 |
«Οσίου Ιωάννου του Σιναΐτου– Η ΚΛΙΜΑΞ»
(Περί Ορθοδοξίας και Υπακοής)
Στην
«Κλίμακα» του Οσίου Ιωάννου φανερώνεται, αναμφίβολα, όλη η αλήθεια της Πίστεως
μέσα στο φάσμα των εκδηλώσεων της Ασκητικής – Μοναχικής ζωής, όπως την βίωσε ο
Όσιος Ιωάννης, απορρίπτοντας την αυτάρκεια του παρόντος κόσμου και κινούμενος
υπαρξιακά στο αυθεντικό νόημα της Ορθοδοξίας.
Σ’ όλες τις «Κυριακές των Νηστειών» υπάρχει συνοχή και ενότητα μεταξύ τους, ως εμμένουσες στο αληθινό νόημα της πίστεως, παρά τις διαφορετικές ιδιαιτερότητες – ονομασίες τους. Και οι (5) πέντε είναι οι «Κυριακές της Ορθοδοξίας». Είναι αλήθεια, ότι η υψηλότερη προτεραιότητα της πνευματικής ζωής για τον όσιο Ιωάννη, ως καρδιά της καρδιάς των λόγων του, στο βιβλίο «Η ΚΛΙΜΑΞ», είναι η Ορθοδοξία∙ γι’ αυτό και αποτελεί άριστο (και διαχρονικό) οδηγό ορθοπραξίας για Μοναχούς και λαϊκούς.
Στις
σελίδες του βιβλίου έχουν κρυσταλλωθεί: Ο Θείος Νόμος του Χριστού (Ευαγγελίου),
η Ι. Παράδοση και η ασκητική εμπειρία των αγίων της Εκκλησίας μας.
Στο
βιβλίο παρουσιάζονται (30) τριάντα λόγοι – βαθμίδες τελείωσης και ένας «Λόγος
έτερος Εις τον ποιμένα». Αυτή η κλιμακωτή πορεία πνευματικής τελείωσης είναι
κοπιώδης, ανηφορική, φωτιστική – καθαρκτική, που αρχίζει (ο πρώτος λόγος) από
την «αποταγήν του ματαίου βίου», συνεχίζει «περί απροσπαθείας», «περί
ξενιτείας» και «υπακοής» και φθάνει (αυτή η ουρανοδρόμος άνοδος) στην τελική
βαθμίδα της αγάπης, με την φωτοδοσία της αγάπης του Θεού προς τα πλάσματα.
Ιδιαίτερα (καυτά) θέματα, ως βαθμίδες, είναι οι λόγοι του: «περί υπακοής», «περί
μετανοίας», «περί ταπεινοφροσύνη», «περί διακρίσεως», χωρίς να υστερούν σε
πνευματική σημασία οι άλλες βαθμίδες – λόγοι στην πορεία της Θείας ανόδου.
Οι
εμπειρίες της Ερήμου και οι απαντήσεις τους στα ερωτήματα των πιστών, ως
βοηθητική διεύθυνση και πνευματική οργάνωση της εν Χριστώ ζωής, αφορούν όλους
τους αγωνιζόμενους Χριστιανούς.
Η
Πατερική – πνευματική γραφίδα του Οσίου Ιωάννου πραγματοποιεί ιδιαίτερη αναφορά
στους Ποιμένες (πνευματικοί, επίσκοποι, γέροντες κλπ), μιας και τους έχει
εμπιστευθεί ο Θεός τον ανώτατο έλεγχο – καθοδήγηση στην πνευματική πορεία του
ποιμνίου.
Ο
Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος γράφει με αποκαλυπτική κατηγορηματικότητα:
«Πίστεως
απαθούς και δογμάτων ευσεβών προ πάντων κληρονομίαν τοις υιοίς καταλίμπανε∙ ίνα
μη μόνον τους υιούς, αλλά και τα έκγονά σου Κυρίω δι’ οδού ορθοδοξίας
προσαγάγης».
Ερμηνεία
– Μετάφραση:
«Την
ακεραία πίστι και τα ευσεβή δόγματα ας αφήσης πριν από όλα κληρονομία στα τέκνα
σου, ώστε όχι μόνο τα τέκνα σου, αλλά και τους εγγονούς σου να οδηγήσης στον
Κύριο δια της οδού της Ορθοδοξίας» (Λόγος εις τον Ποιμένα - 97).
Όπως
τονίσαμε παραπάνω, η υψηλότερη προτεραιότητα του Οσίου Ιωάννου είναι η
Ορθοδοξία. Πρόκειται περί μαρτυρίας εγνωσμένης πνευματικής ακρίβειας –
καθαρότητας.
Ορθά,
βεβαίως, υπογραμμίζει την «οδό Ορθοδοξίας», ευρισκόμενος, έτσι, σε συμφωνία με
τις διδασκαλίες της Εκκλησίας περί Αγίας Γραφής, περί Δογμάτων και Ι. Κανόνων,
τα οποία ο Όσιος αγγίζει – διδάσκει μη ιδιότυπα.
Όπως
η βιολογική, η κοινωνική ζωή και ο πολιτισμός υπάγονται στο ευρύτερο σχήμα της
πλανητικής – Συμπαντικής λειτουργίας και αναπτύσσονται στη στοργική σκέπη –
αγκαλιά της Γήϊνης Ατμόσφαιρας, καθ’ όμοιο τρόπο και η πνευματική ζωή με τις
βαθμίδες της, όπως τις διατυπώνει ο συγγραφέας της Κλίμακος, υπάγονται και
αναπτύσσονται (σωτήρια) μόνο στη Θεανθρώπινη ατμόσφαιρα της Ορθοδοξίας.
