση που είναι κλασσική: ποιες είναι οι εκκλησιολογικές εκτροπές. Δηλαδή, ποια εγκλήματα μέσα στην Εκκλησία παρατηρούνται. Και μας λέει τρία εγκλήματα εκκλησιολογικά που υπάρχουν, από τους Ιερείς, από τους Επισκόπους .
Ποια είναι λοιπόν αυτά; Δέστε τον Κανόνα Α’, είναι μία επιστολή που στέλνει στον Αμφιλόχιο Ικονίου. … στον 6ο στίχο.
«Ὅθεν, τὰς μὲν αἱρέσεις ὠνόμασαν, τὰ δὲ σχίσματα, τὰς δὲ παρασυναγωγάς.» Έχουμε λοιπόν εκκλησιολογικές εκτροπές, εκκλησιολογικές παραβάσεις τρεις: αίρεση, σχίσμα, παρασυναγωγή. Και μας εξηγεί τι είναι το καθένα.
«Αἱρέσεις μέν, τοὺς παντελῶς ἀπεῤῥηγμένους καὶ κατ᾿ αὐτὴν τὴν πίστιν ἀπηλλοτριωμένους,». Αιρετικοί είναι εκείνοι οι οποίοι είναι παντελώς κομμένοι, αποκομμένοι από την Εκκλησία, «καὶ κατ᾿ αὐτὴν τὴν πίστιν ἀπηλλοτριωμένους,» και είναι ξένοι ως προς την πίστη, έχουν διαφορετική πίστη, έχουν διαφορετικά δόγματα. Όπως ο Άρειος, ο Μακεδόνιος, οι εικονομάχοι, ο Νεστόριος -αυτοί είναι αιρετικοί γιατί έχουν διαφορετική πίστη- ο Πάπας, οι Προτεστάντες, οι Μονοφυσίτες. Αυτοί είναι αιρέσεις…οι οποίοι είναι απηλλοτριωμένοι ως προς την πίστη, έχουν δικά τους δόγματα διαφορετικά από τα δικά μας … «Αἱρέσεις μέν, τοὺς παντελῶς ἀπεῤῥηγμένους καὶ κατ᾿ αὐτὴν τὴν πίστιν ἀπηλλοτριωμένους,».
«… σχίσματα δέ, τοὺς δι᾿ αἰτίας τινὰς ἐκκλησιαστικὰς καὶ ζητήματα ἰάσιμα πρὸς ἀλλήλους διενεχθέντας». Σχισματικοί είναι εκείνοι οι οποίοι έχουν διαφοροποιηθεί «δι᾿ αἰτίας τινὰς ἐκκλησιαστικὰς καὶ ζητήματα ἰάσιμα πρὸς ἀλλήλους …». Εγώ δεν θα σας πω για τους Παλαιοημερολογίτες, γιατί εκείνοι λένε εμάς σχίσμα. Πάντως δεν είναι αίρεση, είναι άλλο πράγμα. Ένα παράδειγμα σχίσματος το οποίο μπορώ να σας πω και να το καταλάβετε είναι ότι η Εκκλησία της Βουλγαρίας όταν ανεκήρυξε κατά τη διάρκεια λίγο πριν από τον Μακεδονικόν Αγώνα μόνη της τον εαυτό της αυτοκέφαλη χωρίς έγκριση, είναι «δι᾿ αἰτίας τινὰς ἐκκλησιαστικὰς», για θέματα διοικητικά. «δι᾿ αἰτίας … ιάσιμα» που γιατρεύονται. … Οι Παλαιοημερολογίτες έχουν την ίδια πίστη με εμάς … αλλά επειδή στη συνέχεια λέμε ότι έκαναν δικά τους θυσιαστήρια, δικές τους Συνόδους υπάρχουν κάποια προβλήματα εκεί, θα τα δούμε αυτά. Πάντως δεν είναι αίρεση, άλλο σχίσμα άλλο αίρεση. Η αίρεση είναι όταν κανένας διαφέρει στην πίστη «τὴν πίστιν ἀπηλλοτριωμένους» ενώ σχίσμα είναι κάποια αιτία εκκλησιαστική, για κάποιο θέμα διοικητικό που είναι ιάσιμο.
