Νέοι ξαναζωντανεύουν πατητήρι σταφυλιών μετά από χιλιάδες χρόνια!

Ματθ. 21,33       Ἄλλην παραβολὴν ἀκούσατε. ἄνθρωπός τις ἦν οἰκοδεσπότης, ὅστις ἐφύτευσεν ἀμπελῶνα καὶ φραγμὸν αὐτῷ περιέθηκε καὶ ὤρυξεν ἐν αὐτῷ ληνὸν καὶ ᾠκοδόμησε πύργον, καὶ ἐξέδοτο αὐτὸν γεωργοῖς καὶ ἀπεδήμησεν.

Νέοι ξαναζωντανεύουν πατητήρι σταφυλιών μετά από χιλιάδες χρόνια!

ΞΑΝΑΖΩΝΤΑΝΕΥΟΝΤΑΣ ΠΑΤΡΟΓΟΝΙΚΕΣ ΕΣΤΙΕΣ
(σ.σ. Ευχαριστούμε θερμά την Κατερίνα Καλτσου για την βοήθεια στην παρουσίαση του θέματος, με το κείμενο και τις φωτογραφίες της.-ΒΙΣΑΛΤΗΣ-)

Το πατητήρι του Άβαντα Αλεξ/πολης, που ζωντάνεψε  μετά από χιλιάδες χρόνια 
Παρουσίαση Φωτο: Αικατερίνη Κάλτσου

Το πέτρινο πατητήρι βρίσκεται βορείως του οικισμού του Άβαντος Αλεξ/πολης, περίπου στα 3 χλμ. από τον επαρχιακό δρόμο. Εκεί βρισκόταν αρχαίος οικισμός, όπως δείχνουν οι σωροί από πέτρες που ευρίσκονται στην γύρω περιοχή. Άλλωστε είναι γνωστό ότι στην περιοχή αυτή ζούσαν κατά το παρελθόν οι Κίκονες. Το πατητήρι έχει εσωτερικές διαστάσεις 1,5 μ. Χ 2,3 μ. και βάθος 0,5 μ.

Σε μικρή απόσταση από αυτό, υπάρχει ακόμη ένα λάξευμα σε βράχο, που πιθανότατα χρησιμοποιούνταν για σπονδές. Μία παρέα στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν τον τόπο τους και τις μνήμες του, είχαν μία ιδέα. Να αναβιώσουν το πάτημα των σταφυλιών στο συγκεκριμένο πατητήρι. Έτσι αυτό που ξεκίνησε σαν μία περιπέτεια προσέγγισης της ιστορίας του κρασιού κατέληξε σε μία χαρούμενη και ανέλπιστη βιωματική εμπειρία, μία γιορτή.

Το πάτημα των σταφυλιών πραγματοποιήθηκε μία καταπληκτική ηλιόλουστη ημέρα, το Σάββατο 10-10-2009, με τις ιδανικότερες συνθήκες, αφού ο καιρός την ημέρα εκείνη ήταν ο πλέον κατάλληλος.

Μία εβδομάδα πριν ο Άγγελος καθάρισε το χώρο και το πατητήρι από το χώμα που κρατούσε πάνω του αιώνες, τα κλαδιά και τα φύλα. Έτσι ήταν έτοιμο για τη χρήση του την ημέρα εκείνη. Πλύθηκε με πολύ νερό, και καθαριστεί ακόμη καλύτερα η πέτρινη βάση του και εκείνη την ημέρα. Η ελαφριά κλίση προς τη μία πλευρά για να διευκολύνεται η εκροή του μούστου βόλευε για το καθάρισμά του, όπως επίσης και το άνοιγμα που είχε από την άλλη πλευρά, δηλ. από το σημείο που προφανώς στην αρχαιότητα έβαζαν τα σταφύλια και απομάκρυναν τα στέμφυλα και τα φλούδια από αυτό.

Απαραίτητο ήταν, λόγω της καταστροφής από το χρόνο του υπολήνιου, δηλ. του χώρου απορροής του μούστου να γίνει μία αυτοσχέδια κατασκευή με μία λεκάνη, όπου θα κατέληγε ο μούστος. Ο Σταύρος, που ως αρχαιολόγος εντόπισε απομεινάρια μικρού υποληνίου και πιθανολογεί την ύπαρξη άλλων δύο, φρόντισε για μια πρόχειρη αποκατάσταση, προκειμένου να επιτευχθεί το πάτημα των σταφυλιών στο συγκεκριμένο πατητήρι.

Το πέτρινο πατητήρι ήταν τεράστιο και δεν ήταν δυνατόν να γεμίσει όλο με σταφύλια. Όμως, και τα 45 κιλά που σκορπίστηκαν στη βάση του ήταν αρκετή ποσότητα ώστε να γίνει αντιληπτή η χρήση του και η λειτουργία του, από τους συμμετέχοντες. Άλλωστε η εξαιρετικά καλοδιατηρημένη κατασκευή δεν άφηνε περιθώρια λανθασμένης χρήσης και αντίληψης.