Η
υπακοή, για παράδειγμα, που διακονεί τη σωτηρία, δεν είναι απροϋπόθετη∙ αυτό
τονίζεται στην «Κλίμακα».
Για
την αξία της υπακοής, ως θεμελιώδες στοιχείο Ορθοδόξου ήθους, διαβάζουμε:
«Αφού
πέρασε εννέα έτη (ο μοναχός Ακάκιος) στην υπακοή του σκληρού εκείνου Γέροντα,
εξεδήμησε προς Κύριον. Πέντε ημέρες μετά από την ταφή του στο κοιμητήριο των
Πατέρων, ο Γέροντας (ο σκληρός) του Ακακίου επήγε σ’ ένα μεγάλο (πνευματικά)
Γέροντα, εκεί πλησίον, και του λέγει: «Πάτερ, ο αδελφός Ακάκιος απέθανε»!
Εκείνος μόλις το άκουσε, του αποκρίνεται: «Πίστεψέ με, Γέροντα! Δεν το
πιστεύω». Αυτός τότε του λέγει: «Έλα να ιδής»! Σηκώνεται τότε γρήγορα και μαζί
με τον Γέροντα του «μακαρίου Πύκτου», φθάνει στο κοιμητήριο και φωνάζει στον νεκρό
σαν σε ζωντανό – και πράγματι, αν και νεκρός ζούσε – και του λέγει: «Αδελφέ
Ακάκιε, απέθανες»;
Εκείνος
δε ο καλός υποτακτικός, δείχνοντας υπακοή και μετά θάνατον, αποκρίθηκε στον
μεγάλο Γέροντα: «πως είναι δυνατόν, πάτερ, να πεθάνη ο άνθρωπος που είναι
εργάτης της υπακοής»; (Λόγος Δ΄, «περί υπακοής, 111).
Στο
λόγο, όμως, ΚΕ (25) «περί ταπεινοφροσύνης», διαβάζουμε για το όριο – έκτασι της
υπακοής. Η υπακοή δηλ. στον πνευματικό πατέρα πρέπει να συγχρονίζεται και με
υπακοή στην Παράδοσι – πίστη της εκκλησίας. Η υπακοή στον Πνευματικό δεν
αγιάζει όταν παραβιάζεται η αλήθεια της Εκκλησίας, όπως αυτή φυλάσσεται στην
Αγία Γραφή, στην Αποστολική Παράδοση και στους Ι. Κανόνες.
Στο
κείμενο (Λόγος 25, 9), διαβάζουμε:
«Ουκ
εστιν εν τη ταύτης συναφεία μίσους εμφάνεια, ουκ αντιλογίας είδος, ουκ
απειθείας οσμή, ει μη που περί πίστεως ο λόγος».
Ερμηνεία
– Μετάφρασις:
«Δεν
συναντάς σε όποιον συνδέεται με αυτήν (υπακοή - ταπεινοφροσύνη) μίσος ούτε
κάποια μορφή αντιλογίας ούτε καμμία οσμή απειθαρχίας, εκτός αν τυχόν πρόκειται
για θέματα πίστεως»
Στην
παράγραφο (Λόγος 25, 31), ο άγιος πλατύνει τον θεολογικό μας ορίζοντα περί
σχέσεως ταπεινοφροσύνης και αιρέσεως (ετερόδοξοι) ως εξής:
«Αμήχανον
εκ χιόνος προϊέναι φλόγα∙ αμηχανώτερον δε εν ετεροδόξοις ταπεινοφροσύνην
υπάρχειν πιστών και ευσεβών το κατόρθωμα λοιπόν, και τούτων κεκαθαρμένων».
Ερμηνεία
– Μετάφρασις:
«Είναι
ακατόρθωτο να προέλθη από το χιόνι φλόγα. Περισσότερο όμως ακατόρθωτο είναι να
ευρεθή ταπείνωσις στους ετεροδόξους, διότι το κατόρθωμα αυτό ανήκει μόνο στους
πιστούς και ορθοδόξους και μάλιστα σε όσους εξ αυτών έχουν καθαρθή από τα
πάθη».
Ο
Αγ. Ιουστίνος Πόποβιτς με έμφασι τονίζει σχετικά, ότι «αυτοί
(Ρωμαιοκαθολικισμός και προτεσταντισμός) είναι χριστιανισμοί κατά την έκδοσιν
του υπερηφάνου Ευρωπαίου ανθρώπου, και όχι του ταπεινού Θεανθρώπου» (Βιβλίο
«Άνθρωπος και Θεάνθρωπος», σελ. 60).
Σχόλιο: Δυστυχώς, σήμερα,
οι οικουμενιστές ιεράρχες και πολλοί «πνευματικοί» εστιάζουν το νόημα της
«Κλίμακος» σε μία αυτονομία της Άσκησης, ως εκδήλωση (πράξης) αγάπης προς τον
Θεό. Νομίζουν ότι η ιδιαιτερότητα της Άσκησης, ως καθαρή δημιουργία, κερδίζει
την αγάπη του Θεού, χωρίς απαραίτητη την κατακόρυφη στάση αντίδρασης κατά της
αιρέσεως «οικουμενισμός».
Αυτές
οι «γνωμικές ετερότητες» εκλαμβάνονται ως «υπακοή» προς την εκκλησία.
Χρησιμοποιούν δε (επιλεκτικά) κάποια απανθίσματα της «Κλίμακος» περί υπακοής,
ενώ παραμερίζουν την εμμονή της Ερήμου στην Ομολογιακή διάσταση της Ορθοδοξίας.
ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ
