Σταυρός· παρελθόν, παρόν, μέλλον. +Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης.
Ἑορτὴ μεγάλη σήμερα, ἀγαπητοί μου. Ἡ Ἐκκλησία μας τὴν ἅγια αὐτὴ ἡμέρα ὑψώνει τὸν τίμιο σταυρὸ καὶ προσκαλεῖ μικροὺς καὶ μεγάλους, ἐγγραμμάτους καὶ ἀγραμμάτους, νὰ τὸν ἀσπασθοῦμε ψάλλοντας· «Τὸν Σταυρόν σου προσκυνοῦμεν, Δέσποτα, καὶ τὴν ἁγίαν σου Ἀνάστασιν δοξάζομεν». Νὰ τιμήσουμε καὶ νὰ προσκυνήσουμε τὸν σταυρό.
–Μά, ἀκούγεται ἡ φωνὴ τοῦ διαβόλου, ἡ φωνὴ τῶν ἀπίστων, τῶν αἱρετικῶν, τῶν «μαρτύρων τοῦ Ἰεχωβᾶ»· Ἄκου ἐκεῖ, λέει, νὰ μᾶς καλοῦν νὰ προσκυνήσουμε ἕνα ξύλο…
Ὄχι, ἀγαπητέ. Δὲν προσκυνοῦμε «ἕνα ξύλο»· προσκυνοῦμε Ἐκεῖνον ποὺ κρεμάστηκε σ᾽ αὐτὸ γιὰ τὴ σωτηρία μας.
Ὁ τίμιος σταυρὸς εἶνε σύμβολο. Τί θὰ πῇ σύμβολο; Νά· ὄπως βλέποντας τὴ σημαία νιώθουμε νὰ ἐκφράζεται δι᾽ αὐτῆς ἡ πατρίδα μας καὶ δὲν λέμε ὅτι εἶνε «ἕνα πανί» –μόνο ἀπάτριδες τὴ λένε «πανί» καὶ «κουρέλι»–, ἔτσι καὶ πάνω τὸ ξύλο τοῦ σταυροῦ βλέπουμε τὸν Ἐσταυρωμένο καὶ ὅλη τὴν ἁγία πίστι μας. Ἐκεῖ, στὸ σταυρὸ συμπτύσσεται ὅλο τὸ Εὐαγγέλιο, ὅλη ἡ ἱστορία τῆς λυτρώσεως, ἀπὸ τὴν πτῶσι τοῦ Ἀδὰμ μέχρι τὸ θρίαμβο τοῦ Χριστοῦ στὴ συντέλεια τῶν αἰώνων.
Πρὸς τιμὴν τοῦ σταυροῦ ἂς ἀπαντήσουμε τώρα σὲ 3 σχετικὰ ἐρωτήματα· πρῶτον τί ἦταν ἄλλοτε ὁ σταύρος; δεύτερον τί εἶνε τώρα; τρίτον τί θὰ εἶνε στὸ τέλος; Παρελθόν, παρόν, καὶ μέλλον.
***
⃝ Τί ἦταν ἄλλοτε ὁ σταυρός; Πρὸ Χριστοῦ ἦταν ἕνα ὄργανο θανατικῆς ἐκτελέσεως, στὸ ὁποῖο ἐπὶ τῆς ῥωμαϊκῆς κοσμοκρατορίας καταδικάζονταν οἱ μεγάλοι ἐγκληματίες· οἱ ῾Ρωμαῖοι σταύρωναν τὰ ἀποφώλια τέρατα – ὅπως στὴν Ἀμερικὴ εἶχαν τὴν ἠλεκτρικὴ καρέκλα.
Ἡ σταύρωσις ἦταν ἕνα ἀπὸ τὰ σκληρότερα μαρτύρια. Ὁ κατάδικος ἔμενε πάνω στὸ σταυρό, ἀνάλογα μὲ τὴν ἀντοχή του, μία μέρα, δύο μέρες, τρεῖς μέρες, καὶ μιὰ ᾿βδομάδα ἀκόμα. Ὅταν ἐξέπνεε δὲν τὸν ἔθαβαν· τὸν ἄφηναν ἐκεῖ, καὶ ἔρχονταν ὄρνεα καὶ σκυλιὰ κ᾽ ἔτρωγαν τὶς σάρκες του. Φοβερὸ τέλος.
–Ἀφοῦ, θὰ μοῦ πῆτε, σὲ σταύρωσι καταδικάζονταν μεγάλοι ἐγκληματίες, γεννᾶται τὸ ἐρώτημα· τί κακὸ ἔκανε ὁ Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος νὰ τὸν σταυρώσουν; ἔκανε κάποιο κακό;
Ἐμένα ῥωτᾶτε; ῾Ρωτῆστε τὸν Πιλᾶτο, ποὺ τὸν δίκασε. Τί εἶπε; Τὸν ἐξετάζω, τὸν ἀνακρίνω, λέει, δὲν βρίσκω τίποτε ἐνοχοποιητικὸ σ᾿ αὐτόν. Ἐμένα ρωτᾶτε; ῾Ρωτῆστε τὴν Πρόκλα, τὴν ἁγία γυναῖκα τοῦ Πιλάτου, ποὺ τὴ νύχτα ξύπνησε ἀπὸ τρομακτικὸ ὄνειρο καὶ διαμήνυσε στὸν ἄντρα της· Πρόσεξε μὴν ἀδικήσῃς τὸν Δίκαιο αὐτὸν ποὺ σοῦ ἔφεραν νὰ κρίνῃς. Τί κακὸ ἔκανε; ῾Ρωτῆστε τὸν ἑκατόνταρχο Λογγῖνο, ποὺ μετὰ τὴ σταύρωσι εἶπε· «Ὄντως ὁ ἄνθρωπος οὗτος δίκαιος ἦν» (Λουκ. 23,47). Ἂς ῥωτήσουμε τοὺς αἰῶνες. Δὲν ὑπῆρξε ἄλλος ὅπως ὁ Χριστός. Δὲν ἔκανε κανένα κακό, μυρμήγκι δὲν πάτησε. Ἀντιθέτως ἔκανε πάντα τὸ καλό· τὰ χέρια του εὐλογοῦσαν, τὰ πόδια του ἔτρεχαν παντοῦ νὰ φέρουν τὸ φῶς τῆς εἰρήνης, ἡ γλῶσσα του εἶπε τὰ ὡραιότερα λόγια ποὺ ἀκούστηκαν ποτὲ στὸν κόσμο.
Καὶ ὅμως ἀπὸ κάτω φώναζαν «Σταύρωσον σταύρωσον αὐτόν» (Ἰω. 19,6). Καὶ σταυρώθηκε. Τίθεται ὅμως τώρα ἄλλο ἐρώτημα·
⃝ Δεύτερον· τί εἶνε τώρα γιὰ μᾶς ὁ σταυρός;
–Λέμε ὅτι ὁ Χριστὸς ἦταν Θεός· καὶ εἶνε πράγματι. Ὡς Θεὸς λοιπὸν δὲν μποροῦσε νὰ ἐμποδίσῃ τὸ μαρτύριο, ν᾽ ἀποφύγῃ τὸ θάνατο;
Βεβαίως μποροῦσε. Τὸ δαχτυλάκι του νὰ κουνοῦσε, στάχτη θὰ γίνονταν ὅλοι. Δὲν τὸ ἔκανε. Γιατί; Διότι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἦταν νὰ σταυρωθῇ, νὰ θυσιαστῇ γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Στὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ ἦταν νὰ «ἄρῃ τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου» (Ἰω. 1,28, βλ. καὶ Α΄ Ἰω. 3,5). Ἐδῶ, στὸ σημεῖο αὐτό, εἶνε τὸ σπουδαιότερο δίδαγμα τῆς πίστεώς μας. Ἂν τὸ πιστεύῃς, εἶσαι Χριστιανός· ἂν δὲν τὸ πιστεύῃς, δὲν εἶσαι. Καὶ παρακαλῶ νὰ προσέξετε αὐτὸ ποὺ θὰ πῶ τώρα.