Αφού ετοιμάστηκαν όλα για τη διαδικασία, δηλ. αφού ρίχτηκαν όλα τα σταφύλια, και πλύθηκαν τα πόδια των παιδιών που θα τα πατούσαν, ξεκίνησε η διαδικασία. Η Ελένη, η Θεοδώρα και η Ιοκάστη άρχισαν το
πάτημα.

Ήταν μία ιδιαίτερα συγκινητική στιγμή. Όλοι ήξεραν πως το πατητήρι ξανάδινε κρασί ίσως και μετά από πολλές χιλιάδες χρόνια. Παιδικές φωνές, χαράς και ενθουσιασμού λόγω του πρωτόγνωρου βιώματος, όχι μόνο αυτών που πατούσαν αλλά και αυτών που παρακολουθούσαν, παρέσυραν όλους τους παρευρισκόμενους με την ευφορία που δημιούργησαν. Έτσι, η Ζωή και η Ελένη, μητέρες των παιδιών μπήκαν και αυτές μέσα στο πατητήρι. Όπως είπαν αργότερα, τους προκάλεσε μεγάλη ικανοποίηση το «τσαλαπάτημα» μέσα στο μούστο καθώς και η επαφή με την πέτρα και τα σταφύλια.

Το γεγονός φυσικά αποτυπώνονταν τόσο από κάμερες όσο και από φωτογραφικές μηχανές.

Μόλις τελείωσε το πάτημα, μαζεύτηκαν τα 10 παιδιά της παρέας για να ακούσουν τον Σταύρο, που τους εξηγούσε για την αρχαιολογία του κρασιού. Όλα, καθισμένα στα τοιχώματα του πέτρινου πατητηριού άκουγαν με προσοχή τις απαντήσεις του αρχαιολόγου στις ερωτήσεις που του έθεταν.

Τελικά, από τα 45 κιλά σταφύλια, βγήκε περίπου 30 κιλά μούστος, που μαζί με τα στέμφυλα και τα φλούδια μπήκε σε μεγάλες «ντραμιτζάνες». Την επεξεργασία του και τη φροντίδα για την μετατροπή του σε οίνο φρόντισε ο Σταύρος. Έμειναν έτσι περίπου ένα 24ωρο, σε δροσερό μέρος, και μετά αφού ξεκίνησε η ζύμωση, αυτά αφαιρέθηκαν. Παρέμεναν όμως οι φιάλες στο σκιερό και δροσερό μέρος, αν και οι συνθήκες δεν ήταν και οι καταλληλότερες γιατί ο νοτιάς δεν βοηθούσε στη ζύμωση. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες παίζουν σημαντικό ρόλο στην καλή ωρίμανση, στο χρώμα και στην ποιότητα του κρασιού και ο καταλληλότερος καιρός είναι ο βοριάς με το κρύο του.
Τον οίνο, που προέκυψε τον ήπιε η παρέα μερικές εβδομάδες αργότερα, αν και δεν είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία της ζύμωσης. Ήταν εξαιρετικός και ιδιαίτερα μεθυστικός.

Αν και η αρχαιολογική υπηρεσία δεν έχει «εντοπίσει» ακόμη τον συγκεκριμένο ληνό, εν τούτοις δεν ματαιώνεται η αξία του. Χρέος μας είναι η διαφύλαξη της αρχαίας μας κληρονομιάς, η ανάδειξη και των ελάχιστων εναπομεινάντων στοιχείων της αλλά και η συνέχεια της παράδοσης, που οι πρόγονοί μας δημιούργησαν».

Τί είναι ο ληνός; 
Συνώνυμη λέξη του πατητηριού είναι η αρχαιοελληνική λέξη «ληνός». Το πατητήρι είναι μόνιμη χτιστή ή φορητή ξύλινη δεξαμενή, που χρησιμοποιείται για τη με τα πόδια έκθλιψη σταφυλιών – για το πάτημα σταφυλιών και εξαγωγή του χυμού τους, του γλεύκους ή του μούστου. Το μόνιμο πατητήρι είναι πέτρινο, ή κτιστό και συνήθως έχει σχήμα τετραγωνικό ή ορθογώνιο. Στην αρχαιότητα, το «πατώ σταφύλια σε πατητήρι» λεγόταν «ληνοβατώ» και οι πατητές «ληνοβάται» και, όπως απεικονίζονται σε αγγειογραφίες, διευκολύνονταν στο πάτημα των σταφυλιών με το να στηρίζονται σε ραβδί ή να κρατιούνται από σχοινί που κρεμόταν από πάνω τους.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΤΟ ΠΑΤΗΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΒΑΝΤΑ ΠΟΥ ΖΩΝΤΑΝΕΨΕ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΧΡΟΝΙΑ» ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟΝ «ΠΟΛΙΤΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ», ΦΥΛΛΟ 195 ΣΤΙΣ 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2009
/www.visaltis.blogspot.com/