Υπό ΝΙΚΟΛΑΟΥ Δ. ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ Ιατρού Χειρουργού Θώρακος Επίκουρου Καθηγητή Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
Αφορμή για την παρούσα ομιλία-άρθρο, μας έδωσε μια ομιλία με τον ίδιο τίτλο και ανάλογο περιεχόμενο, που δόθηκε πριν από σαράντα ένα χρόνια (1978), από τον αείμνηστο καθηγητή της Αναισθησιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης ,Σπυρίδωνα Μακρή.
Και η ομιλία αυτή (η οποία εκτυπώθηκε και διανεμήθηκε τότε σε ολόκληρη την Ελλάδα), αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, από τον χρόνο , στον οποίον δόθηκε ,αλλά και από την διαδρομή του προσώπου, από το οποίο δόθηκε. Την περίοδο της δεκαετίας του ‘70 (αμέσως μετά την μεταπολίτευση),η ομολογία πίστεως, προκαλούσε τουλάχιστον χαμόγελα, αν όχι χλεύη. Ο πανεπιστημιακός χώρος, ήταν ένας χώρος «επικίνδυνος», για τέτοια θέματα, όπως και τώρα. Κι όμως ο αείμνηστος καθηγητής ΤΟΛΜΗΣΕ. Άνθρωπος ενταγμένος στα μαθητικά του χρόνια στην ΕΠΟΝ και το ΕΑΜ, επέστρεψε ,όπως ο ίδιος ομολογεί στην πορεία της ζωής του, στον Νικητή του Θανάτου. Και δεν διστάζει να καταθέσει την επιστημονική του μαρτυρία σ’αυτό το θέμα, που είναι εκείνο που βασανίζει κάθε άνθρωπο. Κι αυτό γιατί σε αυτόν τον κόσμο «βλέπομεν δι ‘ εσόπτρου εν αινίγματι, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον». Στην ιερή μνήμη του καθηγητή Σπ. Μακρή αφιερώνεται αυτή η προσπάθεια. Δεν τον είχαμε καθηγητή γιατί σπουδάσαμε στην Αθήνα. Όμως μας δίδαξε το χρέος της ομολογίας.
Στην Α΄Κορ.ιε 13-14,ο Απόστολος Παύλος διακηρύσσει: «Αν δεν υπάρχει Ανάσταση νεκρών, τότε ούτε ο Χριστός έχει αναστηθεί. Κι αν ο Χριστός δεν έχει αναστηθεί, τότε το κήρυγμά μας είναι χωρίς νόημα, το ίδιο και η πίστη σας». Και έτσι, εμείς που πιστεύουμε στο Χριστό, είμαστε οι πιο δυστυχισμένοι απ’ όλους τους ανθρώπους, γιατί πιστεύουμε σ’ ένα ψέμα, μια ουτοπία. Και κάνουμε κάποιες θυσίες χωρίς κανένα νόημα. Έτσι απλά π.χ. τηρούμε μακροχρόνιες νηστείες. Γιατί; γιατί κάποιοι πανέξυπνοι ψαράδες, με αρχηγό ένα μαραγκό, κατάφεραν είκοσι ένα αιώνες τώρα, να παραμυθιάζουν τον κόσμο και τουλάχιστον 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι να ακολουθούν τις δοξασίες τους, πάνω από έντεκα εκατομμύρια τους τρείς πρώτους αιώνες, να έχουν πεθάνει στις ρωμαϊκές αρένες, να έχουν σφαγιασθεί, να έχουν πριονισθεί και να έχουν περιπλανηθεί στα όρη τα σπήλαια και τις οπές της γης. Τόση δύναμη λοιπόν είχε εκείνη η παρέα, με αρχηγό εκείνο τον "πλάνο" ,ο οποίος «εν τω άρχοντι των δαιμονίων εκβάλλει τα δαιμόνια»; Και δεν κατάφεραν ,τόσοι υπηρέτες της βίας, τόσοι ισχυροί της γης, τόσοι επιστήμονες που πλησιάζουν στην ανακάλυψη του σωματιδίου του Θεού και στην πλήρη αποκρυπτογράφηση των μυστικών του γονιδιώματος ,να εξαλείψουν από τις ψυχές των ανθρώπων αυτή την τόσο αφελή ιστορία, που το μόνο που προσφέρει στον άνθρωπο είναι υποχρεώσεις, πολλές φορές ακατανόητες, περιορισμούς ακόμη και σε ενστικτώδεις φυσιολογικές λειτουργίες, ημέρες και περιόδους αποχής από κατηγορίες φαγητών κ.α., με μια ακόμα πιο αφελή υπόσχεση ανταμοιβής; Ότι δηλαδή θα κερδίσουν την Βασιλεία του Θεού, κάτι που κανένας δεν το έχει δει, δεν το έχει βιώσει, δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία για την ύπαρξή του, που να το τεκμηριώνει επιστημονικά. Κι όμως: εις πείσμα όλων αυτών , η «δοξασία» επιβιώνει…
Και πάλι ο Παύλος είναι σαφής:
«Το κήρυγμα για τον σταυρικό θάνατο του Κυρίου είναι αφέλεια γι’ αυτούς που πορεύονται προς την απώλεια και την καταστροφή. Γι ‘ αυτούς όμως που πορεύονται στο δρόμο της σωτηρίας είναι δύναμη Θεού».
Μιλάμε γι’ Αυτόν,τον «μη μεμαθηκότα γράμματα»(έτσι τον χαρακτηρίζουν οι σύγχρονοί του και ο χαρακτηρισμός προέρχεται μέσα από τά Ευαγγέλια),ο οποίος σαγηνεύει τα πλήθη. Και όταν το πνευματικό κατεστημένο της εποχής εκείνης αρχίζει να τον θεωρεί επικίνδυνο, τον οδηγεί στον πιο ατιμωτικό θάνατο, «έτσι για να τελειώνουμε μια για πάντα με αυτόν τον αγύρτη ,αυτόν που βεβηλώνει το Σάββατο». Και πριν τον παραδώσουν στον θάνατο, τον υποβάλλουν σε απίστευτα βασανιστήρια, που το καθένα ισοδυναμεί με ένα μικρό θάνατο. Κι όμως, παρ’όλα αυτά, τα λόγια του, με το στόμα των ψαράδων που τον ακολουθούσαν, με τα λόγια των περιθωριακών, των πορνών, των τελωνών , μεταφέρθηκαν στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου και επιβιώνουν είκοσι ένα αιώνες τώρα. Και έχουν διαδοθεί χωρίς αίμα, σαν αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής των ανθρώπων που τα γνώρισαν. Και παρά τις προόδους της επιστήμης επιβιώνουν. Και πολλές φορές αποδεικνύονται πιο ισχυρά από τις μεγαλύτερες επιστημονικές ανακαλύψεις. Και όχι μόνον αυτό. Είναι εκείνα που τους δίνουν υπόσταση.
Τι συμβαίνει λοιπόν ;Ένα πρόσωπο, που αρχικά προσπάθησαν να αμφισβητήσουν την ιστορική του παρουσία, και όταν αυτό αποδείχθηκε αδύνατο, όπως αδύνατο αποδείχθηκε να αντιμετωπίσουν το βάθος των λόγων του αλλά και των πράξεών του, κατά τον τριετή δημόσιο βίο του, ο «υιός του ξυλουργού» όπως τον περιγράφουν τα ευαγγέλια, καταφέρνει να κυριαρχεί τουλάχιστον πάνω στο ένα τρίτο του πληθυσμού της γής .Και ποιος ξέρει αν θα κυριαρχούσε και στον υπόλοιπο πληθυσμό της γης, αν υπήρχε σωστή προβολή και διαφωτισμός. Και οι εχθροί του, μη μπορώντας να τον ξεπεράσουν, αμφισβητούν τον θάνατο και την Ανάστασή του.
Έτσι, από σεβασμό και μόνο προς την επιστημονική και ιστορική αλήθεια, θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το γεγονός, όσο αυτό είναι εφικτό, και να καταθέσουμε την προσωπική μας μαρτυρία, σε ένα μυστήριο που δεν προσεγγίζεται με άλλους τρόπους παρά μόνο με φλεγόμενη καρδιά και ειλικρινή διάθεση αποδοχής γεγονότων ,που ξεπερνούν την ανθρώπινη λογική.
Η ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
Από τις πολλές μαρτυρίες που έχουν ιστορική αξία, θα παραθέσουμε μόνο μία
«Εμφανίσθηκε δε κατά την περίοδο εκείνη ο Ιησούς , άνδρας σοφός. Πραγματοποιούσε δε πολλά παράδοξα έργα και ήταν διδάσκαλος των ανθρώπων που αποδέχονταν με ιδιαίτερη ευχαρίστηση τα αληθινά.και έκαμε πολλούς να τον ακολουθήσουν και από τους Ιουδαίους και από τους Ελληνες (εθνικούς).Αυτός ήταν ο Χριστός. Και αυτόν, παρ’ότι ο Πιλάτος εταύρωσε,με υπόδειξη των ηγετών(αρχόντων) μας, δεν έπαυσαν να τον αγαπούν αυτοί που τον ακολούθησαν. Διότι φάνηκε σε αυτούς την Τρίτη ημέρα, ότι πάλι ζούσε. Γι αυτόν είχαν μιλήσει οι θείοι προφήτες μας και για χιλιάδες άλλα εντυπωσιακά πράγματα.Και ακόμα δεν έχει εκλείψει μέχρι σήμερα , η ομάδα των οπαδών του , που τώρα λέγονται Χριστιανοί».(Ιωσήπου Φλαβίου: Τα ευρισκόμενα. Έκδοση Παρισίων 1845,βιβλ.18 κεφ.γ παρ.3-Ελεύθερη απόδοση Ν.Θ.)