«… παρασυναγωγὰς δέ, τὰς συνάξεις τὰς παρὰ τῶν ἀνυποτάκτων πρεσβυτέρων ἢ ἐπισκόπων καὶ παρὰ τῶν ἀπαιδεύτων λαῶν γινομένας …». Παρασυναγωγή είναι αυτές οι συγκεντρώσεις οι οποίες γίνονται από ανυπότακτους Πρεσβυτέρους ή Επισκόπους ή γίνονται από τους απαίδευτους λαούς, από λαϊκούς ακατήχητους. Δηλαδή, χωρίς να υπάρχει κανένα πρόβλημα κάποιοι Πρεσβύτεροι κάνουν συγκεντρώσεις. Να σας πω ότι και τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά τον κατηγόρησαν για παρασυναγωγή … και εμάς που μαζευόμαστε στην Γκαζέα (;) μας κατηγορούν και εμάς για παρασυναγωγή. Είμαστε οι ανυπότακτοι Πρεσβύτεροι. Αυτό δεν στοιχειοθετείται όμως, είναι ελαφρό, ποιος θα αποδείξει ότι είμαστε παρασυναγωγή; «… παρασυναγωγὰς δέ, τὰς συνάξεις τὰς παρὰ τῶν ἀνυποτάκτων πρεσβυτέρων ἢ ἐπισκόπων καὶ παρὰ τῶν ἀπαιδεύτων λαῶν γινομένας …».
«Οἷον, εἴ τις ἐν πταίσματι ἐξετασθείς ἐπεσχέθη τῆς λειτουργίας …» Και υπάρχουν κάποιοι ιερείς στην κατηγορία αυτή. Κάποιοι οι οποίοι εξετάστηκαν για πταίσματα, για παραβάσεις, κλοπές, χρηματισμό, πορνείες, μοιχείες. «Οἷον, εἴ τις ἐν πταίσματι εξετασθείς» και τιμωρηθείς από τον Μητροπολίτη, για κάποιο παράπτωμα, «ἐπεσχέθη τῆς λειτουργίας », τον απηγόρευσαν να λειτουργεί, τον έκαναν αργώ. Αν όταν εμένα με έκαναν αργώ, για τα παραπτώματα που με κατηγόρησαν, και έκανα σύναξη και λειτουργούσα μαζί σας θα ήμουν παρασυνάγωγος διότι ήμουν ανυπότακτος. Ενώ με τιμώρησε η Σύνοδος με αργία, αν εγώ εξακολουθούσα να λειτουργώ και να έχω συναγωγή δική σας θα ήμουν παρασυνάγωγος.
«…αἱρέσεις δέ, οἷον ἡ τῶν Μανιχαίων καὶ Οὐαλεντίνων καὶ Μαρκιωνιστῶν καὶ αὐτῶν τούτων τῶν Πεπουζηνῶν, εὐθὺς γὰρ περὶ τῆς αὐτῆς τῆς εἰς Θεὸν πίστεως ἐστιν ἡ διαφορά.» Η αίρεση λοιπόν έχει αμέσως μία διαφοροποίηση ως προς την πίστη. Αιρετικός είναι εκείνος ο οποίος διαφέρει στην πίστη. …
Υπάρχουν λοιπόν θα λέγαμε τρεις παρεκτροπές εκκλησιολογικές. Είναι οι αιρέσεις, όταν έχουμε διαφοροποίηση σε θέματα πίστεως, δόγματος. Είναι τα σχίσματα όταν έχουμε κάποια εγκλήματα εκκλησιαστικά ιάσιμα, που θεραπεύονται, δεν είναι σε θέματα πίστεως. Και παρασυναγωγή όταν κάποιος για άλλους λόγους τιμωρείται και εντούτοις εξακολουθεί να έχει τη δική του την παρέα, ανυπότακτοι ιερείς. Αυτές είναι οι τρεις εκκλησιολογικές εκτροπές.
Τώρα, γιατί αισθάνθηκα την υποχρέωση να σας τα πω αυτά; Διότι το μεγάλο θέμα το οποίο απασχόλησε το θέμα της Κρήτης είναι αν μπορούμε να ονομάζουμε τους Μονοφυσίτες, τους Παπικούς, τους Προτεστάντες, αν μπορούμε να τους ονομάζουμε Εκκλησίες. Αφού είναι αιρέσεις. Η πρώτη μεγάλη εκκλησιολογική εκτροπή που σε βγάζει έξω από την Εκκλησία είναι η αίρεση. Πως είναι δυνατόν; Και δεν έχουν και βάπτισμα λέει παρακάτω ο Μέγας Βασίλειος. Όσοι είναι αιρετικοί δεν έχουν και βάπτισμα έγκυρο. Πως είναι λοιπόν δυνατόν; Αυτούς που είναι αιρετικοί και είναι εκτός της Εκκλησίας και δεν έχουν βάπτισμα, ούτε μυστήρια, ούτε χάρη, πως είναι δυνατόν να τους ονομάζουμε Εκκλησίες;
