"Ο ΦΩΣΤΗΡ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ"
Άξιον προσοχής είναι, ότι εν τη προσπαθεία των οι Αρειανοί να εξαπατήσουν τους Ορθοδόξους, εγκαταλείπουν την αρχικήν των θέσιν, ότι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός είναι κτίσμα και όχι ομοούσιος προς τον Πατέρα, και διδάσκουν νέαν θεωρίαν ότι ο Χριστός είναι όμοιος προς τον Πατέρα. Έτσι προήλθαν οι λεγόμενοι "Όμοιοι", προς αυτούς όμως διεφώνησε άλλη ομάς, η οποία με αρχηγόν τον επίσκοπον Κυζίκου Ευνόμιον παρεδέχετο ότι ο Υιός είναι όχι όμοιος, αλλά ανόμοιος προς τον Πατέρα. Με μέθοδον δε και ζήλον πολύν ο Ευνόμιος διέδιδε τας αιρετικάς του πλάνας, προκαλέσας μάλιστα και δημοσίαν συζήτησιν εις την Κωνσταντινούπολιν δια την υποστήριξιν των αιρετικών του δοξασιών. Εις την συζήτησιν αυτήν παρευρέθη και ο Βασίλειος, προσκληθείς από τον ευσεβή επίσκοπον Άγκυρας.
Αλλ' ενώ ο κίνδυνος εκ των Αρειανών αυτών αιρετικών διδασκαλιών ήτο ακόμη σοβαρός δια την Ορθοδοξίαν, και νέος τώρα κίνδυνος παρουσιάζεται. Είναι νέα αίρεσις, την οποίαν κηρύττει νέος αιρεσιάρχης, ο Μακεδόνιος. Πατριάρχης της Κωνσταντινουπόλεως αυτός κηρύττει, ότι το Πνεύμα το Άγιον δεν είναι Θεός, δεν είναι ομοούσιον και σύνθρονον προς τον Πατέρα και τον Υιόν, αλλά κτίσμα και κατώτερον των άλλων προσώπων.
Νέος τώρα σάλος, νέοι κίνδυνοι, νέοι αγώνες δια τους ηρωϊκούς αγωνιστάς της πίστεως. Δια να εννοήσωμεν καλύτερον τον κίνδυνον, που διέτρεχεν η Εκκλησία εκ των αιρετικών αυτών δοξασιών, πρέπει να ενθυμηθώμεν, ότι οι αιρεσιάρχαι και οι οπαδοί των δεν παρουσιάζοντο ως εχθροί της πίστεως, αλλά ως ενδιαφερόμενοι να επικρατήση η ορθή πίστις, την οποίαν όμως τόσον οικτρώς παρεμόρφωναν, και ότι ανέπτυσσαν επιχειρήματα υπέρ των θέσεών των, το σφαλερόν των οποίων δεν ήσαν όλοι εις θέσιν να αντιληφθούν, και δι' αυτό πλείστοι παρεσύροντο εις αυτάς.
(ΑΡΧΙΜ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι. ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ, "Ο ΦΩΣΤΗΡ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ" ΣΕΛ. 62-64)