Αυτά πιστοποιεί ένας γνωστός Ιουδαίος ιστορικός ,ένα πρόσωπο που προέρχεται από το γένος των σταυρωτών του. Και δεν ομολογεί απλά την ιστορική παρουσία του Κυρίου, αλλά και τον Σταυρικό του θάνατο, κάνει δε αναφορά και στην Αγία Ανάστασή Του. Και τονίζει τόσο ωραία: Δεν εξέλιπε το γένος των Χριστιανών ακόμη. Αγάπησαν και αγαπούν τον σταυρωμένο νεκρό.
Θα μπορούσε να παραθέσει κανείς και άλλες μαρτυρίες όπως του προκατόχου του Πιλάτου,Πούλβιου Λέντουλου, κυβερνήτη της Ιουδαίας, προς τον αυτοκράτορα Τιβέριο, σχετικά με το πρόσωπο του Κυρίου, την συγγραφή του Ιουδαίου Αινέα, περί του Πάθους και της Αναστάσεως του Κυρίου, σε μετάφραση τοπάρχου Νικοδήμου, την απόφαση του Πόντιου Πιλάτου(Τρόπαιον Ορθοδόξου Πίστεως-Βιέννη 1791), προ πάντων όμως τα Θεία και Ιερά Ευαγγέλια, η ιστορικότητα των οποίων είναι αδιαμφισβήτητη. Έτσι λοιπόν αποστομώνονται, όσοι «προβληματίζονται» για την φυσική παρουσία του Κυρίου επί γης.
«Ηλθεν επί γης, μορφήν δούλου λαβών, εν ομοιώματι ανθρώπου γενόμενος, εγένετο δε υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού».
ΤΑ ΠΡΙΝ ΤΗ ΣΤΑΥΡΩΣΗ
Και αφού προσπαθήσαμε ,με τον πλέον αντικειμενικό ιστορικά τρόπο, να πιστοποιήσουμε την φυσική παρουσία του Κυρίου επί γής, ας έλθουμε σε εκείνο το ευλογημένο βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Σ’ εκείνη τη βραδιά, που ήταν η απαρχή της τελευταίας πράξης της σωτηρίας μας.
Ας βρεθούμε στο υπερώο και ας ζήσουμε την πρώτη πράξη της αγωνίας. Το Ευαγγέλιο της Διαθήκης. Το συγκλονιστικότερο ανάγνωσμα όλου του ενιαυτού. Μόνο αυτά που είπε ο Κύριος στους μαθητές του, μπορούν να εξαντλήσουν τον ομιλητή. Αν το μελετήσει κανείς με προσοχή, διαπιστώνει δύο στοιχεία: θλίψη και αγωνία για τα παιδιά του ,που τα αφήνει, ενώ προσπαθεί με μοναδικό τρόπο να τα εμψυχώσει. Μόνο και μόνο, αυτή η προσπάθεια, μπορεί να εξαντλήσει συναισθηματικά τον άνθρωπο, με αποτέλεσμα να του περιορίσει ακόμα και τις σωματικές δυνάμεις.
Και μετά ,στον κήπο της Γεθσημανή. Κυριαρχούν δύο συναισθήματα : ο φόβος του επικείμενου θανάτου, που δοκίμασε σαν άνθρωπος ο νικητής του θανάτου, αλλά και το συναίσθημα της πλήρους εγκατάλειψης και απαξίωσης, ακόμα και από τους ανθρώπους που ήταν μαζί του τρία χρόνια. Ας σκεφθούμε: Αν οι μαθητές (οι οποίοι βέβαια δεν είχαν συνειδητοποιήσει το μέγεθος της θυσίας του Κυρίου) «εκάθευδον» παραδομένοι στις αγκάλες του Μορφέα, λόγω σωματικής κόπωσης και «ουκ ίσχυσαν μίαν ώραν αγρυπνήσαι μετ’αυτού», μπορούμε να καταλάβουμε τι ψυχικό και σωματικό ράκος ήταν ο Κύριος εκείνο το βράδυ. Τα λόγια του «Πάτερ , ει δυνατόν, παρελθέτω απ’εμού το ποτήριον τούτο» , το αποδεικνύουν με τον πιο εύγλωττο τρόπο. Αυτόν λοιπόν, τον τρομαγμένο, καταταλαιπωρημένο, εγκαταλελειμένο άνθρωπο , βρήκε ο Ιούδας και η σπείρα, «ο εσμός των θεοκτόνων».
Όσοι από εμάς, έχουμε βρεθεί στη δυσάρεστη θέση, να πάμε στο αστυνομικό τμήμα για μια απλή καθημερινή υπόθεσή μας, δεν ξεχνάμε την εμπειρία. Για φαντασθείτε έναν άνθρωπο, που καθημερινά συναλλασσόταν μαζί τους, κηρύττοντας στο ναό, θεραπεύοντας τους ασθενείς, ανασταίνοντας τους νεκρούς, να τον σέρνουν στα σπίτια των Αρχιερέων, σαν παραβάτη του κοινού ποινικού δικαίου. Μόνο και μόνο αυτά, θα μπορούσαν να κάνουν, ένα άτομο με ευαίσθητο συναισθηματικό κόσμο, να καταρρεύσει.
Και από τον κήπο της Γεθσημανή, ο Κύριος οδηγείται στο σπίτι του Αννα, όπου αρχίζει το πρώτο μέρος της δίκης, η ανάκριση θα λέγαμε σήμερα. Όλη τη νύχτα ξάγρυπνος και προφανώς όχι βέβαια με την καλύτερη συμπεριφορά από τους ανακριτές του. Και από εκεί σύρεται στο σπίτι του Καϊάφα, για το δεύτερο μέρος , την κύρια δίκη.
Πόσο καλά του φέρθηκαν; Αρκεί μόνο να κρατήσει κανείς τον ραπισμό του δούλου(-ο οποίος –ειρήσθω εν παρόδω-κατά μία παράδοση ,ήταν ο επί 38 έτη παραλυτικός της κολυμβήθρας της Βηθεσδά),για να καταλάβει τις «θωπείες» που υπέστη ο Κύριος, από το συνέδριο των ανόμων.
Αυτόν λοιπόν, τον εξαντλημένο σωματικά από την ολονύκτια «δικαστική» διαδικασία άνθρωπο, σύρουν στη συνέχεια στο Πραιτώριο. Ο Πιλάτος, σε πρώτη φάση, θέλοντας να αποφύγει τη λήψη απόφασης, στέλνει τον Κύριο στον Ηρώδη, ο οποίος με την σειρά του , τον επιστρέφει στον Πιλάτο. Όλα αυτά συμβαίνουν, ενώ ο Ιησούς δεν έχει κλείσει μάτι, έστω και για ένα δευτερόλεπτο. Ιατρικά, επαρκούν για να καταρρεύσει ένας άνθρωπος. Στη συνέχεια, αρχίζουν τα ουσιαστικά βασανιστήρια.
Η φραγγέλωση: Το φραγγέλιο, ,ήταν ένα κομμάτι ξύλο, στην άκρη του οποίου, είχαν δεθεί, δερμάτινες λωρίδες, στην άκρη των οποίων υπήρχαν σιδερένια σφαιρίδια ή τεμάχια σιδήρου. Σε άλλες περιπτώσεις, το φραγγέλιο αποτελούσαν νεύρα ζώου (όπως π.χ. το ισχιακό νεύρο, πού είναι το ισχυρότερο νεύρο του σώματος), στην άκρη των οποίων υπήρχαν μικρά κομμάτια από οστά αρνιού . Σε κάθε κτύπημα του φραγγελίου, στη ράχη του μαστιγούμενου, οι σιδερένιες ή οστέϊνες απολήξεις ξέσκιζαν το δέρμα και τους υποκείμενους ιστούς, προκαλώντας σημαντική αιμορραγία. Συνήθως η φραγγέλωση περιλάμβανε 39 ραβδισμούς (παρά μία τεσσαράκοντα), οι οποίοι όμως στην πράξη ήσαν πολύ περισσότεροι. Οι άξεστοι Ρωμαίοι στρατιώτες, έβαζαν όλη τη σωματική τους δύναμη, καθώς κτυπούσαν τον κατάδικο. Πολλές φορές η φραγγέλωση, προκαλούσε τον θάνατο του μαστιγούμενου. Αυτό το μαρτύριο υπέστη ο Κύριος, πριν σηκώσει τον Σταυρό του.
