Η αλογία της ακρισίας και η παιδεία του λόγου
Για το Ιστολόγιο Κατάνυξις
Κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος της ύστερης νεωτερικότητας αλλά και σημερινό «πολιτιστικό» παράδειγμα είναι αυτό του αλάθητου και απόλυτα σίγουρου για απόψεις, γνώμες και κρίσεις του, του ενσαρκωτή της απόλυτης αυθεντίας, του κωμικά επηρμένου τύπου που μεταγγίζει αράγιστες δογματικές βεβαιότητες χωρίς ίχνος επιφύλαξης ή περιθώριο αμφιβολίας. Στην τελεσίδικη και οριστική απόφανση από την ειδωλοποιημένη καθέδρα του που σε όλα απαντά, βρίσκονται παρόντα όλα τα του επιστητού και του απροσπέλαστου.
Μιλούσαμε την περασμένη εβδομάδα για τη μωρία έναντι της κριτικής ευτολμίας και παρρησίας όταν απουσιάζει η κριτική εγρήγορση και ετοιμότητα. Θα συμπληρώσουμε σήμερα ότι όσο η προσωπική καλλιέργεια μειώνεται, τόσο στεγανότερος γίνεται ο αποκλεισμός της αυτοκριτικής από αλάθητες βεβαιότητες επιτηδευμένου στόμφου.
Ανάλογο ετεροκαθορισμό θα εύρουν και οι πουριτανικές μυθοπλασίες που διαμάχονται κάθε αγαθή προσδοκία ως διαβόητα υποδείγματα φυγοπονίας της σκέψης και μαχητικής ιδιοτέλειας μονότροπα και μονότονα σε έναν φαύλο κύκλο στροβιλώδους κατάλυσης των θεσμών και των πολιτισμικών προτεραιοτήτων.
Κριτική, συγκριτική και διαλογική αντιμετώπιση προβλημάτων που απασχολούν και βασανίζουν κοινωνίες ολόκληρες φαντάζουν τόσο απρόσιτα και απροσπέλαστα που μόνο η αυθεντία του «ειδικού» αυθέντη ομοιάζει με μονόδρομο σε μια ιστορική πορεία προκαθορισμένη χωρίς αναφαινόμενη ανάσχεση των προνομίων του.
Όλοι σχεδόν μπροστά σε μια ιδιότυπη ομηρία του νου, μια εγκεφαλική «αιμορραγία» που παραλύει τη σκέψη, μη αναστρέψιμης μορφής δίχως ελπίδα, κάτι σαν απόγνωση, σαν εφιαλτικό όνειρο που λαχταρά να αναπνεύσει το ζωογόνο οξυγόνο της πραγματικότητας στα όρια του γλυκού ύπνου και του αναγεννητικού ξυπνήματος της ανοιξιάτικης αυγής.
Καίρια πτυχή για την ανάκαμψη και επιστροφή στον φυσικό χώρο της υγιούς σκέψης είναι το ξεγύμνωμα της κωμικής αλογίας και η απομυθοποίηση της ιδιότυπης «συμμορίας» των «εξυπνάκηδων» από ένα ανάχωμα από το οποίο αιώνες τώρα μάχεται ο ορθός λόγος απέναντι στη δυναστεία του παραλόγου.
Και τέτοιο ανάχωμα δεν είναι άλλο από αυτό της Παιδείας που και ιστορία έχει και που ποτέ δεν έχασε μάχη όταν ήταν παρούσα. Της Παιδείας που ως αρετή παιδεύει, πιέζει και επιμένει να οδηγεί τον νου στη σκέψη αλλά και που κρατά ανθρώπινες ισορροπίες μεταξύ των συνανθρώπων δίδοντας στον καθένα αυτό που κατέχει πραγματικά: τη μοναδικότητα και την αξία που όλα τα αγαθά του σύμπαντος κι αν αθροιστούν, μπροστά του απλά μηδενίζονται με τη μαθηματική έννοια του μηδενός, ως υπαρκτού αλλά κενού αριθμητικού συνόλου.
Του Λόγου της Παιδείας που δεν υπακούει ποτέ σε εξωλογικές παρορμήσεις και απηχήσεις μυστικιστικών οραματισμών ούτε διδάσκεται με πλούσια εκπαιδευτικά προγράμματα ούτε επιβάλλεται αλλά είναι προσανατολισμένος και εγκεντρισμένος στον απέραντο ψυχισμό των παιδιών και εφήβων αλλά και κάθε ανθρώπινου πλάσματος που τον κατέχει και τον καλλιεργεί ως στάση ζωής από το οικογενειακό περιβάλλον αρχικά και το κοινωνικό αργότερα, ασκώντας την κριτική σκέψη, τη δημιουργική φαντασία και αυτενέργεια του νου έξω από κάθε λογική άπονης και σκληρής χρησιμοθηρίας.
Όταν αφήνεται ο λόγος ελεύθερος να λειτουργήσει και να καλλιεργηθεί σε ένα καθαρά παιδευτικό περιβάλλον αξιών με γνώμονα την αλήθεια και βασικό όργανο και μέσο πορείας ζωής τη γλώσσα, κατακτά το ένα μετά το άλλο πολιτισμικά επίπεδα και χώρους οραμάτων και ιδεών όσο μακρινά και απρόσιτα κι αν φαίνονται, μέσα στα οποία το αλάθητο αποτελεί γελοία αναπαράσταση μιας τερπνής εικονολογίας.
* Ο Α. Σαραντίδης είναι δάσκαλος στην Καβάλα και πολιτικός επιστήμονας
