Απόστολου Σαραντίδη*
Υλιστικές συνέπειες
Τα δείγματα θρησκειοποιημένης υπεραπλουστευτικής εκκοσμίκευσης της μεταφυσικής αλήθειας και της έμφυτης ανάγκης του ανθρώπου να ρέπει και να αναζητεί την αιτία της ύπαρξής του και την οντολογική του διαπόρευση, έχουν ως κύριες συνέπειες: τη λογική της προσαρμογής στην πραγματικότητα π.χ. το μήνυμα «απολαύστε τα νιάτα», την εξίσωση της πραγματικότητας με την αυταπάτη σε μια εικονική πραγμάτωση όπου το φαντασιακό ταυτίζεται με το συμβολικό (το υποκείμενο μπαινοβγαίνει στην πραγματικότητα η οποία υποτάσσεται σε αυτό, με την παράνοια να βρίσκεται στο αντίθετο της μετανοίας), την υποταγή στην τεχνολογική αναγκαιότητα με τη δημιουργία πλασματικών αναγκών, την αγιοποίηση της φύσης, το ήθος του συμβιβασμού της μίμησης μέσω ψευδών συλλογικοτήτων και τέλος τη διαστρέβλωση της οντολογίας του προσώπου. Το «πρόσωπο» ως ανάκλαση του δεύτερου υποστατικού της Τριαδικότητας παύει να υπάρχει. Χάνεται η πληρότητά του, καταθέτοντας την ελευθερία του. Γίνεται ανίσχυρο χωρίς την προστασία του παρελθόντος. Εξάρτημα.
Η εκκοσμίκευση της θρησκείας δεν αγνοεί τον Θεό. Αρνείται να τον προσκυνήσει ως Τριαδικό υποβαθμίζοντας και αλλοιώνοντας τα Πρόσωπα. Τον τοποθετεί μέσα στα πάθη τα ανθρώπινα. Ακόμη και ως Θρησκεία, ένας αυτάρκης «ανθρωπισμός» που βάζει μέσα καί τον Θεό καί την «εκκλησία», αρκεί να εργάζεται για τους σκοπούς του συλλογικού ναρκισσισμού.
Η οντολογική πάντως θεμελίωση της ανθρώπινης ύπαρξης σε μόνο τον βιολογικό παράγοντα ανοίγει τον δρόμο για μια καινούργια ερμηνεία της ανθρώπινης ιστορίας και των παραγόντων που την συγκροτούν: Δεν υπάρχει «Θεία Πρόνοια και Χάρις» ούτε υπαρκτική περιπέτεια ελευθερίας. Επομένως ούτε και «προπατορικό αμάρτημα» που δεσμεύει τον άνθρωπο και τον κάνει υποτελή σε κανόνες και θεσμούς εξαγοράς της «σωτηρίας» του ενοχικά ή μη. Η ανθρώπινη ιστορία καταντά φαινομενολογία της εξέλιξης του ενστίκτου αυτοσυντήρησης – η φυσική ορμή της αυτοσυντήρησης είναι η δεδομένη λογικότητα της Φύσης που ωθεί στην ίδρυση οργανωμένων κοινωνιών και θέτει κανονιστικές αρχές για την εκτίμηση των εκάστοτε δυνατοτήτων αποφυγής του βίαιου θανάτου και ικανοποίησης των αναγκών της διατροφής.
Θα μπορούσε να συμπεράνει κανείς σχηματικά και μέσα από μίαν ευρύτατη ποικιλία απόψεων ότι «νόμοι της φύσης» ή «φυσικό δίκαιο» είναι οι υποχρεώσεις εκείνες που η εκπλήρωσή τους επιτρέπει τον οργανωμένο συγκερασμό και τη λογική εναρμόνιση των επιμέρους ατομικών εκφάνσεων της ορμής για αυτοσυντήρηση, κάνοντας δυνατή την κοινωνική ζωή. Τα ατομικά δικαιώματα είναι φυσικά δικαιώματα. Τα υπαγορεύει το «δίκαιο της φύσης», η έμφυτη στη φύση λογικότητα ή στρατηγική για την εξασφάλιση της αυτοσυντήρησης.
Η οργανική σύνδεση στη συνέχεια, οντολογίας και ηθικής γίνεται συχνά προβληματική όταν καταλήγει σε αγεφύρωτες αντιθέσεις και κραυγαλέες ασυνέπειες. Κι αυτό επειδή επιλέγονται οντολογικές ερμηνείες για χάρη συγκρουσιακών σκοπιμοτήτων και αγνοούνται ή απορρίπτονται οι ηθικές τους συνέπειες ενώ ταυτόχρονα υιοθετούνται κανονιστικές αρχές ασυμβίβαστες με την επιλεγμένη οντολογία. Ή επιχειρείται η εκ των υστέρων απόδοση οντολογικού περιεχομένου σε ηθικές επιλογές και αξιολογήσεις που έχουν και πάλι για μόνο σκοπιμότητες συγκρούσεων προτιμηθεί.
Ο υλισμός αναφέρει στην αυτογενή δράση - κίνηση της ύλης την προέλευση κάθε φαινομένου επομένως και των «ψυχικών λειτουργιών» του ανθρώπου – νόησης, κρίσης, φαντασίας, βούλησης κλπ. Υποτάσσει κατά συνέπεια και αυτές τις λειτουργίες στην αιτιοκρατία που διέπει την υλική φύση, στην αναγκαιότητα και «λογική» της αυτοσυντήρησης και του ενστίκτου. Έτσι όμως αποκλείει κάθε ενδεχόμενο «αυτεξουσίου», ελευθερίας αυτοκαθορισμού και βουλητικής αυτενέργειας του ανθρώπινου υποκειμένου. Άρα αποκλείει και κάθε ενδεχόμενο ηθικής δεοντολογίας. Αξιών. Αφού οι πράξεις και οι επιλογές του ανθρώπου κατευθύνονται από τη φυσική αναγκαιότητα δεν υπάρχουν περιθώρια καταλογισμού ατομικών ευθυνών ούτε και ηθικών αξιολογήσεων. Η συνεπής υιοθέτηση της υλιστικής οντολογίας συνεπάγεται τον μηδενισμό κάθε αξίας υπέρ μιας κανονιστικής αρχής. Το δέον ταυτίζεται με το ον, η ηθική απορροφάται από την αδήριτη νομοτέλεια και αναγκαιότητα που διέπει τη φύση.
Η θρησκεία από τη φύση της, φαινομενικά δεν μπορεί να έχει κοινό σημείο με υλιστική οντολογική θεώρηση τουλάχιστον σε ό,τι την αφορά μετά από τον θάνατο. Ο ατομοκεντρισμός όμως της ατομικής αξιομισθίας και σωτηρίας κάθε άλλο παρά το αντίθετο επιτυγχάνει.
*Ο Α.Κ.Σαραντίδης είναι δάσκαλος στην Καβάλα και πολιτικός επιστήμων