Και μόλις τελείωσε η φραγγέλωση αρχίζει το μαρτύριο του εμπαιγμού. Ο Ακάνθινος Στέφανος. Άλλη αιμορραγία, αυτή τη φορά από το τριχωτό της κεφαλής. Στην περιοχή αυτή του σώματος, υπάρχουν ο μετωπιαίος και ο ινιακός μύς, που σχηματίζουν την λεγόμενη επικράνιο απονεύρωση, έναν ανατομικό σχηματισμό, κάτω από τον οποίο υπάρχει ένα πλουσιότατο φλεβικό δίκτυο. Έτσι λοιπόν ,στην αιμορραγία της ράχης, προστίθεται και η αιμορραγία της κεφαλής. Και με δεδομένη την οξεία απώλεια αίματος-για την οποία μάλιστα δεν λαμβάνεται καμιά μέριμνα- αρχίζει ένας βαθμός αιμοδυναμικής αστάθειας, που προκαλεί ζάλη και αίσθημα κατάρρευσης. Προσθέστε σε αυτό και τα ραπίσματα των στρατιωτών, πάνω στην κολώνα του εμπαιγμού, που φυλάσσεται στο παρεκκλήσιο του Ακανθίνου Στεφάνου ,στον Ναό της Αναστάσεως , στα Ιεροσόλυμα, για να καταλάβετε τι παρουσίασε ο Πιλάτος στα εξαγριωμένα πλήθη και τους είπε: «΄Ιδε ο Άνθρωπος». Και ο όχλος, ο αγόμενος και φερόμενος ούρλιαζε: «Αρον, άρον , σταύρωσον αυτόν». Και έφη αυτοίς ο Πιλάτος «Τι γαρ κακόν εποίησεν;», οι δε περισσώς έκραζον : «Σταυρωθήτω».
Και από το σημείο εκείνο το Λιθόστρωτο, αρχίζει η Οδός του Μαρτυρίου.
Η οδός του Μαρτυρίου και η πορεία προς τον Γολγοθά και τον Πανάγιο Τάφο, χωρίζεται σε 14 στάσεις. Οι στάσεις-σημεία, υποσημαίνονται από διάφορους σταθμούς, από το Πραιτώριο μέχρι την εκκλησία της Αναστάσεως. Οι εννέα από αυτές είναι κατά τη διαδρομή και οι πέντε τελευταίες ,μέσα στον Ναό. Τις 14 αυτές στάσεις του Σταυρού του Χριστού, χρησιμοποιεί η Καθολική Εκκλησία, την Μεγάλη Παρασκευή, αντί των Ορθοδόξων Ακολουθιών. Και εδώ, δεν θα μπορούσαμε να μην κάνουμε μία αναφορά, στην ασύγκριτη υπεροχή της Ορθόδοξης Τελετουργίας σε σχέση με την τόσο πτωχή καθολική. Από τον πρώτο ύμνο, μέχρι την τελευταία λέξη των Ευαγγελικών περικοπών, φαίνεται η πληρότητα της προβολής του θείου δράματος, από την Μία και Ορθόδοξη Εκκλησία μας. Αν έχουμε λοιπόν το θάρρος, να συγκρίνουμε τα συγκεκριμένα ελλείμματα των ετεροδόξων, καταλαβαίνουμε γιατί «Αύτη η πίστις την Οικουμένην εστήριξεν». Και να ευχηθούμε και να προσευχηθούμε, ώστε κάποτε και εκείνοι, να αναγνωρίσουν τα λάθη της ηγεσίας τους, να αναγνωρίσουν ότι η ορθόδοξη πίστη είναι η μόνη αληθινή, εκείνη που μας παρέδωσαν οι Απόστολοι και οι Άγιοι Πατέρες και να υλοποιηθεί η ευχή της Εκκλησίας μας «υπέρ της των πάντων ενώσεως».
Ανεξάρτητα όμως από αυτά, οι σταθμοί του Σταυρού έχουν ιστορική αξία,και θα τους παρουσιάσουμε για να τους γνωρίσουμε και να μας εξηγήσουν την πορεία προς τον Γολγοθά.
1ος σταθμός:Ιδε ο Άνθρωπος-Το παρεκκλήσιο της φραγγέλωσης
2ος σταθμός:Το Λιθόστρωτο-Η Αρση του Σταυρού
3ος σταθμός: Η πρώτη πτώση-Καθολικό και Αρμενικό παρεκκλήσιο
4ος σταθμός: Η Μαρία των θρήνων Συνάντηση με την Μητέρα Του (καθολικό)
5ος σταθμός: Ο Κηρυναίος
6ος σταθμός: Η Αγία Βερονίκη –Το Αγιο Μανδήλιο
7ος σταθμός: Η δεύτερη πτώση
8ος σταθμός: «Γυναίκες ,μη κλαίετε επ’ εμοί».
9ος σταθμός: Η Τρίτη πτώση
10ος σταθμός: «Εξέδυσάν με»
11ος σταθμός: Η προσήλωση στον Σταυρό
12ος σταθμός: Η σταύρωση
13ος σταθμός: Η αποκαθήλωση
14ος σταθμός: Ο ενταφιασμός
Όπως φαίνεται από την πορεία, στον Γολγοθά έφθασε ένα άτομο τελείως εξαντλημένο και ετοιμοθάνατο. Τόσο εξαντλημένο, που αν δεν παρενέβαινε ο Σίμων ο Κηρυναίος ,ο Κύριος θα μπορούσε να είχε πεθάνει καθ’οδόν. Δεν είχαν τόσες ευαισθησίες οι Ρωμαίοι, ώστε να αγγαρεύσουν άνθρωπο ,που γύριζε από τα χωράφια, για να μεταφέρει τον σταυρό του κατάδικου. Απλά, ο κατάδικος έπρεπε να φθάσει ζωντανός στον τόπο της εκτέλεσης. Και ο «αίρων τον σταυρόν αυτού»-ο ελκόμενος-,μετά τις καταπονήσεις και τα μαρτύρια, που τον υπέβαλαν οι ηγέτες του λαού του, είχε φθάσει σε τέτοιο σημείο σωματικής εξάντλησης, που ήταν αδύνατο να καταφέρει να φθάσει στον Γολγοθά. Ας κρατήσουμε λοιπόν την εικόνα της σωματικής κατάστασης, στην οποία βρισκόταν ο Κύριος, όταν έφθασε στον «Κρανίου Τόπο».
Η ΣΤΑΥΡΩΣΗ
Η κορύφωση του θείου δράματος, ολοκληρώνεται με τη σταυρική θυσία του Λυτρωτή. Η διαδικασία της σταύρωσης περιλαμβάνει την καθήλωση του σώματος του καταδίκου πάνω στο σταυρό και την ανύψωση του σταυρού(με το σώμα). Έχομε παρατηρήσει όλοι ,στις περισσότερες παραστάσεις της σταύρωσης, ότι οι ληστές, πάνω στο σταυρό , δεν είναι καρφωμένοι αλλά δεμένοι. Αυτό αποδεικνύει και τον πραγματικό μηχανισμό του θανάτου επί του σταυρού. Τα χέρια συγκρατούν όλο το βάρος του σώματος και αναγκάζουν τον θώρακα να βρίσκεται μονίμως σε θέση εισπνοής. Έτσι ο εσταυρωμένος αδυνατεί να εκπνεύσει (μια κίνηση που φυσιολογικά γίνεται παθητικά), με αποτέλεσμα την εξάντληση από κόπωση των αναπνευστικών μυών και την επέλευση του θανάτου από μη καρδιογενές πνευμονικό οίδημα. Ο εσταυρωμένος, για να ανακουφισθεί λίγο και να βελτιώσει την αναπνοή του, προσπαθεί να στηριχθεί στα πόδια του,που είναι και αυτά καθηλωμένα και ενεργοποιεί τους μυς των ποδιών, για να του δώσουν λίγα δευτερόλεπτα βελτίωσης της αναπνοής. Γι’ αυτό και οι σταυρωτές, σαν «χαριστική βολή» στους εσταυρωμένους, έσπαζαν τις κνήμες, για να μη μπορούν να στηριχθούν καθόλου και να επέλθει συντομότερα ο θάνατος.
Όσον αφορά δε στην προσήλωση στο ξύλο του Σταυρού, τα καρφιά τοποθετούνται για να επιτείνουν τον πόνο, δεν είναι όμως αυτά που προκαλούν τον θάνατο. Η αιμορραγία που προκαλούν δεν είναι από μόνη της τόσο σημαντική. Εκείνο όμως που προκαλούν ,είναι ο αφόρητος πόνος και οι αντιδράσεις σαν ηλεκτρική εκκένωση που προκαλούνται από τις κινήσεις , έστω και ακούσιες, που προκύπτουν από τον ερεθισμό των νεύρων , στα σημεία που τοποθετούνται. Και τα σημεία που τοποθετούνται τα καρφιά δεν είναι οι παλάμες αλλά οι καρποί. Το διάστημα μεταξύ του πρώτου και δευτέρου στίχου των οστών του καρπού, γνωστό και σαν χώρος του Destot ,είναι το μόνο σημείο που μπορούν να τοποθετηθούν τα καρφιά και να συγκρατήσουν ένα ανθρώπινο σώμα βάρους τουλάχιστον 70 κιλών .Αν τα καρφιά τοποθετούνταν στις παλάμες, τα μετακάρπια οστά θα ήταν αδύνατο να συγκρατήσουν το σώμα του Κυρίου. Επίσης ,η τοποθέτηση των ήλων σε αυτό το σημείο αποφεύγει τον τραυματισμό ή το σπάσιμο οποιουδήποτε οστού. Από το σημείο όμως αυτό, διέρχεται το μέσο νεύρο, εκείνο που νευρώνει τους μυς που εκτελούν λεπτές κινήσεις. Είναι το νεύρο που υποφέρει στην πάθηση που λέγεται «σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα». Όσοι υποφέρουν από αυτό το σύνδρομο, αναφέρουν πόνο και αδυναμία επιτέλεσης λεπτών κινήσεων (π.χ.να κουμπωθούν ή να ξεκλειδώσουν).Και αυτό είναι αποτέλεσμα της πίεσης του νεύρου από τη θήκη του (το έλυτρο).Φαντασθείτε τι πόνο αισθάνεται το άτομο ,στο οποίο έχει καταστραφεί το έλυτρο και το νεύρο τρίβεται πάνω στο σιδερένιο καρφί. Αν χτυπήσουμε τον αγκώνα μας σε ένα σημείο, αισθανόμαστε σαν να μας διαπερνά ηλεκτρικό ρεύμα και αυτό μας αδρανοποιεί το χέρι. Φαντασθείτε αυτό να γίνεται σε μόνιμη βάση. Τα χέρια παραλύουν και η αναπνευστική δυσχέρεια επιτείνεται. Όσον αφορά τα πόδια, ο χώρος που καρφώνονται τα καρφιά, είναι μεταξύ του δεύτερου και τρίτου μεταταρσίου οστού. Εκεί ο σταυρός έχει μια μικρή προεξοχή (σαν σκαλάκι), γιατί ο άκρος πόδας δεν μπορεί να ευθειασθεί τελείως με την κνήμη. Αυτό το σημείο χρησιμοποιεί ο εσταυρωμένος για να στηριχθεί και να βελτιώσει την αναπνοή του.
Και μετά την περιγραφή της διαδικασίας της σταύρωσης και του μηχανισμού του θανάτου, ας έλθουμε στη δοκιμασία και την θυσία του Κυρίου. Οι σταυρωτές διάλεξαν την προσήλωση (το κάρφωμα στο σταυρό),για να επιτείνουν το μαρτύριό του. Τόσο πολύ ήταν το μένος τους για τον διδάσκαλο , Αυτόν που κατέλυε τον νόμο.
Στο Σταυρό προσηλώθηκε ένας άνθρωπος βαρύτατα κακοποιημένος ,από τα μαρτύρια που περιγράφηκαν παραπάνω. Ο άνθρωπος αυτός έχει εγκαταστήσει μια σοβαρή αναιμία, η οποία αναπτύχθηκε οξέως (από την απώλεια αίματος από τις πληγές του) και ο οργανισμός αδυνατεί να την αντιρροπήσει. Η αναιμία αυτή και η εργώδης προσπάθεια της αναπνοής ,κουράζουν την καρδιά, έστω και αν πρόκειται για την καρδιά ενός νέου και υγιούς ανθρώπου και σιγά σιγά επιφέρουν αυτό που στην Ιατρική καλείται καρδιακή κάμψη και τέλος οδηγεί σε πνευμονικό οίδημα και καρδιακή ανακοπή. Από τους λόγους του Κυρίου πάνω στο Σταυρό, ιατρικώς εξηγείται η κραυγή «διψώ». Είναι αποτέλεσμα της ολιγαιμίας που προκύπτει από την απώλεια του αίματος, αλλά και του «στεγνώματος» των αναπνευστικών οδών, από την εργώδη προσπάθεια της αναπνοής.
Και ας έλθουμε στην πιστοποίηση του θανάτου. Οι μεν Ιουδαίοι κατέαξαν τα σκέλη των ληστών (η «χαριστική βολή» που αναφέρθηκε παραπάνω). «Επί δε τον Ιησούν ελθόντες, ως είδον Αυτόν ήδη τεθνηκότα, ου κατέαξαν αυτού τα σκέλη, αλλ’ εις των στρατιωτών ,λόγχη την πλευράν αυτού εξεκέντησε και ευθέως εξήλθε αίμα και ύδωρ. Και ο εορακώς μεμαρτύρηκε και αληθής εστιν η μαρτυρία αυτού».
Τα εκτελεστικά αποσπάσματα, είχαν την εμπειρία δεκάδων σταυρώσεων. Φθάνουν μπροστά στον εσταυρωμένο Χριστό. Οι στρατιώτες είναι πεπεισμένοι ότι είναι νεκρός. Δεν μπαίνουν στη διαδικασία να σπάσουν τα πόδια του. Κάνουν κάτι σίγουρο. Μια άλλη «χαριστική βολή». Του λογχίζουν την πλευρά Και ευθέως εξέρχεται αίμα και νερό. Τι σημαίνει ιατρικώς η λόγχευση της πλευράς; Ανοικτό θωρακικό τραύμα. Αυτό σημαίνει ότι η πίεση μέσα στο θώρακα, εξομοιώνεται με την ατμοσφαιρική, ενώ φυσιολογικά, είναι αρνητική σε σχέση με αυτή ,ώστε να εξασφαλίζεται η έκπτυξη των πνευμόνων. Αιμοδυναμικά , όλο το μεσοθωράκιο και κυρίως η καρδιά, μετατοπίζεται προς το αντίθετο ημιθωράκιο (την άλλη πλευρά του θώρακα), γεγονός που από μόνο του, είναι δυνατό να προκαλέσει καρδιακή ανακοπή. Το ίδιο συμβαίνει και σε ανοικτά τραύματα, που μπορεί να συμβούν π.χ. σε τροχαία ατυχήματα. Τότε θα πρέπει να κλείσουμε άμεσα το τραύμα του θώρακα, έστω και με το χέρι μας, για να περιορίσουμε την αιμοδυναμική αστάθεια του ατόμου.
Και το δεύτερο: «Εξήλθεν αίμα και ύδωρ». Αυτό συμβαίνει είτε διότι η λόγχη τραυμάτισε ζωτικό όργανο (πνεύμονα, καρδιά, μεγάλο αγγείο),είτε διότι, επειδή είχε ήδη επέλθει ο θάνατος, είχε πλέον αρχίσει ο διαχωρισμός των συστατικών του αίματος, μαζί με το πνευμονικό οίδημα, που είχε δημιουργηθεί από τον μηχανισμό της Σταυρώσεως.
Έτσι λοιπόν, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι υπήρχε η ελάχιστη πιθανότητα, τη στιγμή του λογχισμού, ο Κύριος να ήταν ζωντανός και να υπήρχε μία υποτυπώδης προθανάτια αναπνοή (πολύ αραιές αναπνοές 2-3 ανα λεπτό), ο ανοικτός πνευμοθώρακας (το ανοικτό θωρακικό τραύμα με ταυτόχρονο τρύπημα του πνεύμονα), δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για την επέλευση του μοιραίου. Προσθέστε σε αυτά και τον χρόνο που παρήλθε, μέχρι να αποκαθηλωθεί το σώμα από τον σταυρό (Μετάβαση του Ιωσήφ στον Πιλάτο, αποστολή από την πλευρά του Πιλάτου αγγελιοφόρου προς τον Κεντυρίωνα και πληροφόρηση του Πιλάτου, μετάβαση του Ιωσήφ και των λοιπών κηδευτών στο Γολγοθά).Για οποιονδήποτε καλόπιστο μελετητή, δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία, ότι το τέλος είχε επέλθει ,κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο.
Η ΤΑΦΗ
Η αποκαθήλωση του Κυρίου από τον Σταυρό ακολουθείται από τις νεκρικές χοές. Τα ταφικά έθιμα των Εβραίων, όπως περιγράφονται στα Ευαγγέλια. Η όψη τους «σουδαρίω περιεδέδετο», το δε σώμα τους το κάλυπταν με μείγμα σμύρνης και αλόης. Η ποσότητα του μείγματος σμυρναλόης , που κάλυψε το σώμα του Κυρίου, ήταν «ωσεί λίτρας εκατόν», δηλαδή περίπου τριάντα δύο κιλά .
Πολλοί από αυτούς που ισχυρίζονται ότι ο Κύριος δεν πέθανε πάνω στο Σταυρό, αναφέρουν ότι η σμυρναλόη έδρασε θεραπευτικά πάνω στο τραυματισμένο σώμα του Κυρίου και στον Τάφο ο Κύριος συνήλθε. Εκτός από το ότι ο ισχυρισμός δεν αντέχει σε καμιά λογική, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, διερωτώμαστε: Είκοσι αιώνες τώρα, γιατί σε καμιά ιατρική ανακοίνωση, δεν αναφέρεται ποτέ, αναζωογόνηση ανθρώπου, που να έχει φθάσει σε τέτοια-έστω και προθανάτια-κατάσταση, με τη χρήση μείγματος σμυρναλόης; Είναι δυνατό να βελτιώνουμε τόσο δραματικά την κατάσταση της υγείας ενός ανθρώπου, με τη χρήση απλώς και μόνο, διαλύματος σμυρναλόης, ώστε από το βράδυ της Παρασκευής μέχρι το πρωί της Κυριακής, να είναι σε άριστη σωματική κατάσταση, ώστε όσοι τον βλέπουν, να διαπιστώνουν ότι είναι απολύτως υγιής; Και μάλιστα, αυτό το επίμαχο χρονικό διάστημα, να μη βρίσκεται κάτω από ιατρικές φροντίδες , σε κάποιο νοσοκομείο ή έστω σπίτι, αλλά μέσα σε έναν τάφο;!!!
