ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΩΑΝΝΟΥ Α'
Οι επιστολές του Ιωάννη γράφτηκαν στην Έφεσο στα τέλη του 1ου αιώνα.
Η επιστολή Α' είναι εγκύκλιος και απευθύνεται σε πολλές εκκλησίες. Ο απόστολος Ιωάννης αποσκοπεί μ' αυτήν στην καταπολέμηση των αιρετικών, όπως ο Κήρινθος, οι οποίοι αρνούνται την πραγματική ενανθρώπιση του Λόγου του Θεού.
Εναντίον των αιρετικών αυτών, τους οποίους χαρακτηρίζει "αντίχριστους", προβάλλει ο Ιωάννης το μαρτυρημένο και από την εμπειρία των αποστόλων βεβαιωμένο ιστορικό γεγονός της ενσάρκωσης και του θανάτου του Ιησού Χριστού, γεγονός που φανερώνει την αγάπη του Θεού προς την ανθρωπότητα.
Μετά το προοίμιο, στο οποίο ο Ιωάννης ως αυτόπτης και αυθεντικός μάρτυρας των γεγονότων της ζωής του Χριστού γράφει προς τους χριστιανούς, ώστε να έχουν «κοινωνία» με τον Πατέρα και τον Υιό, αναπτύσσει καταρχήν σε τι συνίσταται αυτή η κοινωνία. Εφόσον ο Θεός είναι φως, όποιος έχει κοινωνία μ' αυτόν οφείλει να ζει "μέσα στο φως" και μακριά από την αμαρτία. Η κοινωνία αυτή φαίνεται έμπρακτα με την τήρηση των εντολών όποιος αγαπά τον αδερφό του βρίσκεται στο φως. Η αγάπη όμως προς τον κόσμο και την αμαρτία του κόσμου είναι ασυμβίβαστη με την αγάπη προς το Θεό. Αυτοί που αρνούνται ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός, ο Υιός και Λόγος του Θεού, είναι αντίχριστοι.
Στη συνέχεια ο Ιωάννης παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των παιδιών του Θεού. Αυτοί αναμένουν τον Κύριο, δεν έχουν σχέση με την αμαρτία αλλά με τη δικαιοσύνη, αγαπούν τους αδερφούς τους όχι με λόγια αλλά με έργα, αποφεύγουν το πνεύμα της πλάνης που είναι η διδασκαλία των αντίχριστων αιρετικών.
Μετά επανέρχεται στο κεντρικό θέμα της αγάπης. Ο Θεός από αγάπη έστειλε τον Υιό του στον κόσμο. Απ' αυτό απορρέει η υποχρέωση του χριστιανού να αγαπάει τον αδερφό του και η αγάπη αυτή προς τον αδερφό είναι απόδειξη της κοινωνίας με το Θεό. Η αγάπη δίνει παρρησία στο χριστιανό και τον απαλλάσσει από το φόβο της κρίσης και της τιμωρίας. Η αγάπη προς το Θεό, εάν δεν συνοδεύεται από την αγάπη προς τον αδερφό, είναι ψεύτικη. Αγάπη προς το Θεό σημαίνει τήρηση των εντολών του και η τήρηση των εντολών εξασφαλίζει τη νίκη επί των δαιμονικών δυνάμεων του κόσμου, νικά όμως τον κόσμο όποιος πιστεύει στον σαρκωθέντα Χριστό.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΩΑΝΝΟΥ Β'
Η Β' επιστολή Ιωάννου δεν έχει εγκύκλιο χαρακτήρα, αλλά απευθύνεται σε κάποια συγκεκριμένη εκκλησιαστική κοινότητα, στην οποία ο απόστολος συστήνεται ως "ο πρεσβύτερος", επισημαίνοντας με τον τρόπο αυτό την αυθεντία του. Ο απόστολος γράφει ότι η αγάπη συνίσταται στην τήρηση των εντολών του Θεού και εφιστά την προσοχή των μελών της στη δράση των πλάνων και αντίχριστων που δεν ομολογούν ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός που έγινε άνθρωπος. Συνοψίζει δηλαδή στη μικρή αυτή επιστολή τα δύο κεντρικά θέματα της Α' επιστολής του. Αναγγέλλει την επικείμενη επίσκεψη του και κλείνει την επιστολή με χαιρετισμούς της κοινότητας στην οποία βρίσκεται.
Η επιστολή είναι ένα δείγμα της χριστιανικής σκέψης της εποχής εκείνης, και μας παρουσιάζει την άμυνα της εκκλησίας απέναντι στους ψευδοδιδάσκαλους. Τονίζεται βεβαίως έντονα η εντολή της αγάπης, αλλά χαράσσεται μια σαφής διαχωριστική γραμμή απέναντι στους αιρετικούς.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΩΑΝΝΟΥ Γ'
Ο χρόνος συγγραφής και της Γ' επιστολής πρέπει να τοποθετηθεί επίσης στα τέλη του 1ου αιώνα. Η Γ' επιστολή Ιωάννου έχει προσωπικό χαρακτήρα και αποστέλλεται "προς τον αγαπητό Γάιο" τον οποίο επαινεί, γιατί ζει σύμφωνα με την αλήθεια και φιλοξένησε περιοδεύοντες χριστιανούς ιεραποστόλους. Φαίνεται ότι ο Γάιος ήταν ηγέτης κάποιας εκκλησίας στη Μ. Ασία και πολύ αγαπητός στον Ιωάννη. Δεν γνωρίζουμε ποιος ήταν ο μνημονευόμενος Διοτρεφής, για τον οποίο γράφει ο απόστολος ότι αγαπά τα πρωτεία, δεν δέχεται τους απεσταλμένους (προφανώς του Ιωάννη) και δεν συμμορφώνεται προς την επιστολή του. Το πιθανότερο είναι ότι ο Διοτρεφής ήταν κάποιος φιλόδοξος ταραχοποιός ο οποίος αμφισβητούσε την αυθεντία των αποστόλων προβάλλοντας τον εαυτό του ως ηγέτη.
Στο τέλος της επιστολής ο ιερός συγγραφέας επαινεί κάποιον Δημήτριο, κάνει λόγο για επικείμενη επίσκεψη του και στέλνει χαιρετισμούς.