Γιατί σταυρώθηκε ὁ Χριστός; Ἁμαρτία δὲν ἔκανε καὶ δὲν ἔπρεπε νὰ σταυρωθῇ. Ἀλλὰ σταυρώθηκε γιὰ μᾶς. Πῶς δηλαδή; Ὑποθέστε ὅτι ἕνας χρωστάει πολλά, δισεκατομμύρια· κι ἀφοῦ δὲν μπορεῖ νὰ τὰ πληρώσῃ, πρέπει νὰ μπῇ στὴ φυλακὴ ἰσοβίως. Καὶ αἴφνης παρουσιάζεται κάποιος καὶ λέει· Μὴν τὸν βάλετε στὴ φυλακή, ἐγὼ θὰ πληρώσω ὅλο τὸ χρέος του. Πόση εὐγνωμοσύνη θὰ ὀφείλῃ ὁ χρεώστης ἄνθρωπος σ᾿ αὐτὸ τὸν εὐεργέτη του;
Καταλάβατε; Χρεῶστες εἴμαστε ἐμεῖς. Ἔχουμε μεγάλο χρέος. Κι ὅπως, ὅταν ἔχῃς ἕνα χρέος, σὰν φιλότιμος ἄνθρωπος ἀγωνιᾷς μέχρι νὰ τὸ ἐξοφλήσῃς, ἔτσι νὰ ἔχῃς καὶ ἄλλη ἀγωνία· ἂν δὲν τὴν ἔχῃς, δὲν εἶσαι Χριστιανός. Δηλαδή;
Ποιό εἶνε τὸ χρέος; Τὸ μεγάλο χρέος μας εἶνε οἱ ἁμαρτίες. Ὤ οἱ ἁμαρτίες μας! τὰ ψέματα, οἱ μοιχεῖες, οἱ πορνεῖες, οἱ βλασφημίες, τὰ ἐγκλήματα, οἱ κλοπές, οἱ ψευδομαρτυρίες…, τὰ κρίματα ποὺ ἔχουμε ὅλοι ἀνεξαιρέτως. Μεγάλο τὸ χρέος. Πῶς θὰ τὸ ἐξοφλήσουμε; Ἐμεῖς οἱ ἴδιοι δὲν μποροῦμε· καὶ χίλια χρόνια νὰ ἀσκητεύουμε σὲ μιὰ σπηλιά, δὲν ἐξαλείφουμε οὔτε μιὰ ἁμαρτία. Μήπως μποροῦν οἱ ἄγγελοι καὶ οἱ ἀρχάγγελοι; Οὔτε αὐτοί. Ἕνας μόνο βρέθηκε καὶ ἐξώφλησε τὸ χρέος μας· ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός! ἐπάνω στὸ σταυρὸ ἔσχισε τὸ χειρόγραφο τῶν ἁμαρτημάτων, ὅπως λέει ἡ Γραφὴ καὶ ἡ Ἐκκλησία (βλ. Κολ. 2,14. Ἀκάθ᾽ ὕμν. Χ)· ἔχυσε τὸ τίμιο αἷμα του· καὶ μιὰ ἀκόμη σταλαγματιὰ ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ αἷμα ποὺ χύθηκε ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, γίνεται Ἰορδάνης ποταμὸς καὶ ὠκεανός, μέσα στὸν ὁποῖο πλένονται καὶ καθαρίζονται οἱ ἁμαρτωλοί.
Ὁ Χριστὸς ἔγινε ὁ ἀντικαταστάτης μας· ἀπέθανε ὑπὲρ ἡμῶν καὶ ἀντὶ ἡμῶν. Αὐτὸς εἶνε ὁ Λυτρωτὴς τοῦ κόσμου. Ἡ τελεία δὲ καὶ «αἰωνία λύτρωσις» (Ἑβρ. 9,12) ἔγινε διὰ τοῦ σταυροῦ. Γι᾽ αὐτὸ τοῦ ὀφείλουμε αἰώνια εὐγνωμοσύνη.
Ἔτσι ὁ σταυρός, ποὺ ἄλλοτε ἦταν ὄργανο ἀτιμίας καὶ φρίκης, μεταποιήθηκε· ἔγινε τώρα σῆμα δόξης, τιμῆς, μεγαλωσύνης. Εἶνε «ὁ φύλαξ πάσης τῆς οἰκουμένης» (ἐξαποστ.). Δεσπόζει στοὺς τρούλλους τῶν ἐκκλησιῶν, στὰ παράσημα τῶν ἀξιωματικῶν, στὴν ἔνδοξη σημαία μας, στὰ μνήματά μας…· παντοῦ.
Τιμοῦν ἆραγε ὅλοι σήμερα τὸ σταυρό; Ὄχι δυστυχῶς. Ὑπάρχουν καὶ ἐχθροί του. Ποιοί εἶν᾽ αὐτοί; Κάποιοι δὲν κάνουν σταυρὸ ἢ κάνουν μιὰ κίνησι ἀστεία. Κάποιοι τὸν βλαστημοῦν. Κάποιοι εἶνε ἄπιστοι καὶ ἄθεοι. Κάποιοι εἶνε αἱρετικοί, π.χ. οἱ ἰεχωβῖτες. Αὐτοὶ δὲν τὸν δέχονται. Ἔτσι πολλοὶ μένουν ἀσταύρωτοι, ἀκοινώνητοι, ἀλειτούργητοι.
Στὴν Ἀλβανία, ἂν δοῦν νὰ ἔχῃς σταυρουδάκι ἢ ἁπλῶς νὰ κάνῃς τὸ σταυρό σου, σ᾿ ἔπιασαν. Ἐκεῖ ξερρίζωσαν ἀκόμα κι ἀπὸ τὰ μνήματα τὸ σταυρό· θέλουν νὰ τὸν ξερριζώσουν καὶ ἀπὸ τὶς καρδιές.
Πρῶτοι ἐχθροὶ τοῦ σταυροῦ εἶνε οἱ Ἑβραῖοι. Μετὰ τὴ σταύρωσι τοῦ Χριστοῦ πῆραν τὸ τίμιο ξύλο, ἄνοιξαν λάκκο καὶ τὸ ἔρριξαν μέσα μὲ κοπριές. Πέρασαν 400 τόσα χρόνια καὶ ἦρθε ἡ ἁγία Ἑλένη, μητέρα τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου (ὁ ὁποῖος εἶδε τὸ σταυρὸ στὸν οὐρανὸ μὲ τὸ «Ἐν τούτῳ νίκᾳ»). Αὐτὴ ἀπὸ εὐγνωμοσύνη πῆγε μὲ συνεργεῖα στὰ Ἰεροσόλυμα, ἔσκαψε, βρῆκε τὸν τίμιο σταυρό, καὶ μετὰ ὁ πατριάρχης Ἰεροσολύμων Μακάριος τὸν ὕψωσε σὰν σήμερα, νὰ τὸν δοῦν ὅλοι οἱ πιστοί. Αὐτὸ τὸ γεγονὸς ἑορτάζουμε τώρα.
Οἱ Ἑβραῖοι ἔρριξαν τὸ σταυρὸ μέσα σὲ κόπρια, ἀλλὰ κάποιοι λεγόμενοι χριστιανοὶ τί κάνουν· βλαστημοῦν τὸ σταυρό, τὸν ῥίχνουν δηλαδὴ σὲ ἄλλα κόπρια· δὲν εἶνε χειρότεροι ἀπὸ τοὺς Ἑβραίους; Ποιό, ἔπειτα, τὸ ὄφελος ἀπὸ ἐκκλησιασμούς, προσκυνήματα καὶ ἑορτές;
Τρίτον· τί θὰ εἶνε ὁ σταυρὸς στὸ μέλλον; Νὰ ξέρουν πάντως ὅλοι αὐτοὶ οἱ ἐχθροί, ὅτι ὁ σταυρὸς μιὰ μέρα θὰ λάμψῃ. Αὐτὸς εἶνε ἡ ἔνδοξη σημαία τῶν πιστῶν, τὸ ὅπλο τῶν Χριστιανῶν. Αὐτὸς θὰ ἐπικρατήσῃ.
Κάθε ἔθνος στὴ σημαία του ἔχει κάποια σύμβολα (ἀστέρια, λιοντάρια, καγκουρώ, μισοφέγγαρα, σφυροδρέπανα κ.λπ.). Ἡ πατρίδα μας στὴ σημαία της ἔβαλε τὸν τίμιο σταυρό. Στὴν πάλη τῶν αἰώνων, ποὺ διεξάγεται στὸν κόσμο, συγκρούονται τὰ σύμβολα μεταξύ τους. Νὰ εἴμαστε λοιπὸν βέβαιοι· δὲν θὰ νικήσῃ κανένα ἄλλο σύμβολο· θὰ νικήσῃ ὁ τίμιος σταυρός. Τὴν ἡμέρα ἐκείνη, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Κοσμᾶς, ὁ σταυρὸς θὰ λάμψῃ χίλιες φορὲς παραπάνω ἀπὸ τὸν ἥλιο. Κι ὅπως λέει τὸ Εὐαγγέλιο, τότε οἱ ἐχθροὶ «ὄψονται εἰς ὃν ἐξεκέντησαν» (Ἰω. 19,37. Ἀπ. 1,7). Ἀλλοίμονο τότε σ᾿ αὐτούς· θὰ τρέμουν σὰν τὰ φύλλα.
***
Γι᾽ αὐτὸ παρακαλῶ ὅλους, μικροὺς καὶ μεγάλους, τὴν ἡμέρα αὐτὴ ποὺ εἶνε σὰν τὴ Μεγάλη Παρασκευή, ὄχι γλέντια καὶ διασκεδάσεις, ἀλλὰ νηστεία ὅπως ἔκαναν οἱ πρόγονοί μας. Στὴ Χίο οἱ Τοῦρκοι ἔβαλαν κάτω τὸ σταυρὸ καὶ εἶπαν στὰ γυναικόπαιδα· Πατῆστε τον νὰ σᾶς χαρίσουμε τὴ ζωή. Καὶ κανείς δὲν τὸν πάτησε! προτίμησαν νὰ σφαγοῦν ὅλοι.
Πῶς ἀλλάξαμε! ἀγνώριστοι γίναμε. Φύγαμε ἀπὸ τὸ Θεό, μακριὰ ἀπὸ τὴν ἁγία θρησκεία μας. Ὁ Κύριος μποροῦσε νὰ μᾶς τιμωρήσῃ πολὺ σκληρά. Ἀλλὰ εἶνε μακρόθυμος καὶ πολυέλεος·περιμένει τὴ μετάνοιά μας, νὰ πέσουμε ὅλοι νὰ προσκυνήσουμε Ἰησοῦν Χριστὸν ἐσταυρωμένον, «Θεοῦ δύναμιν καὶ Θεοῦ σοφίαν» (Α΄ Κορ. 1,24).
Αὐτὴ εἶνε ἡ πίστις μας καὶ μὴ ἀκοῦτε τίποτε ἄλλο. Γι᾽ αὐτὸ μὲ εὐλάβεια νὰ γίνεται τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ. Καὶ ὁ σταυρὸς νὰ εἶνε παντοῦ· στὰ νήπια, στὰ παιδιά, στὰ στήθη τῶν παρθένων· τὸ πρωί, τὸ μεσημέρι, τὸ βράδυ· στὸ χωράφι, στὴ δουλειά, στὸ σχολεῖο· στὸ ἀεροπλάνο, στὸ τραῖνο, στὸ αὐτοκίνητο. Καὶ σταυρὸς βέβαια στὸ τέλος τῆς ζωῆς μας. Ὅταν πλησιάζῃ ἡ ἡμέρα ἐκείνη ἕνας σταυρὸς νὰ στηθῇ ἐπάνω στὸ μνῆμα μας, ὅπως στὰ μνήματα τῶν γονέων καὶ τῶν προγόνων μας. Εἴθε νὰ τελειώσουμε τὴν ἐπίγεια ζωή μας μὲ τὸ «Μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου» (Λουκ. 23,42)· ἀμήν.
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