Επόμενο εύλογο ερώτημα: Οι κηδευτές του Ιησού δεν αντιλήφθηκαν ότι ο Χριστός ήταν ζωντανός; Αν ήταν ζωντανός, θα τον πήγαιναν στον Τάφο; Ο Ιωσήφ, που προσέφερε τον Τάφο, αλλά και δαπάνησε τόσο μεγάλο χρηματικό ποσό ,για την αγορά σμυρναλόης, θα τσιγκουνευόταν να καλέσει ένα γιατρό, για να εξετάσει τον Ιησού, αν υπήρχε έστω και το παραμικρό δείγμα ζωής στο σώμα του; Και θα τον τοποθετούσε στον Τάφο; Οι ισχυρισμοί αυτοί αντίκεινται σε κάθε λογική. Και πάλι: όλες αυτές οι «συμπτώσεις», θα συνέβαιναν στον συγκεκριμένο εσταυρωμένο; Γιατί δεν συνέβησαν και παλαιότερα και γιατί δεν συνέβησαν και στη συνέχεια;
Ύστερα, η τοποθέτηση φρουράς στον Τάφο τί αποδεικνύει; Ότι ο εσμός των θεοκτόνων δεν είχε ήσυχάσει. Κάτι τον βασάνιζε. Αφού ήταν νεκρός τι τους φόβιζε; Πού ακούσθηκε να φρουρείται τάφος; Φοβούνταν μήπως φύγει ο νεκρός; Έπρεπε να φθάσουμε στο 2010, για να ακούσουμε να κλέβεται νεκρός (ο πρώην πρόεδρος της Κύπρου Τάσος Παπαδόπουλος , 2 χρόνια μετά τον θάνατό του και να περάσει ένας χρόνος για να βρεθεί και επιστραφεί ,η ταριχευμένη σορός του).Όμως και αυτό (η φρούρηση του Τάφου), έγινε κατά θεία οικονομία. Για να υπάρχουν μάρτυρες, αυτόπτες και αυτήκοοι, της Αναστάσεως του Κυρίου.
Τα τελευταία χρόνια, ήλθε πάλι στο προσκήνιο, ένα κειμήλιο, το οποίο βρίσκεται στα χέρια της καθολικής εκκλησίας. Το κειμήλιο αυτό είναι η ιερά σινδόνη του Τορίνο. Πολλοί ισχυρίζονται ότι είναι η αυθεντική. Πρόκειται για την σινδόνη , με την οποία ο από Αριμαθαίας Ιωσήφ, εκάλυψε το σώμα του Κυρίου. Το 1993, με έρευνες σε τρία διαφορετικά εργαστήρια, η γνησιότητά της αμφισβητήθηκε και θεωρήθηκε μεταγενέστερη. Η ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δεν έχει πάρει θέση. Τελευταίες όμως δημοσιεύσεις (Δεκ’ 2011),θεωρούν ότι πρόκειται για την αυθεντική σινδόνη, που κάλυψε το νεκρό σώμα του Κυρίου και είναι ζήτημα λίγου χρόνου , για να κατατεθούν οι αδιαμφισβήτητες αποδείξεις της γνησιότητάς της.
Ανεξάρτητα από την έκβαση της έρευνας αυτής, εκείνο που συγκλονίζει στο συγκεκριμένο κειμήλιο, είναι το αποτύπωμα του σώματος ενός άνδρα, αναστήματος 1,77-1,82 μέτρων, ο οποίος φέρει τραύματα σε συγκεκριμένες περιοχές του σώματος του και τα τραύματά του συμπίπτουν ,με τα τραύματα που προκλήθηκαν στο Άχραντο σώμα του Κυρίου από τους σταυρωτές του. Δεν υπάρχει ίχνος χρώματος, και τα συγκεκριμένα αποτυπώματα ,είναι αδύνατο, να έχουν γίνει από ανθρώπινο χέρι, με τόση λεπτομέρεια. Επίσης ,καμιά τεχνογνωσία της εποχής εκείνης, δεν μπορεί να δικαιολογήσει την δημιουργία του συγκεκριμένου αποτυπώματος.
Ευχή , «εκ βάθους ψυχής», να αποδειχθεί η γνησιότητα του κειμηλίου, για να βοηθήσει τους «άπιστους Θωμάδες» της εποχής μας, να αποκτήσουν την «καλή απιστία» του Αποστόλου.
Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ
Είναι γεγονός μοναδικό, ασύλληπτο για τον ανθρώπινο νου. Ένα γεγονός που ξεπερνά τους φυσικούς νόμους και δεν υπακούει σε καμιά αρχή.Τί είναι ανάσταση; Είναι η επαναφορά της ζωής σε ένα νεκρό οργανισμό, η επαναζωογόνηση των κυττάρων και η αποκατάσταση του σε ανώτερη από την προηγούμενη κατάσταση, δηλαδή χωρίς το στοιχείο της φθοράς. ΄Οσο και να προσπαθούμε να συλλάβουμε με το νού μας αυτό το θέμα,είναι τουλάχιστον αδύνατο. Αν όμως το προσεγγίσουμε με την πίστη, αυτό αποτελεί την φυσική συνέχεια. Τι γίνεται στους ζώντες οργανισμούς και ειδικά στον άνθρωπο όταν πεθαίνει; Τα κύτταρα παύουν να χρησιμοποιούν το οξυγόνο και τις θρεπτικές ουσίες , με αποτέλεσμα να νεκρώνονται και να καταστρέφονται. Αν μάλιστα μείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς οξυγόνο, οι βλάβες είναι ανεπανόρθωτες. Και ο χρόνος αυτός ποικίλλει , από 3-5 λεπτά για τα εγκεφαλικά κύτταρα, μέχρι κάποιες ώρες, για τα υπόλοιπα κύτταρα του σώματος. Έτσι λοιπόν , έχουμε περιπτώσεις, όπου συμβαίνει αιφνίδια διακοπή της καρδιακής λειτουργίας και επειδή αυτό μπορεί να γίνει σε χώρο που κάποιος μπορεί να προσφέρει σωστή καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση, το άτομο μπορεί να επιβιώσει και να ανανήψει (ποσοστό μικρότερο από 3%).Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις η κατάληξη είναι μοιραία. Κι όμως: μέσα στα Ευαγγέλια και μόνο σε αυτά, από ολόκληρο τον κόσμο των γνώσεων, αναφέρεται το γεγονός της Αναστάσεως. Και εν αναφέρεται μόνο στο γεγονός της Αναστάσεως του Χριστού, αλλά και στις τρεις νεκραναστάσεις που περιγράφον -ται: της κόρης του Ιαείρου, του υιού της χήρας στη Ναϊν και του Λαζάρου. Το εντυπωσιακό με τα θαύματα αυτά, είναι η διαφορά του χρόνου επέλευσης του θανάτου και το γεγονός Η κόρη του Ιαείρου ανίσταται μέσα στις πρώτες ώρες από τη στιγμή που πέθανε. Ο γιός της χήρας κατά την εκφορά , δηλαδή στο πρώτο εικοσιτετράωρο αι ο Λάζαρος τετραήμερος και ενώ όζει και έχει αρχίσει η αποσύνθεση. Και οι τρεις ανίστανται μόνο με τον λόγο του Χριστού ή το πολύ , με το πιάσιμο από το χέρι. Μήπως ο Χριστός, κατά την επίγεια ζωή του, θέλει να μας προετοιμάσει γι αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει; Μάλλον, γιατί αν κρίνουμε από την ρήση του Ευαγγελίου , ότι οι Ιουδαίοι ήθελαν να σκοτώσουν τον αναστημένο Λάζαρο, θα έπρεπε να περιμένουμε την αντίδραση στο γεγονός της Αναστάσεως. «ος , Μωσέως και των προφητών ουκ ακούει, ουδ’ αν τις εκ νεκρών αναστή πεισθήσονται», λέγει ο Κύριος, στην παραβολή του πλουσίου και του πτωχού Λαζάρου.
Είναι γεγονός, ότι το θέμα ΑΝΑΣΤΑΣΗ, προσεγγίζεται μόνο με την πίστη και την ταπείνωση. Δεν υπάρχουν ιατρικοί και φυσικοί νόμοι, για να το βεβαιώσουν. Αν κάποιος έχει δεί έναν άνθρωπο νεκρό μέσα στο φέρετρο, έχει παραστεί στην κηδεία του έχει δει να τον ενταφιάζουν και ξαφνικά τον δει ολοζώντανο μπροστά του, είναι ο μόνος αρμόδιος να μας βεβαιώσει το γεγονός, και αυτό, μόνο αν δεν είναι αρνητικά διατεθειμένος, απέναντι στο θέμα και έχει θερμή πίστη και καθόλου εγωισμό. Ο εγωισμός εδώ αναφέρεται στο γεγονός , ότι ο άνθρωπος, θεωρεί ως τελικό σταθμό την λογική και δεν αποδέχεται τα υπέρ λόγον και έννοιαν» , με βάση τα οποία, γίνεται βίωμα η Ανάσταση του Κυρίου.
Αλλά ας εξετάσουμε τα πειστήρια της Αναστάσεως του Κυρίου. Τα κριτήρια είναι δύο:
-Οι μαρτυρίες , για τις εμφανίσεις του Αναστάντος και
-Το κενό μνημείο.
