''Στενάξατε λοιπόν δι' όσα μας συμβαίνουν, διότι ο Μονογενής υιός του Θεού βλασφημείται, και δεν υπάρχει εκείνος που θα αντιλέξη. Το Πνεύμα το Άγιον αθετείται, και εκείνος που είναι εις θέσιν να αποδείξη την πλάνην αποδιώκεται"
[...]Δια να εννοήσωμεν καλύτερα τον κίνδυνον, που διέτρεχεν η Εκκλησία εκ των αιρετικών αυτών δοξασιών, πρέπει να ενθυμηθώμεν, ότι αι αιρεσιάρχαι και οι οπαδοί των δεν παρουσιάζοντο ως εχθροί της πίστεως, αλλά ως ενδιαφερόμενοι να επικρατήση η ορθή πίστις, την οποίαν όμως τόσον οικτρώς παρεμόρφωναν, και ότι ανέπτυσσαν επιχειρήματα υπέρ των θέσεών των, το σφαλερόν των οποίων δεν ήσαν όλοι εις θέσιν να αντιληφθούν, και δι' αυτό πλείστοι παρεσύροντο εις αυτάς (4). Από αυτά εννοούμεν πόσον η πίστις είχεν ανάγκην γενναίων υπερμάχων και υπερασπιστών και πόσον μεγάλη θα είναι η συμβολή του Βασιλείου εις την επικράτησιν της ορθής πίστεως.
.................................
(4) Ιδού πως εις εξόχους διαφωτιστικάς επιστολάς του περιγράφει την κρατούσαν κατάστασιν: " Έχει κουρασθή πολύ, έχει απαυδήσει πλέον η Εκκλησία, αδελφοί τιμιώτατοι (απευθύνεται προς τους επισκόπους της Δύσεως), από τας συνεχείς προσβολάς που υφίστανται εκ μέρους των εχθρών της. Και ομοιάζει με πλοίον , το οποίον ταλαιπωρείται και βασανίζεται εν μέσω του πελάγους από τα συνεχή και επανωτά κτυπήματα των κυμάτων. Έχουν τελείως καταφρονηθή τα δόγματα των Πατέρων' αι παραδόσεις αι Αποστολικαί έχουν εξουθενωθεί' νεώτεραι ιδέαι κυβερνούν την Εκκλησίαν. Τεχνολογούν οι άνθρωποι, δεν θεολογούν.
Εξορίζονται οι ποιμένες και την θέσιν των καταλαμβάνουν λύκοι βαρείς, που δεν λυπούνται το ποίμνιον" (Επιστολή 90η).
Και εις άλλην: " Δεν πρόκειτε περί κινδύνου, τον οποίον μία μόνον Εκκλησία διατρέχει... Σχεδόν από των ορίων του Ιλλυρικού μέχρι της Θηβαΐδος το κακόν της αιρέσεως κατατρώγει όλας τας Εκκλησίας.... Έχουν ανατραπή τα δόγματα της ευσεβείας και έχουν περιέλθει εις σύγχυσιν οι εκκλησιαστικοί θεσμοί..." (Επιστολή 92α).
Εις δραματικότερον ακόμη τόνον αλλαχού γράφει: " Μας έχει καταλάβει διωγμός, τιμιώτατοι αδελφοί, και διωγμός βαρύτατος. Διότι καταδιώκονται οι ποιμένες, δια να διασκορπισθούν τα ποίμνια. Εξαναγκάζονται εις φυγήν οι πρεσβύτεροι και οι διάκονοι και λεηλατήται όλος ο κλήρος. Διότι εν εκ των δύο θα γίνη. Ή να προσκυνήσουν την εικόνα.....
ΣΥΝΕΧΕΙΑ: " Διότι εν εκ των δύο θα γίνη. Ή να προσκυνήσουν την εικόνα (δηλαδή να συνταχθούν με το μέρος των αιρετικών) ή να παραδοθούν εις τας μάστιγας, που δημιουργούν πόνο και φλόγωσιν. Στενάζουν οι λαοί, κλαίουν συνεχώς. παντού ακούεται ο θρήνος των οδυρομένων και εις τα σπίτια και εις τα δημόσια μέρη, δι' όσα πάσχουν. Ήχος θρηνούντων εις την πόλιν, εις τους αγρούς, εις τους δρόμους, εις τας ερημίας. μία φωνή εκ μέρους όλων, που ομιλούν κατά τρόπον που σου προκαλεί τον οίκτον και είναι γεμάτος από σκυνθρωπότητα.
Στενάξατε λοιπόν δι' όσα μας συμβαίνουν, διότι ο Μονογενής υιός του Θεού βλασφημείται, και δεν υπάρχει εκείνος που θα αντιλέξη. Το Πνεύμα το Άγιον αθετείται, και εκείνος που είναι εις θέσιν να αποδείξη την πλάνην αποδιώκεται" (Επιστολή 243η).
[Σελ. 63, 64]