Οι μαρτυρίες: Πολλοί και τελείως διαφορετικοί άνθρωποι ομιλούν για τον Αναστάντα. Και όλοι, σχεδόν σε καμιά περίπτωση, δεν φαίνονται προδιατεθειμένοι να δουν τον Κύριο Αναστημένο. Μάλλον απογοητευμένοι είναι από την όλη έκβαση της παρουσίας του στη γη, παρά περιμένουν να τον δουν και πάλι ζωντανό ανάμεσά τους. Ας δούμε αυτούς που τον είδαν:
-Οι μυροφόρες: πάνε στο μνήμα, πεπεισμένες ότι το νεκρό σώμα του Κυρίου βρίσκεται εκεί. Και πάνε να εκπληρώσουν τα νεκρικά έθιμα, που δεν πρόλαβαν να ολοκληρώσουν το βράδυ της Παρασκευής, λόγω της αργίας του Σαββάτου. Το πρόβλημα τους είναι ένα: ποιος θα τους μετακινήσει τον λίθο. Οι γυναίκες αυτές περιμένουν να δουν ένα τάφο, που αποφράσσεται από μια τεράστια πέτρα. Και ίσως δεν γνωρίζουν ότι υπάρχει και φρουρά. Και τι βρίσκουν ; έναν άδειο τάφο, έναν μετακινημένο λίθο και έναν νεανίσκο καθήμενο εν τοις δεξιοίς. Και οι τρείς είχαν ψευδαίσθηση; Μάλλον δύσκολο. Και οι τρείς βλέπουν το ίδιο; Αυτό δεν εξηγείται από τους νόμους της ψυχολογίας. Και σπεύδουν στους μαθητές. Και οι μαθητές κάθε άλλο, παρά κάτι τέτοιο περιμένουν να ακούσουν. «Εφάνη ωσεί λήρος τα ρήματα αυτών», τις θεώρησαν δηλαδή ότι ζούσαν σε παραλήρημα. Και μπροστά στην επιμονή τους αρχίζουν να προβληματίζονται. Και σπεύδουν στον Τάφο ο Πέτρος και ο Ιωάννης. Και όταν βλέπουν « τα οθόνια κείμενα μόνα», αρχίζουν και πάλι να αισθάνονται μέσα τους , ότι κάτι πράγματι συμβαίνει. Εχουν δεί τα θαύματα, έχουν ακούσει τις διδαχές του Κυρίου και αρχίζουν να τα συνδυάζουν. Δεν ήσαν αυτοί που έγιναν αυτόπτες μάρτυρες των θαυμάτων του διδασκάλου; Γιατί να μην υλοποιηθούν και όσα είπε για τον εαυτό του; Και μετά; Στο υπερώο, στη θάλασσα της Τιβεριάδας; Στον κατ’ εξοχήν δύσπιστο Θωμά; Στον Πέτρο; «Σίμων,βαρ Ιωνά, αγαπάς με πλείον τούτων;» .Και ο Πέτρος, με την άδολη ψαράδικη περιέργειά του, τον ρωτά για τον Ιωάννη και εισπράττει επιτιμητική απάντηση.
Όλα αυτά , είναι δυνατόν να είναι ψευδαισθήσεις; Μα η ψυχολογία το καταρρίπτει. Και τους όρους και τους νόμους της σύγχρονης ψυχολογίας, δεν τους δημιούργησαν χριστιανοί. Φθάνουμε στο σημείο, να βλέπουν τον Χριστό και πεντακόσιοι άνθρωποι μαζί. Και μετά την Ανάληψη, να σταματούν οι εμφανίσεις του.Τί είδους λοιπόν είναι αυτές οι ψευδαισθήσεις; Και γιατί να έχουν σχέση μόνο με το συγκεκριμένο πρόσωπο;
Απάτησαν οι Απόστολοι; Για ποιο λόγο; Για να αποκτήσουν πλούτη και δόξα; Για να προβληθούν; Για να απολαύσουν; Από πουθενά δεν προκύπτει αυτό. Ούτε τα Ευαγγέλια ,ούτε οι Πράξεις και οι επιστολές των Αποστόλων, αναδεικνύουν κάτι τέτοιο. Απεναντίας, αυτοί οι ταπεινοί ψαράδες, που δεν γνώριζαν παρά τις όχθες της Τιβεριάδας, γύρισαν όλον τον τότε γνωστό κόσμο, για να κηρύξουν την Ανάσταση. Γιατί; Γιατί αυτό το γεγονός είναι μοναδικό, είναι υπερφυσικό, είναι ανεπανάληπτο. Ξεπερνάει και την πιο νοσηρή φαντασία, η υπόθεση ότι οι μαθητές έκλεψαν το σώμα για να κατασκευάσουν τον μύθο της Ανάστασης. Κι ας πούμε ότι τα πράγματα ήταν έτσι. Ότι δηλαδή είχαν κλέψει το σώμα του. Θα θυσίαζαν τη ζωή τους για ένα ψέμα; Η υπόθεση δεν στέκει σε καμιά λογική.
Και οι Εβραίοι; Γιατί δεν παρουσίασαν το «πτώμα» του Χριστού, αφού ο Χριστός δεν αναστήθηκε; Μια παρουσίαση του πτώματος , την ημέρα της Πεντηκοστής, θα τελείωνε στο ξεκίνημά της την «περιπέτεια» των Χριστιανών.
Μήπως απατήθηκαν οι Απόστολοι; Πώς; Ένας Χριστός «κατάστικτος τοις μώλωψι», θα μπορούσε ,την Κυριακή το απόγευμα, να φανερωθεί υγιέστατος μπροστά τους, να φάει ψάρι και μελικηρύθρα και να τους δίνει την εντολή: «Πορευθέντες, μαθητεύσατε πάντα τα έθνη….», αλλά και την υπόσχεση: «και ιδού εγώ ,μεθ’υμών ειμι , πάσας τας ημέρας, έως της συντελείας του αιώνος…»;
Και καλά. Ας υποθέσουμε ότι ο στενός κύκλος έμεινε πιστός στον διδάσκαλο. Πώς εξηγείται, για αυτή την «ουτοπία», ένδεκα εκατομμύρια εξ εθνών, να θυσιάζουν τη ζωή τους στις ρωμαϊκές αρένες και να υφίστανται τόσα βασανιστήρια, όταν , ποτέ δεν είδαν αυτόν τον «Διδάσκαλο»; Τι είναι αυτό, που τους σαγήνευσε τόσο πολύ, ώστε να θυσιάζουν και την ίδια τους τη ζωή , γι αυτή την παράλογη διδασκαλία, που καμιά απόδειξη δεν είχαν για την ορθότητά της; Μα υπήρχε η μία και μοναδική ατράνταχτη απόδειξη: η διδασκαλία της Αναστάσεως που είναι η μόνη Αλήθεια.
Και οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Χρηματίσθηκαν από τους Ιουδαίους για να πουν ότι εσυλήθη ο νεκρός. Δηλαδή κοιμούνταν και παρέβησαν το καθήκον τους. Και δεν φοβούνται την ποινή που είναι θάνατος. Μα γιατί; Μα στην πρώτη ενόχληση που θα είχαν, θα έλεγαν αυτό που συνέβη. Την αλήθεια. Και τότε…
Ο εκατόνταρχος ομολογεί ότι Θεού Υιός ήν ο Σταυρωθείς. Και δεν διστάζει να θυσιάσει και τη ζωή του. Έτσι ; για ένα ψέμα;
Αλλά και σήμερα. Ογδόντα χρόνια προσπάθησαν οι άθεοι να ξεριζώσουν τον Χριστό από την καρδιά των ομοδόξων μας Σλαύων και Ρώσων. Τι κατάφεραν; Απλά να μας προσφέρουν και άλλους Αγίους και μάρτυρες ,πρεσβευτές στον θρόνο του αρνίου.
Και τώρα στις μέρες μας , η νέα ταξη πραγμάτων, το ίδιο προσπαθεί να επιτύχει, με την εκκοσμίκευση των εκκλησιαστικών ηγεσιών και την πανθρησκεία. Αμφιβάλλετε για την έκβαση της προσπάθειας;
Εξαντλήσαμε κάθε όριο υποχωρητικότητας. Όσο και αν θέλουμε να αρνηθούμε το γεγονός της Αναστάσεως είναι αδύνατο. Είναι υπέρλογο, είναι υπερ πάσαν φύσιν και έννοιαν , είναι όμως γεγονός.
Αφήσαμε για το τέλος, δύο ατράνταχτες αποδείξεις της Αναστάσεως του Κυρίου, που τεκμηριώνουν ολοκληρωτικά το γεγονός της Αναστάσεως. Η πρώτη, είναι ο τόπος ενταφιασμού του Κυρίου, ο Πανάγιος και Ζωοδόχος Τάφος και η δεύτερη ,η Ιατρική Πιστοποίηση της Αναστάσεως του Κυρίου.
Ο ΠΑΝΑΓΙΟΣ ΤΑΦΟΣ
Όσοι είχαμε την ευκαιρία να προσκυνήσουμε το θεοδέγμον μνήμα, δεν διστάζουμε να ομολογήσουμε, ότι αυτή η εμπειρία σημάδεψε για πάντα τη ζωή μας.
«Ως ζωηφόρος, ως Παραδείσου ωραιότερος όντως και παστάδος πάσης βασιλικής, αναδέδεικται λαμπρότερος Χριστέ ο Τάφος σου, η πηγή της ημών Αναστάσεως».
Το τροπάριο αυτό , της Πασχαλίου ακολουθίας, περιγράφει με τον πλέον εύγλωττο τρόπο τί σημαίνει το πειστήριο «Πανάγιος Τάφος».
Όταν βρεθείς μέσα στον εσωτερικό θάλαμο και γονατίσεις για να προσκυνήσεις την μαρμάρινη πλάκα, κάτω από την οποία βρίσκεται ο βράχος ,όπου τοποθετήθηκε το νεκρό σώμα του Κυρίου, αποκτάς μια εμπειρία που σε συνοδεύει σε όλη σου τη ζωή. Στο πρώτο Πάσχα που θα ακούσεις «Ιησούν ζητείτε ,τον Ναζαρηνόν ,τον Εσταυρωμένον; Ηγέρθη, ουκ έστιν ώδε. Ίδε ο τόπος όπου έθηκαν Αυτόν», συνειδητοποιείς ότι είσαι και συ , μάρτυρας της Αναστάσεως. Είδες και συ τον τόπο, τον ψηλάφισες, τον ακούμπησες. Και δεν είδες το νεκρό σώμα. Γιατί το σώμα αυτό δεν ανήκε σε έναν κοινό άνθρωπο.
«Και εν τάφω έδυς,και των κόλπων Χριστέ, των πατρώων ουδαμώς απεφοίτησας, τούτο ξένον και παράδοξον ομού».
Ο Πανάγιος Τάφος πιστοποιεί την ιστορικότητα της Αναστάσεως. Γίνεσαι και συ μάρτυρας. Αλλά και προγεύεσαι την αλήθεια του μέλλοντος: «Αν έγιναν όλα αυτά, γιατί να μη γίνουν και τα μελλούμενα; Γιατί να μην υλοποιηθεί αυτό που λέγει η Αποκάλυψη; «Ιδού εγώ έρχομαι ταχύ». Και ο καθένας από μας να πεί με απόλυτη πεποίθηση: « Αμήν. Ναι , έρχου Κύριε Ιησού Χριστέ».
Επικουρικά, στην επιβεβαίωση της Αναστάσεως έρχεται το μόνο ορατό επαναλαμβανόμενο θαύμα, το Άγιο Φως, που κάθε Μεγάλο Σάββατο μεσημέρι, γεμίζει με τις άκτιστες ιδιότητες του, τον Ναό της Αναστάσεως. Και είναι τόσο αληθινό, όσο και η ίδια η Ανάσταση. Γι αυτό και το πολεμούν τόσο, στις σημερινές εσχατολογικές ημέρες.
Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ
Αφήσαμε τελευταία την ιατρική επιβεβαίωση της Αναστάσεως. Δεν θα μπορούσε η Θεία Οικονομία, να μην επιβεβαιώσει κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο το γεγονός. Ο γιατρός είναι εκείνος, που πιστοποιεί την ζωή, την υγεία και τον θάνατο ενός ανθρώπου. Ο άνθρωπος γεννιέται και πεθαίνει με την υπογραφή ενός γιατρού. Εδώ , ένας γιατρός, πιστοποιεί με τρόπο που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, την Ανάσταση. Και ο γιατρός αυτός , δεν είναι άλλος, από τον Άγιο Απόστολο και Ευαγγελιστή Λουκά.
Συνοδοιπορεί, μαζί με τον Κλεόπα και τον Κύριο, σε μία διαδρομή εξήντα σταδίων ,δηλαδή δώδεκα χιλιομέτρων (Ομόνοια-Μαρούσι).Kαι δεν βαδίζει μόνος του για να έχει και μάρτυρα και να μη μπορεί κανένας να αμφισβητήσει τα γραφόμενά του. Και ο συνοδοιπόρος τους βαδίζει ακούραστος και με διάθεση για συζήτηση. Και τι συζήτηση… Να αναλύει τις γραφές, αρχίζοντας από τον Μωυσή και τους προφήτες. Και φθάνουν στους Εμμαούς. Και εκείνος ,ακούραστος, τους λέει ότι θέλει να συνεχίσει. Και αυτοί , έχουν τόσο σαγηνευθεί από τα λόγια του, ώστε τον καλούν φορτικά(παρεβιάζοντο) να μείνει μαζί τους. Και όταν τους αποκαλύπτεται και χάνεται από εμπρός τους, δεν διστάζουν, μέσα τη νύκτα, να γυρίσουν πίσω στην Ιερουσαλήμ, για να αναφέρουν στους άλλους αποστόλους το γεγονός. Τίποτε πια δεν τους συγκρατεί.
Τι προκύπτει από την διήγηση του Ευαγγελιστού Λουκά; Ότι την «Μίαν των Σαββάτων» ο Κύριος ήταν απολύτως υγιής, με απέραντη διαύγεια πνεύματος, ώστε να διδάσκει, σε άριστη φυσική κατάσταση ώστε να οδοιπορεί τόσο μεγάλη απόσταση και οι οφθαλμοί αυτών «εκρατούντο». Είναι αυτό που λέγει ο Απόστολος Παύλος : «εν τη Αναστάσει, πάντες αλλαγησόμεθα». Καμιά σχέση με τον βασανισμένο κατάδικο, ο οποίος χρειάζεται τη συνδρομή του Κηρυναίου για να φθάσει ζωντανός στον τόπο της εκτέλεσης.
Και όλα αυτά, τα επιβεβαιώνει ο αυτόπτης ιατρός Λουκάς. Ολόκληρο το Ε΄ Εωθινό Ευαγγέλιο είναι από ιατρικής πλευράς, μια πληρέστατη ιατρική πραγματογνωμοσύνη, για την κατάσταση της υγείας του Κυρίου, το απομεσήμερο της Κυριακής, της ημέρας της Αναστάσεως. Μπορεί να αμφισβητηθεί; Προσωπικά μας είναι αδύνατο. Τόσο αδύνατο, που μας προκαλεί επιτακτική την ανάγκη να του φωνάξουμε: «Μείνον μεθ’ημών».
ΟΙ ΔΙΚΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΝΗΤΕΣ
Για κάθε δικαστήριο, για κάθε κριτή που χρησιμοποιεί τους κανόνες περί ενδείξεων της νομικής επιστήμης, η παρουσία τόσων πολλών μαρτύρων, που πιστοποιούν την εμφάνιση του Χριστού, μετά τη Σταύρωση και την Ταφή του, αποκλείει το ενδεχόμενο της απάτης. Πόσο μάλλον, όταν η πιστοποίηση αυτή, συνεχίζεται με το υψηλό κήρυγμα πανανθρωπίνων αξιών και οι κήρυκες δεν διστάζουν να θυσιασθούν, υπερασπιζόμενοι τις θέσεις τους και το γεγονός.
Ο Γάλλος φιλόσοφος Goguel, ισχυρίζεται ότι «είναι αδύνατο, κάποιος άνθρωπος, για ένα ψέμα, να υποβληθεί σε διωγμούς και να δώσει τη ζωή του με βάσανα και τυραννισμούς». Και έχει απόλυτο δίκαιο.
Ο αρχιδικαστής της Αγγλίας λόρδος Darling συνοψίζει νομικά τον έλεγχο πάνω στις ενδείξεις, για την Ανάσταση του Χριστού: «Εμείς, σαν χριστιανοί, καλούμαστε να παραδεχθούμε πολλά μόνο με την πίστη. Το βασικό θέμα, αν δηλαδή ο Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς, δεν καλούμαστε να το παραδεχθούμε μόνο με την πίστη. Υπάρχουν, για τη πεποίθηση αυτή, ότι είναι πραγματικά μια ζωντανή αλήθεια, τόσες πολυάριθμες ενδείξεις, θετικές και αρνητικές απ’ τα γεγονότα και τις περιστάσεις, ώστε κανένα σώμα από νοήμονες ενόρκους στον κόσμο, δεν θα εξέφερε άλλη απόφαση, παρά ότι η Ανάσταση είναι αληθινή».
Αλλά η μεγαλύτερη απόδειξη της Αναστάσεως και της δύναμης που ασκεί στις ανθρώπινες καρδιές, είναι η αλλαγή που επιφέρει το γεγονός στους αρνητές της και η μετατροπή τους σε διαπύρσιους κήρυκές της.
Πρώτος απ’ όλους, ο Πρώτος μετά τον Ένα. Φεύγει να πάει στη Δαμασκό, να πολεμήσει τους Χριστιανούς. Δεν συγκινείται από τον πρωτομάρτυρα Στέφανο, όταν «μιμητής γενόμενος του Κυρίου», απευθύνεται προς Αυτόν λέγοντας : «Κύριε, μη στήσεις αυτοίς, την αμαρτίαν ταύτην». Και όμως, αυτός ο διώκτης, δεν διστάζει να διακηρύξει «εν Αυτω γαρ ζώμεν και κινούμεθα και εσμέν» και να συνταχθεί με το «σκάνδαλον» των Ιουδαίων και την «μωρίαν» των Ελλήνων.
Αλλά και πολλοί μεταγενέστεροι, όπως ο Ερνέστος Ρενάν, που πήρε το Ευαγγέλιο για να το κόψει στα μέτρα του, και στο τέλος ομολογεί:
« Αναπαύσου στη δόξα σου ευγενικέ ιδρυτή.Η Θεότητά σου θεμελιώθηκε. Για χιλιάδες χρόνια, ο κόσμος θα εξαρτάται από σένα. Ζωντανότερος μυριάδες φορές, χιλιάδες φορές πιο αγαπητός μετά τον θάνατό σου, θα είσαι σε τέτοιο σημείο, ο ακρογωνιαίος λίθος της ανθρωπότητας, ώστε το να αποσπάσει κανείς το όνομά σου, απ’ αυτόν τον κόσμο , θα ήταν σαν να τον σείει από τα θεμέλιά του. Εξ ολοκλήρου νικητής του θανάτου, απόλαυσε την βασιλεία σου».
Αλλά και ο Άγγλος καθηγητής της φιλοσοφίας Joad, που μάλιστα είχε ειδική εκπομπή στο ραδιόφωνο της Αγγλίας, για να υποστηρίζει την ανακρίβεια των ευαγγελίων, έφθασε στο τέλος της ζωής του, να ομολογήσει ακριβώς το αντίθετο και να διακηρύξει την Ανάσταση, όπως ο Θωμάς.
Τον 18ο αιώνα πάλι δύο Άγγλοι, ο λόρδος Lyletton και ο Gilbert West, προσπάθησαν να αποδείξουν, ο πρώτος, ότι η επιστροφή του Παύλου δεν οφείλεται σε αληθινή πίστη και ο δεύτερος, ότι η Ανάσταση του Χριστού ήταν ψέμα.
Ο πρώτος ,μετά από λίγο χρονικό διάστημα, επέστρεψε με ένα κείμενο, που αποδείκνυε την αλήθεια της συνάντησης του Κυρίου με τον Παύλο στο δρόμο της Δαμασκού. Ο δεύτερος έγραψε ένα σύγγραμμα: «Παρατηρήσεις επί των ενδείξεων και της ιστορίας της Αναστάσεως του Χριστού», όπου επιβεβαιώνει, με λογικότατα επιχειρήματα, την Ανάσταση του Κυρίου.
Αυτοί, είναι μερικοί μόνον από αυτούς που άλλαξαν. Στις μέρες μας και εδώ στην Ελλάδα, δύο πολιτικοί αρχηγοί (Α.Παπανδρέου και Χ.Φλωράκης), που ήσαν από αδιάφοροι μέχρι πολέμιοι, είχαν το θάρρος, πριν φύγουν απ’αυτό τον κόσμο, να ζητήσουν το έλεος του Θεού. Ίσως οι πολιτικές συγκυρίες, δεν επιτρέπουν ακόμα να γίνουν ευρέως γνωστά τα γεγονότα. Όμως «τις έγνω νουν Κυρίου ή τις σύμβουλος αυτού εγένετο;»
Στα όρια Ελβετίας-Γαλλίας γίνεται , όπως είναι γνωστό, το περίφημο πείραμα του Cern, για την ανακάλυψη του «σωματιδίου του Θεού». Ενας Ισπανός Νομπελίστας (δεν αναφέρεται το όνομά του), έδωσε συνέντευξη στον Κ.Χαρδαβέλλα(14-12-2011). Να τι είπε:
«θα φθάσουμε ένα εκατομμυριοστό του δευτερολέπτου πριν τη μεγάλη εκείνη στιγμή της δημιουργίας του σύμπαντος. Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να μάθουμε τι έγινε εκείνη τη χρονική στιγμή του Bing Bang. Γιατί εκεί πιά , υπάρχει ο Θεός και εμείς δεν μπορούμε να συναντήσουμε τον Θεό. Γιατί τότε η επιστήμη θα μπορούσε να σταθεί στο πλάι του Θεού». Και αυτά τα έλεγε ένας καθηγητής της Φυσικής, που δεν είχε πατήσει το πόδι του στην εκκλησία. Τα σχόλια δικά σας…
ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
Και μετά από όλα αυτά που συζητήθηκαν ,διερωτάται κανείς: αξίζει να πιστεύουμε στην Ανάσταση; Το θέμα είναι να πιστεύουμε συνειδητά. Και ποιοι είναι οι λόγοι , που οδηγούν σε αυτό το συμπέρασμα; Θα προσπαθήσουμε να το αναλύσουμε σύντομα. Η επιστήμη της λογικής περιλαμβάνει την αρχή του αποκλεισμού του τρίτου , δηλαδή: Η Ανάσταση είναι ή αλήθεια ή ψέμα. Τίποτε άλλο..
Ας υποθέσουμε ότι η Ανάσταση είναι ψέμα και η ζωή μας τελειώνει στον Τάφο. Τι είναι λοιπόν τότε ο θάνατος; Ένας ύπνος χωρίς όνειρα. Ποιό το πρόβλημα; Εδώ ο ύπνος είναι ανυπόφορος , όταν υπάρχουν δυσάρεστα ή εφιαλτικά όνειρα. Αν όμως έχουμε έναν μόνιμο ήσυχο ύπνο, υπάρχει κανένα πρόβλημα; Και αν η ζωή του ανθρώπου ήταν δύσκολη ,είναι ή δεν είναι προτιμότερος ο θάνατος; Και ποιος είναι πιο δυστυχισμένος ; Εκείνος που πέρασε άνετη και πλούσια ζωή ή αυτός που ταλαιπωρήθηκε; Σίγουρα ο πρώτος, γιατί έχασε περισσότερα.
Αν όμως-όπως πιστεύουμε- η πλάκα του τάφου, δεν είναι παρά η κουρτίνα που μας οδηγεί «επί τα χρηστότερα και θυμηδέστερα» ,σε εκείνα που «οφθαλμός ουκ είδε και ους ουκ ήκουσε, ά ητοίμασεν ο Θεός, τοις αγαπώσιν αυτόν»; Αξίζει να ρισκάρουμε; Ακόμα και αν αυτό ήταν απάτη, η υπόσχεση είναι τόσο δελεαστική, που μας είναι αδύνατο να μην υποκύψουμε. Και αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο.
Ο άνθρωπος είναι το μόνο από τα επίγεια όντα της δημιουργίας που διαθέτει πνευματικές λειτουργίες. Γι αυτό έχει φθάσει στα σημερινά επιτεύγματα, έστω και αν στο βάθος, όλα αυτά , λόγω της κακής τους χρήσης, περιέχουν και το αυτοκαταστροφικό στοιχείο. Όλα τα άλλα έμβια όντα, ακόμα και τα θηλαστικά , που θεωρούνται ανώτερα, περιορίζουν τις λειτουργίες τους στην επιβίωση και την διατήρηση του είδους, δηλαδή σε ενστικτώδες επίπεδο. Αν αυτό συνέβαινε και με τον άνθρωπο, και τελικά, φθάναμε στο σημείο , όλη η προσπάθειά του να καταλήγει στο θάνατο, τότε ο άνθρωπος θα ήταν το πιο παράδοξο και το πιο δυστυχισμένο ον της φύσης. Γιατί όλος αυτός ο αγώνας; Για να επιβραβευθεί με λίγα εκατοστά χώματος; Δεν αντέχει σε καμιά λογική η όλη αυτή προσπάθεια. Τότε θα έπρεπε να επικρατούν δύο νόμοι. Ο νόμος της επιβίωσης και ο νόμος της ζούγκλας. Όσοι αρνούνται στην πράξη την Ανάσταση , αυτό προσπαθούν να επιβάλλουν. Την υποβάθμιση δηλαδή του ανθρώπου σε ζωώδη κατάσταση. Όσο και αν αυτό φαίνεται πιθανό , δεν αντέχει στη λογική. Και η ελπίδα της Αναστάσεως είναι εκείνο που δίνει ποιότητα στην ανθρώπινη ζωή και βελτιώνει τις ανθρώπινες σχέσεις. Είναι ένα απομεινάρι από τον χαμένο παράδεισο, αλλά και μια υποθήκη, για επιστροφή του ανθρώπου στο «καθ’ ομοίωσιν».Όσο υπέρλογο είναι το γεγονός της Αναστάσεως, τόσο παράλογο είναι να τελειώνει η ζωή μας στον τάφο.
Ο Κύριος μας έδωσε έναν μεγάλο τίτλο τιμής: «Υμείς , φίλοι μου εστέ». Και μια διαβεβαίωση: «Ιδού ,Εγώ μεθ’ υμών ειμι , πάσας τας ημέρας, εως της συντελείας του αιώνος». Στο χέρι μας είναι να τα αξιοποιήσουμε.
ΓΙΑΤΙ ΠΙΣΤΕΥΩ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ
-Γιατί είναι το μόνο που ταιριάζει στη λογική, όσο υπέρλογο και αν είναι
-Γιατί δεν μπορώ να φαντασθώ, έναν σαδιστή Δημιουργό, ο οποίος έφτιαξε ένα τέλειο ον, με σκοπό η όλη του προσπάθεια , να καταλήγει στο θάνατο και τη ανυπαρξία.
-Γιατί, η ανάμνησή της, κάνει τη ζωή μας ανθρώπινη και τις σχέσεις των ανθρώπων, σχέσεις συνύπαρξης και όχι σχέσεις αλληλοεξόντωσης.
-Γιατί μας προσφέρει την ελπίδα, ότι θα βρεθούμε με αυτούς που αγαπήσαμε, σε έναν καλύτερο κόσμο.
-Γιατί είναι η μόνη λυτρωτική αλήθεια.
ΑΥΤΩ Η ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ , ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΑΣ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ .
